+ Update 180525, 16 u. 200525, 8u25: Oskar Schindler als voorbeeld van de occasionele waarde van een "narcisme-positie". De befaamde eerste woorden van de Aeneïs, het heldendicht van Vergilius, luiden "Van de daden en de man ga ik u vertellen". In feite betekent de zin : van de daden. Die stijlfiguur bevat logica, want man en daden, man en het denken hangen nauw samen. Daarom neem ik de vrijheid de denkbeelden, maar ook hun verband met filosoof Maarten Boudry te kritiseren. Zijn opvattingen kennen zowel medestanders als min of meer gedegouteerde tegenstanders. Ik tracht een gulden middenweg te bewandelen. Recent heeft de man in interviews felle kritieken geleverd op de intellectuele positie van Anuna De Wever- Vanderheyden². Die zoals iedereen weet, en zoals ik in -> mijn blog van 15 maart gedetailleerd heb in herinnering gebracht, samen met de Zweedse Greta Thunberg, aan de basis ligt van een door experten lang verhoopte doorgedreven wereldwijde bewustwording van het gevaar dat uitstoot van allerlei verbrandingsgassen meebrengt. Na zes maanden van wekelijkse scholierenbetogingen was de beweging op 26 mei 2019 uitgegroeid tot vijf miljoen betogers wereldwijd. Ja, ik kan volstaan met te zeggen: elke dag krijgen die meiden meer gelijk. Of hebt u het stof niet gezien, dat uw fiets en auto de laatste dagen doet opwaaien? Het leidingwater wordt acuut schaars. En dat zijn maar twee gevolgen van vele duizenden, die ons misschien voor de volgende honderden jaren zullen plagen.
Met belangstelling volg ik het denken van Maarten Boudry vanop enige afstand sinds ruim vijftien jaar. Nieuwsgierig vernam ik echo's over de richting die zijn analyses uitgaan in essay over de Verlichting met als titel "Het verraad aan de Verlichting". Verlichting die ik in principe een waardevolle ontwikkeling vind in het westers denken, wie wil er terug naar obscurantisme? Trots ben ik op het Europese denken en onze waarden, zoals bijvoorbeeld Mia Doornaert, Jonathan Holslag en Rik Torfs, analisten die ik zowat een kwarteeuw volg en persoonlijk heb mogen leren kennen, wat mijn begrip van hun opinies heeft verdiept en bevestigd.
Naar aanleiding van het interview rond het Verlichtingsboek in De Telegraaf kan ik mij een standpunt vormen. In dat stuk geeft M. B. af op wie zich in zijn denken laat lijden door sympathie voor de tienduizenden doden in Gaza en het lot van honderdduizenden in de verdrukking in dat deel van de wereld.
Geen wonder dat de filosoof moet erkennen dat hij vrienden verliest met deze vreemde, weinig empathische standpunten die lijken te getuigen van beperkte emotionele intelligentie en intelligente emotie. Ik las het stuk uit die Nederlandse krant. Er zit enige logica in. Maar de (technologische) Vooruitgang en de Overvloed krijgen hier zoveel waardering, dat bepaalde humane waarden er aan opgeofferd worden.
Ieder met die opvattingen zou eens moeten spreken met mijn intellectuele partner professor emeritus Piet Nijs van de KU Leuven. Een hoogleraar in vijf disciplines geschoold, waaronder filosofie, lichamelijke opvoeding, psychiatrie en seksuologie. Een man met tienduizenden uren praktijk als therapeut. Die weet dus haarfijn wat er in de levens van honderdduizenden landgenoten in deze tijd grondig fout loopt. Deze filosoof en schrijver heeft het niet toevallig - boos, teleurgesteld en beschuldigend - over "deze overvloedsmaatschappij". Terwijl Maarten Boudry blijft dromen over "overvloed" voor de mens, ook in tijden waarin de eindigheid van de natuurlijke rijkdommen, soorten en ertsen pijnlijk duidelijker wordt, dag na dag na dag.
Waarden als gezin, familie, liefde en opvoeding komen naar mijn aanvoelen in het denken van Boudry en helaas ook in het bestaan van niet weinig tijdgenoten, in de verdrukking en worden merkwaardig frequent opgeofferd. Opgeofferd aan schijnwaarden als bergen spullen, prestigegoederen, geld op de bank en veelsoortige consumptie. En ook aan workaholic leefstijlen. Zeer veel landgenoten hebben toenemend nood aan steun van gesprekken met therapeuten. Van de zeer communicatieve en sympathieke arts Dirk De Wachter, is de kreet bekend: "Spreek weer met elkaar, mensen, wij dokters kunnen uw vragen niet meer aan!" In het bijzonder veel jongeren lopen verloren. Met als pijnlijk hoogtepunt het verschijnen van kinderen van niet meer dan tien jaar die op Spoed belanden met zelfdodingsplannen! Zoals de befaamde kinderarts Peter Adriaenssens tot zijn verbazing na veertig jaar dienst moet signaleren. En met ongelofelijke cijfers over zelfverwonding, blijkbaar in een poging om de mentale pijn van onzekerheid even af te wisselen met fysieke pijn, en die zo dragelijker te maken. Een droevige en verontrustende situatie die nog wordt erger gemaakt door de kennelijke onmogelijkheid het er over te hebben. Er hangt een oorverdovend taboe over. Zie daarover ---> mijn vorige blog.
