De community ruimte is een vrije online ruimte (blog) waar vrijwilligers en organisaties hun opinies kunnen publiceren. De standpunten vermeld in deze community reflecteren niet noodzakelijk de redactionele lijn van DeWereldMorgen.be. De verantwoordelijkheid over de inhoud ligt bij de auteur.
Film Fest Gent, editie 52: Cinema als empathie-machine
Het verlangen inzicht te krijgen in de human condition, mens en samenleving te begrijpen, zit ingebakken in kunst in het algemeen en film in het bijzonder. Film is een zintuiglijk feest, een audiovisueel spektakel voor onze ogen en oren. Het is ook een emotionele spiegel, eentje die zowel de realiteit als onze fantasie uitvergroot, waarmee filmmakers ons bevragen. Film blikt terug en kijkt vooruit, doet soms wegdromen naar een ander universum en opent dan weer een venster op de wereld.
Naast schoonheid en spektakel, avonturen en verhalen, focust film ook op beleving, inleving, onderdompeling. Film opent de weg naar inzicht en begrip, helpt ons ‘de ander’ beter aan te voelen en te verstaan. Via empathie biedt film inzicht in het bestaan, geeft het betekenis aan ons leven en creëert het afstand tussen kijkers en de al te gepolariseerde wereld.
Kortom, cinema is soms kauwgom voor de ogen, maar gelukkig vaak ook een empathie-machine. Plezier gekoppeld aan sensitiviteit. Pret aan empathie. Dat illustreert Film Fest Gent, het Gentse filmfestival dat in zijn 52e editie loopt van 8 tot 19 oktober, andermaal. In tijden waar ‘haat’ even nadrukkelijk als straffeloos wordt gepropageerd en ‘anders zijn’ wordt gedemoniseerd is dit zeker een belangrijk statement.
Een geëngageerd festival
Wim De Witte stelde midden september met veel enthousiasme “een geëngageerd en verbindend programma” voor. Achteraf vroegen we de programmadirecteur dat ‘engagement’ toe te lichten. “Door je filmselectie maak je een statement natuurlijk”, was het antwoord, “in onze teksten benadrukken we hoezeer we geloven dat film een empathie-machine kan zijn, dat door de verhalen die filmmakers brengen naar mensen het inlevingsvermogen versterkt kan worden."
Daar gaat onze openingsfilm, Julian van Cato Kusters, ook over: de kracht van liefde en empathie. Vaak hoor ik mensen zeggen ‘Van mij mag alles, maar …’ Dan denk ik, ‘Waarom toch die maar?’ Het gaat om een mooi, intiem verhaal, geen boodschap die er wordt ingeramd. Waarom moeten we daar schrik voor hebben?”
Een platform voor filmmakers
Een festival stimuleert ontmoetingen en filmavonturen. “We geven filmmakers een platform en door hen die plek te geven spreken we iets uit”, benadrukt De Witte, “het zijn filmmakers die met hun voeten in de wereld staan. Er staan op het programma wel wat filmmakers die een geëngageerd verhaal vertellen, onder meer verbonden met de twee grootste huidige conflicthaarden Oekraïne en Gaza."
"Zo is er Timestamp van Kateryna Gornostai die de veerkracht van de mensen en specifiek het onderwijs in Oekraïne belicht. Waar je ziet hoe men in onmogelijke omstandigheden enige normaliteit tracht te bereiken maar af te rekenen krijgt met de harde realiteit."
"Dan is er natuurlijk ook het in Venetië bekroonde The Voice of Hind Rajab van Kaouther Ben Hania (openingsbeeld), het verhaal dat hard binnenkomt van de zesjarige doodsbange Hind tijdens de beschietingen van het Israëlische leger. Beide films zijn geëngageerde, maar ook hele goede films.”
Timestamp is inderdaad een onthutsende film die toont hoe in Oekraïne getracht wordt het onderwijs in quasi onmogelijke omstandigheden te laten doorgaan, met lessen en afstudeerplechtigheden onderbroken door luchtalarmen, en hoe de actualiteit de leerstof beïnvloedt.
Ook voor The Voice of Hind Rajab van de Tunesische regisseuse Kaouther Ben Hania (Four Daughters) gaan alle superlatieven op. Indrukwekkend, Overweldigend. Memorabel. Onvergetelijk. Ontluisterend. Het summum van empathische cinema. Geen wonder dat de film tijdens het festival van Venetië met een 23 minuten durende staande ovatie werd bedacht.
