Israël bombardeert Iran en ondermijnt het non-proliferatieverdrag

Nucleaire rode lijn

Op 13 juni 2025 bombardeerde Israël verschillende doelwitten in Iran, waaronder nucleaire installaties. De VS voegde zich tien dagen later bij die aanvallen met bommen op de nucleaire sites van Natanz, Fordow en Isfahan. Dat gebeurde naar eigen zeggen om te verhinderen dat Iran kernwapens zou maken.

Iran reageerde met raketaanvallen op Israël en op de VS Al Udeid-basis in Qatar. De escalatie duurde twaalf dagen, maar veroorzaakte wereldwijd bezorgdheid over een bredere regionale oorlog. Kort na de Iraanse aanval op de VS-basis in Qatar kondigde Trump een staakt-het-vuren af waar zowel Israël als Iran mee akkoord gingen.

Iran is lid van het Non-proliferatieverdrag, Israël heeft dat verdrag nooit ondertekend

Volgens de Iraanse president Masoud Pezeshkian hebben de aanvallen het internationale non-proliferatiesysteem “onherstelbare schade” toegebracht, nota bene door een permanent lid van de VN Veiligheidsraad.

Hij benadrukte dat het Iraanse nucleaire programma onder toezicht stond van het Internationaal Atoomenergieagentschap (IAEA), dat geen bewijs heeft gevonden voor de bouw van kernwapens door Iran. Op 2 juli zette Iran de samenwerking met IAEA stop omdat ze vermoedt dat hun inspecties de aanvallen op hun installaties hebben gefaciliteerd.

Hypocrisie over het Midden-Oosten

Alle Westerse landen die applaudisseerden (onder meer Duitsland) of stilte bewaarden bij de illegale Israëlische en VS-bombardementen, struikelen nu over elkaar om hun verontwaardiging over deze Iraanse beslissing te veroordelen.

Iran verwijst naar die dubbele standaard van het Westen. Terwijl Iran jarenlang onderworpen was aan strenge inspecties en sancties, tolereert het al decennia lang het geheime kernwapenarsenaal van Israël. Israël beschikt volgens schattingen van de Federation of American Scientists over zowat 90 tot 100 kernwapens.

Die zijn nooit aangegeven, laat staan onderworpen aan inspecties. Het is een publiek geheim dat Israël sinds de jaren ’60 kernwapens bezit, helemaal clandestien ontwikkeld met steun van Frankrijk en van de VS.

Iran is lid van het Non-proliferatieverdrag (NPV, dat de verdere verspreiding van kernwapens wil voorkomen, nvdr) en heeft herhaaldelijk gesteld dat zijn nucleaire programma uitsluitend gericht is op vreedzame energieproductie. Tot voor kort werd dat standpunt gedeeld door de IAEA én westerse inlichtingendiensten. Israël daarentegen heeft het NPV nooit ondertekend.

De schaduw van de Samsonoptie

In 1967, vlak voor het uitbreken van de Zesdaagse Oorlog, assembleerde Israël haastig twee à drie rudimentaire kernladingen. Het plan: Mocht het bestaan van de jonge staat op het spel staan, dan zou een atoomexplosie, en vooral het beeld ervan, de wereld dwingen in te grijpen.

Dat is de zogenaamde ‘Samson Optie’, vernoemd naar de Bijbelse held die met zijn superkracht de zuilen van de tempel wegduwde en zo zichzelf en de Filistijnen doodde. Israël testte de bom nooit, maar won de oorlog in zes dagen.

Misschien blikken we over enkele jaren op deze weken terug als het begin van een gevaarlijkere fase van het nucleaire tijdvak

Die episode is niet vergeten in Iran. Volgens kernwapenexpert Avner Cohen probeert Iran al jaren de Israëlische strategie te imiteren: balanceren op de rand van de nucleaire drempel zonder de sprong naar effectieve bewapening te maken. “Iran wilde een tweede Israël zijn,” stelt Cohen, “maar het heeft te maken met een veel vijandiger internationale context.”

Afbeelding

Een gevaarlijk precedent

De Israëlische luchtaanvallen op nucleaire sites, dit keer in Iran, zijn niet de eerste. In 1981 bombardeerde Israël een kernreactor in Irak. In 2007 vernietigde het een geheime Noord-Koreaanse reactor in Syrië. Deze zogenaamde ‘Begin-doctrine’ (genaamd naar toenmalig Israëlisch president, nvdr) stelt dat Israël elk opkomend nucleair programma in de regio preventief mag uitschakelen.