Van waar het soort denken van Maarten Boudry komt, begrijp ik overigens wel, denk ik, en zelfs enigszins van binnenuit. Ook ik heb scherpzinnigheid meegekregen, en kan zeer positief en vitalistisch, optimistisch schrijven en analyses en syntheses maken. (Ik publiceerde opiniestukken via Knack.be en De Standaard, en mijn blog telt intussen meer dan duizend bijdragen over een waaier aan actuele en minder actuele onderwerpen). Naar mijn aanvoelen schiet onze jonge Gentenaar in dat optimisme echter ver door. Als ik onze biografieën vergelijk, vermoed ik dat ik de reden voor die soms "onmenselijke" bias kan benoemen.
Zelf heb ik drieduizend hulpverlenende gesprekken gevoerd aan de hulplijn Tele-Onthaal, in mijn veertiger jaren. Ook palliatieve en stervende medemensen heb ik opgevangen als vrijwilliger in een ziekenhuis; en in een wijk met veel immigranten heb ik elf jaar taken opgenomen en de dialoog bevorderd met tienermannen van Marokkaanse origine, wat voorwaar vaak geen sinecure bleek. Van Boudry is zo niets bekend. De Duitse uitdrukking "In der Beschränkung zeigt sich den Meister", komt helaas ook met nadelen. Een al te grote specialisatie in het denken, zal wellicht vroeg of laat leiden tot wereldvreemd en vooral "levens-vreemd" denken.
Wie te weinig van zijn tijd en zijn energie aan het helpen van medemensen in moeilijkheden besteed, die gaat licht freewheelen, dat is mijn gedocumenteerde overtuiging. Zo iemand kan gaan zweven en snelle, verstrekkende gedachtegangen ontwikkelen, overmatig optimistisch, "vrij" en bevlogen. Boudry's denken is in die zin wellicht slachtoffer van zijn "succes" als persoon. Zijn existentiële houding gaat daardoor in de fout.
Het geval Gaza in zijn recente geschriften maakt dit meer nog dan voorheen duidelijk. Het meevoelen met tijdgenoten die door afschuwelijk lijden gaan, ten gevolge van groot onrecht, raakt en inspireert hem veel te weinig. Het woord hersenspinsels lijkt hier op zijn plaats. Ook al zijn de redeneringen vaak boeiend, want niemand kan ontkennen dat de man razend intelligent is. Juist daardoor lijken zijn teksten en denkbeelden problematisch: meer dan dat zij inzicht bijbrengen, dreigen ze de humaniteit van de tijdsgeest aan te tasten, en op die manier het heil van mens en biosfeer, om het met een oud en kort woord te zeggen. (Oude, korte woordjes waren de favorieten van Winston Churchill, zo las ik onlangs nog).
Ter info: persoonlijk ben ik Master in de moderne geschiedenis (socio-economische geschiedenis), en ik ben ruim universitair geschoold in de sociale en culturele antropologie, de wetenschapsfilosofie en de theologie (KU Leuven). Als autodidact heb ik mij onder andere toegelegd op de figuur en het denken van Charles R. Darwin & Winston S. Churchill, op psychologie, op de ethologie van de grote mensapen, op veldbiologie en op de vraagstukken van het menselijk geluk, de mentale gezondheid, de opvoeding, jacht en wildbeheer.