De cineaste slaagt in haar opzet, “een gezicht geven aan de doden en hun verhaal vertellen”, en doet ons kijken via de ogen van hulpverleners (leden van het call center van de Rode Halve Maan) die proberen het leven van de jonge, doodsbange Hind te redden terwijl ze kampen met de oorlogsgruwel, bureaucratie en algemene chaos. We voelen hun onmacht, pijn, frustratie en woede, maar vooral ook de angst, het lijden en de moed van een meisje. Haar ‘Red mij, red mij’ gaat door merg en been en laat je nooit meer los.
Hete hangijzers
Druk vanuit de politieke wereld op festival-programmatoren en filmmakers is van alle tijden. Met de huidige polarisering en doldraaiende sociale media is dat er niet beter op geworden. Het filmfestival tracht daarbij film centraal te houden en haar eigen aanpak te bewaren.
“We hadden als festival al langer de politiek om wat betreft Rusland de door de staat gefinancierde, geproduceerde films nièt op te nemen in het festival”, stelt De Witte, “maar dissidente films willen we wel een plek geven. Dat is niet altijd evident, bovendien moet je die film ook kwalitatief goed genoeg vinden. Wat betreft Israëlische films passen we dezelfde politiek toe.”
Diversiteit blijft het ordewoord in Gent. “We laten een veelheid aan stemmen aan bod komen”, geeft De Wittte aan, “en gelukkig staat er nog altijd ‘cinema om de cinema’ op het programma. Films die ook gemaakt zijn in de context van een land en met subsidies van iemand maar die het schoonheid om de schoonheid principe huldigen. Ik denk aan Resurrection. De verwijzingen naar cinema in die film van Bi Gan zijn fantastisch.”
Resurrection ziet De Witte als “een ervaring, net zoals de films van Nicolas Roeg, die in de Classics-sectie belicht wordt, dat waren. We willen een oproep doen aan filmliefhebbers om zich te laten meevoeren, om zich te laten verrassen door films. Ga voor het avontuurlijke! Dat kan wel eens tegenvallen, maar het kan ook de ogen openen. Niet alleen voor de wereld, maar ook voor een andere manier van vertellen.”
Uitkijken naar toppers
Film Fest Gent haalt ook dit jaar weer parels op uit de grote festivals Berlijn, Cannes en Venetië. Geen onbekend werk maar hoogtepunten zoals Bugonia (Yorgos Lanthimos), Dreams (Dag Johan Haugerud), Sound of Falling (Mascha Schilinski), Left-handed girl (Shi-Ching Tsou), Father Mother Sister Brother (Jim Jarmusch), The Blue Trail (Gabriel Mascaro), The Chronology of Water (Kristin Stewart), Die My Love (Lynne Ramsay), Rietland (Sven Bressers), After the Hunt (Luca Guadagnino), The Mastermind (Kelly Reichardt) en films van Radu Jude (Kontinental 25, Dracula) en Richard Linklater (Blue Moon, Nouvelle Vague).
Openen en sluiten doet het festival met twee debuutfilms – respectievelijk Julian van Cato Kusters en Urchin van Harris Dickinson – terwijl ook Belgisch talent van de partij is. Un Monde cineaste Laura Wandel met L’intérêt d’Adam en Caroline Strubbe sluit met het langverwachte The Silent Treatment haar Lost Persons-trilogie af.
Zoals elk jaar staan er een pak boekverfilmingen op het programma, maar ditmaal tevens enkele urgente documentaires. The Librarians (Kim A. Snyder) focust op boekverbanningen in de VS, terwijl in Écrire la vie (Claire Simon) en Blue Road: The Edna O’Brien Story (Sinéad O’Shea) respectievelijk het werk van Nobelprijswinnares Annie Ernaux en het leven de Ierse schrijfster belichten.
François Truffauts Ray Bradbury adaptatie Fahrenheit 451 (in Roeg retrospectieve) sluit daar bij aan. In de woorden van protagonist Guy Montag: “Behind each of these books there’s a man! That’s what interests me.”
Volgspot op …
Favorieten wil Wim De Witte niet naar voren schuiven, maar hij is “wel bijzonder blij dat we twee VR-producties kunnen brengen - en dat het bovendien om twee totaal verschillende Gentse producties gaat: The Long Goodbye van Kate Voet & Victor Maes en The Great Escape van Joren Vandenbroucke. De eerste is een heel ontroerend werk over de leefwereld van een dementerende, de tweede een grappige over bloemen in bloempotten op een vensterbank.”
Zelf richten we graag de volgspot op één heel opmerkelijke film: Queer Palm, winnaar en literatuurverfilming (Fatima Daas’ gelijknamige roman) La Petite Dernière van actrice en cineaste Hafsia Herzi. Dit intiem portret van een jonge lesbische moslima en haar emancipatie ontwijkt clichés en focust op emoties, op moeilijke communicatie en een worsteling met de verwachtingen van de directe omgeving. Terwijl Herzi heel origineel en fijngevoelig zowel sensualiteit als seksualiteit evoceert. Dit is cinema als empathie-machine op zijn best.