Het precedent is zorgwekkend: militaire aanvallen worden genormaliseerd als legitiem middel tegen nucleaire ontwikkeling, ook wanneer die onder internationaal toezicht staat.

Wat de situatie nu anders maakt, is dat Iran technologisch dichter dan ooit bij een kernwapen staat. Na jaren van verrijking beschikt Iran over 400 kg uranium verrijkt tot 60 procent, technisch slechts een kleine stap verwijderd van wapenkwaliteit. Toch heeft Iran nooit formeel beslist om een kernbom te bouwen.

De recente aanvallen hebben dat debat in Iran echter versneld. Beleidsmakers die lange tijd pleitten voor strategisch geduld, lijken nu terrein te verliezen. De boodschap is duidelijk: zolang Iran zich aan de regels houdt, wordt het toch aangevallen. Waarom dan nog terughoudend blijven?

Het staakt-het-vuren: zwakte of realisme?

Opvallend is dat Israël dit keer zélf instemde met een staakt-het-vuren, na hevige Iraanse vergeldingsaanvallen. Voor het eerst werd duidelijk hoe kwetsbaar het land is voor Iraanse raketten. Die bereikten doelen in Israël zelf, ondanks het uitgebreide Iron Dome verdedigingssysteem. De aanval op de VS-basis in Qatar was eveneens een pijnlijke waarschuwing voor Washington.

Ook Iran stemde in met een staakt-het-vuren. De luchtafweer was de afgelopen weken ernstig verzwakt, waardoor het land weinig weerstand kon bieden tegen de raketaanvallen vanuit Israël.

Wie zich houdt aan de regels, kan gebombardeerd worden, wie de bom heeft, wordt met rust gelaten

Deze militaire realiteit maakte duidelijk dat een bredere oorlog desastreuze gevolgen zou hebben voor de hele regio. Daarom werd de wapenstilstand, al dan niet met tegenzin, aanvaard.

Kernwapenoptie waarschijnlijker

De bombardementen van de VS vormden een zware politieke bocht, zeker omdat ze volgden op een IAEA-rapport dat Iran geen kernwapens bouwde. Bovendien zijn het net de VS en Israël, beide kernmachten, die Iran beschuldigen van ‘proliferatie’ terwijl ze zelf buiten het verdrag staan of het ondermijnen.

De hypocrisie is treffend: de ene kernmacht bombardeert de andere op basis van vermoedens, niet van bewijzen. Iran is door de recente gebeurtenissen verder richting een nucleaire militaire optie geduwd, niet ervan weggehouden.

Iran zit met een dilemma. Het bezit de technische kennis om een kernbom te maken, maar heeft dat nog niet gedaan. Sommigen in Teheran willen die stap alsnog vermijden, zolang er een diplomatiek alternatief is. Maar dat alternatief wordt alsmaar minder geloofwaardig.

Vali Nasr, voormalig adviseur van het Ministerie van Buitenlandse Zaken van de VS, zegt dat het “moment van de waarheid” is aangebroken. Alleen een stevig en geloofwaardig diplomatiek akkoord kan de Iraanse leiders overtuigen om niet voor de bom te kiezen. Zo niet is het nucleaire pad geen keuze meer, maar een overlevingsstrategie.

Wat er de voorbije weken gebeurde, is een gevaarlijke stap achteruit. Niet alleen voor de regio, maar voor de hele wereld. Het idee dat internationale verdragen veiligheid bieden, is ondermijnd. Het signaal is: wie zich houdt aan de regels, kan gebombardeerd worden, wie de bom heeft, wordt met rust gelaten.

In plaats van de verspreiding van kernwapens tegen te gaan, jagen de VS en Israël andere landen net richting dat pad. Het non-proliferatieregime kraakt in zijn voegen. Misschien blikken we over enkele jaren op deze weken terug als het begin van een gevaarlijkere fase van het nucleaire tijdvak.

Lees ook:

- Waarom de VS nu toeslaat: De verborgen agenda achter de aanval op Iran (update) - Vier zaken die je moet weten over Iran