Metafoor
De boze olifant in het bos van het denken
Van Maarten Boudry is bekend, ik was zover ik weet de eerste die het opmerkte en hij heeft dat later bevestigd in geschriften, dat hij nooit in metaforen denkt; niet kan denken. Hij gebruikt geen beeld-spraak, geen doorgedreven figuurlijke vergelijkingen. "De smeltende ijskappen maken van de wereld een schip dat zinkt", dat krijgt hij niet gedacht. Bij het overschouwen van zijn denkwerk, komt mij het Franse adjectief "singulier" voor de geest. Dat betekent zoveel als het Engelse "peculiar"; speciaal, raar, vreemd, eigen-aardig, ongewoon. Dat woord "singulier" ligt zelf etymologisch aan de basis van het Franse woord voor "everzwijn": Sanglier. En die karakteristiek geldt dan met name voor de oude mannetjes. Die leven toenemend op hun eentje, vertonen uitgesproken asociaal en agressief gedrag. Daarbij herinner ik mij verhalen van oude jagers in Afrika. Die merken op dat oude mannetjes olifanten dikwijls het hele jaar door helemaal alleen door de jungle kruisen, in een rothumeur. De dieren worden vaak geplaagd door oude wonden, bijvoorbeeld schrammen opgelopen in een gevecht met een rivaal of van een kogel van een jager die niet dodelijk was, maar bleef zitten en het beest constant irriteert. Deze associatie, deze metafoor spoort met de figuur van de filosoof op meer dan een punt. Zo is Maarten Boudry een notoir chronisch rugpijn-lijder. In zijn blog van 8 december '24 geeft hij enthousiast aan: hier bij deze "Progress thinkers" heb ik mijn ware denkstijl gevonden!" Dat is intussen wel een denktrant die haaks staat op het bekende vers van Lucebert: "Alles van waarde is weerloos". Het denken van Boudry lijkt alles wat weerloos is, te verdrukken, plat te slaan, te zien als "quantité négligeable". Hij adoreert "vooruitgang" en in zijn eigen voort-schrijden trapt hij op het voortbestaan van de soorten, negeert hij de uitputting van de hulpbronnen, de kwetsbaarheid van de atmosfeer (ik ga voor het woord klimaatschade!), en recent ook de vele, vele kwetsbare vrouwen en kinderen in Gaza... Het is een 'denken' dat eigen lijkt aan een wat oudere solitaire man, ook waar het diametraal tegengesteld functioneert aan het denken van de Moeder. Die rekening houdt in wat zij denkt en doet met haar kleintjes, en met hun toekomst. Boudry's denken lijkt daar juist lak aan te hebben, ook al draait het soms rond beelden van een superieure toekomst. Het is, in meer klassieke beeldspraak en juridische termen, helemaal niet het denken van "de goede huisvader". Geen wonder dat vele lezers er een spontane afkeer bij ervaren. Gezond boerenverstand kan de betreffende huzarenstukjes niet waarderen, en doorziet ze als fake perspectieven.[Een eerdere versie van deze tekst is verschenen als reactie op de Substack- account van de filosoof]
Dank om te delen.
___________________________
² Om 19 u30 gaat Anuna De Wever deze woensdag 14 mei in dialoog met Martha Balthazar in het Vrijzinnig Punt in Hasselt in de Rodenbachstraat.
___________________________
Portret van de gecontesteerde filosoof : Arthur Joos, creative commons
Cover van "Liefde in tijden zonder tijd", waarin de auteur diverse van mijn analyses heeft opgenomen.
Dokter Peter Adriaenssens, Groen, 2011.
Prof. med. Piet Nijs: repro van de cover van "Je werk, je leven?"
Update:
"Hoe kleiner je rugzak, hoe sneller je zwart-wit redeneert " laat Guido Van Heulendonk optekenen in het interview in DS Letteren; hij is in de running voor de Librisprijs.
Op dit bericht op Facebook op mijn profiel reageerde Guido Van Poucke, gewezen legerarts-officier "Dan heeft u wellicht een kleine rugzak". Daartoe werd hij wellicht geïnspireerd door mijn geregeld strenge kritieken op zijn al even geregeld cynische berichtjes. En door mijn vechtlustige berichten over oorlog, iets waar hij van heeft geproefd.
2. Memento Oskar Schindler!
Sommige (jongeren) die op de pagina van Boudry tegen de zwaar beproefde mensen in Gaza partij kiezen, gaan zo ver wie vanuit een zelfbewuste persoonlijkheid mededogen voor deze verhongerende, dagelijks gebombardeerde bevolking betoont, van "narcisme" te beschuldigen. Dat geeft ons de gelegenheid op een historisch feit te wijzen. Een bedenking te maken over het profiel van de goede hulpverlener. Was Oskar Schindler, de man van Schindler's List, de grootse, overbekende film van Steven Spielberg, die meer dan duizend tweehonderd joodse mensen redde van de moordzuchtige nazi's geen bon vivant die zijn leventje leidde met groot genoegen, met smaak voor feestmalen? Een held van de compassie en de daadkracht, maar tegelijk een man met een "groot ego", voorzien van gezonde eigendunk en zelfliefde. Wat is beter, wie is de betere mens? Iemand die zichzelf graag ziet, zijn lichaam, zijn persoonlijkheid, het Leven, en die vanuit die positie telkens wanneer hij mensen in nood ontmoet, zijn uiterste best doet hen bij te springen, of een bepaald soort mensen van de na-oorlogse generatie dat piercings plaatst of zelfs aan zelfverwonding doet, coke snuift op feestjes, professioneel succes nastreeft als in een roes, weigert in de klimaatverstoring te geloven of daar naar te handelen, maar in de praktijk van bijzonder weinig medemenselijkheid of compassie getuigt en zich in cocooning afsluit? Misschien was de wereld ten tijde van de Huismoeder die haar kinderen toegewijd droeg in elke betekenis, en hen op die manier ruggengraat meegaf, en normale zin voor liefde en naastenliefde, misschien wel de betere wereld? Ook al was er veel minder geld en technologie in omloop.