Retrospectieve Nicolas Roeg
Klassieke vertelstructuren vernietigen en cinema omtoveren in een zintuigelijke ervaring “helpt de puzzel van het leven oplossen”, wist de Britse filmmaker Nicolas Roeg(1928-2018).
Film Fest Gent duikt in een labyrintisch oeuvre dat startte met twee cultfilms, Performance (1970) die hij regisseerde meten Walkabout (1971), om daarna te verrassen door originaliteit. Getuige meesterwerken als Don’t Look Now (1973), The Man Who Fell to Earth (1976), Bad Timing (1980), Eureka (1983), Track 29 (1988) en The Witches (1990). Een flinke greep uit Roegs oeuvre als regisseur en D.o.P. (o.m. Fahrenheit 451 en Petulia) is te zien in het Classics-luik Fractured Visions.
Voor curator Patrick Duynslaegher is Roeg (wiens fetisj actrice Theresa Russell dit jaar juryvoorzitter is) “een filmmaker die op een vernieuwende manier met film en filmtaal omspringt.” Hij staat voor visuele cinema en “vernieuwde de Britse cinema. Ken Russell en Karel Reisz waren tijdgenoten, maar Roeg sloot meer aan bij het modernisme van een Michelangelo Antonioni en Alain Resnais. Met eenzelfde soort stijlfiguren en manieren om film te benaderen maar dan wel op een heel intense cinematografische manier.”
Het bijzondere is volgens Duynslaegher “dat Roeg niet enkel de filmtechnieken beheerst, maar inhoud laat voortvloeien uit vorm. Wat hij vertelt komt alleen tot zijn volle recht door de montage. Waarbij hij de chronologie overhoop haalt, heden en verleden door elkaar laat lopen, de toeschouwer in een eigen tijd-ruimtelijkheid te plaatst.”
Dat het voor de kijker niet geforceerd voelt “heeft te maken met het feit dat Roeg vooral geïnteresseerd is in intense menselijke relaties, in seksualiteit en niet in het psychologische maar het psychische. In die mate dat hij als visionair filmmaker zijn tijd ver vooruit was.”
Rebelse pop cinema
Nicolas Roeg was een rebel, een mad poet die tegen het systeem vocht via “films met een eigen visie en stijl maar met een commercieel opzet. Het waren geen experimentele underground films. Hij wilde een ruim publiek bereiken en werkte met popiconen als David Bowie, Mick Jagger en Art Garfunkel. Geen garantie voor commercieel succes maar wel mensen die een performance in zich hadden en aansluiting boden met popcultuur.”
Zijn Roegs film louter voer voor de happy few? “Dat is absoluut niet zo”, benadrukt Duynslaegher, “het is een cinema die rijker en origineler is dan de traditionele narratieve cinema, maar die niet gemaakt is vanuit de neerbuigende houding dat kijkers heel slim moeten zijn om alles te begrijpen. Zijn films raken emotioneel, ze draaien om aanvoelen. Het is intuïtieve cinema die werkt met associaties. Nicolas Roeg maakt een beeldstroom, een mozaïek van beelden, en wanneer je daar instapt heb je een zeer verrijkende filmervaring.”
FILM FEST GENT, Editie 52, van 8 tot 19 oktober. In Kinepolis, Sphinx, Studio Skoop, Kunstencentrum Viernulvier, KASK Cinema, S.M.A.K., Bijloke, Miry Concertzaal, De Koer, Club Wintercircus. Info www.filmfestivalgent.be
TIMESTAMP wordt tijdens het festival in het kader van Film Fest On Tour vertoond op volgende locaties: Hamme – CC Jan Tervaert; Flagey Brussel; Cinema ZED Leuven; Westrand; Leietheater Deinze; CC Den Blank; Ter Dilft; CC Zoetegem; CC Evergem.
VIDEODROOM. Kunstencentrum Viernulvier. O.m. Jozef Van Wissem & The Cabinet of Dr. Caligari, Xiu xiu & Eraserhead, Upsammy & Paris, Texas,Aya Suzuki & Magdalena Viraga, Frizzi2 Fulci x The Beyond, Loverman & Trainspotting.
25th WORLD SOUNDTRACK AWARDS. 15/10 in Muziekcentrum De Bijloke
JAMES BENNING. Expo in S.M.A.K. van 8/10 t.e.m. 19/10.
TALKIES. Film Fest Café. Talkshow n.a.v. Julian, L’intérêt d’Adam, The Silent Treatment, Mother & Fantastique.
DE VERWONDERING VAN RAOUL SERVAIS. Expo in Sint-Pietersabdij van 27/11 tot 31/12.
