Update: verwijzing naar Tele-Onthaal: 130525, 23 u30. “Zelfverwonding bij jongeren: 1 op de 5 doet zichzelf pijn” “De epidemie die we niet willen zien”! Dat is de titel boven een stuk van Ann Peuteman in Knack van bijna tien jaar geleden… In de nacht van Moederdag vond ik het als foto op haar profiel op Facebook. Een moment dat ik meteen aangrijp om aan die arme jongeren aandacht te besteden, en om een, – toegegeven, indringende, onconventionele – analyse van het schrijnende probleem en een weg naar buiten te formuleren. Gevolgd door een paar ideeën om de tanker te keren. Me dunkt dat we met een verwijzing naar de titel van de befaamde roman van Monika Van Paemel, “De vermaledijde vaders” waarvoor de romancière als inspiratiebron haar heftige sentimenten van teleurstelling gebruikte over haar veel te afwezige, ongeïnteresseerde vader, vandaag de vraag kunnen stellen of deze tijd te maken krijgt met Vermaledijde Moeders.
Een uiterst nuttig stuk, dit Knack-artikel dat hier in één beeld wordt gesynthetiseerd, is wat ik meteen weet als ik het via de foto van Randall Casaer ontdek. Dit misbruik was ondenkbaar toen wij jong waren, in de sixties en seventies. Het is afschuwelijk. Bewustzijn van bestaan en manieren om dit te voorkomen is gewenst. Dirk De Wachter beschrijft in zijn eerste boek, een groot succes, Borderline times, hoe onze tijd en maatschappij ook juist door een zieke geest gekenmerkt wordt. Hij ziet in piercings en tattoos een voorloper stadium van dit “kerven”. Zoals een jonge vrouw die het toepaste het noemde, in het hulpverlenend gesprek dat ik met haar voerde als vrijwillig hulpverlener bij Tele-Onthaal. (Een praktijk die ik acht jaar hield, tot 2002, zodat ik nu uit de anonimiteit mag treden). Als vijf op tien jongeren zich pijn doen, is er werk aan de winkel. Op zijn minst kan je concluderen dat onze samenleving iets is geworden dat weinig vriendelijk is voor jongeren. De conclusie lijkt gerechtvaardigd dat kinderen (die zoals kinderarts Peter Adriaenssens ons vertelde, zoals nooit tevoren, op de leeftijd van tien jaar aan de poort verschijnen van Spoed met zelfdodingsplannen!) meer dan in vorige periodes verloren lopen, aan wanhoop en existentiële vertwijfeling ten prooi vallen. Dit zijn vraagstukken die diepgaand en grootschalig onderzoek verdienen. Persoonlijk koester ik de dissidente analyse dat een en ander mede het gevolg kan zijn, de afschuwelijke keerzijde, van een groot goed: de professionele emancipatie van de vrouw. Onze eigen moeder heeft zich van zeer nabij met mijn broertje en mij bezig gehouden, en ons elke avond een badje gegeven, tot acht jaar na onze geboorte; wij houden ons lichaam voor heilig en zouden automutilatie ondenkbaar vinden, alleen al om onze moeder niet voor het hoofd te stoten…
Bron van geluk
Wat is het gevolg, diep in een mens zijn bewustzijn en brein, als hij als baby en peuter, kleuter, dagelijks vele uren op het lichaam wordt gedragen, zoals de moeders het doen die in de Chinese rijstvelden sinds mensenheugenis hun werk doen, onder hun piramidehoedjes? Zoals de Zwart-Afrikaanse moeders (en tantes, en grootouders) die de baby’s en kleintjes met een doek op het lichaam binden bij het werk, bij het stampen van de maniok voor het huisje? Je krijgt dan als mens in het vroege stadium, waarin het fundament wordt gelegd van je waarden en je identiteit, het besef: waw, mijn lichaam is een bron van geluk! Van fijne, goede, warme ervaringen. Dat ga je dan willen koesteren en verzorgen, niet beschadigen! Een baby- en kindertijd waarin de volwassenen die voor je zorgen je dagelijks uitgebreid teder en goed aanraken, dat maakt je optimistisch. Dat laat je beseffen: de andere is er voor mij. Dat geeft je de zekerheid: ik.mag.er.zijn! Deze wereld is OK.
Ik kan dat zo getuigen, want ik heb het zo meegemaakt, ik was erbij!
Mijn broertje en ik konden tot een jaar of zeven op elk moment van de dag als we de behoefte aan warmte en veiligheid ervaarden, naar mama kijken en één woordje roepen, “schootje!” en wij mochten een tijdje op schoot gaan zitten. Veilig, aangenaam, plezierig, geborgen.
De logica zelve
Dat is dus niet meer dan logisch, het feit dat je die gezonde houding van ontzag naar de ouders en naar het eigen lichaam, die houding van diepe zelfwaardering via deze be-handeling aankweekt: met de wetenschappelijke bevinding – die ik op een dag in betrouwbare bronnen heb gevonden- in het achterhoofd dat je een kind op geen betere manier dan door vriendelijke warme aanraking het levengevende besef kunt meegeven: “ik houd van jou”.
In psycho-biochemische zin kunnen we stellen dat kinderen die – afgemeten aan de huidige vormen van opvoeding – een ‘overmaat’ aan knuffels en lichaamscontact kunnen genieten, tijdens de kinderjaren een bad van Oxytocine meemaken. Deze stof, dit hormoon is algemeen bekend als “het knuffelhormoon”. Het heeft een sterk effect: het vergroot direct het vertrouwen! In een samenleving die zoals bekend kreunt onder gebrek aan vertrouwen en aan wantrouwen, kan dit tellen als vaststelling en mogelijke remedie. In de eerste vijf jaar hebben kinderen dat nodig, durf ik stellen. Deze behandeling ligt immers in de lijn van de natuur en van de lange-termijngeschiedenis van de soort op aarde. Baby’s en kinderen zijn letterlijk gedurende miljoenen jaren op deze manier opgevoed. (Ook de moeders bij onze naaste broeders de mensapen maken van dit soort opvoeding hun werk, trouwens, iets dat misschien toch ook van betekenis is als we een bepaalde cluster van problemen trachten te vatten).
Een algemeen bekend bij-effect van oxytocine is overigens dat wie er veel van krijgt, ook waakzamer en weerbaarder wordt naar mogelijke belagers die komen van buiten de persoonlijke kring. Hier raken we aan de analyse die Jonathan Holslag al jaren maakt. De geo-politicus die onze populatie graag “weerbaarder” ziet worden en vitaler, dynamischer, trotser. Dé weg naar de samenleving als een voorspoedige, samenhorige “citadel” zoals Jonathan Holslag er een boek aan wijdde, ligt misschien in warmer ouderschap, meer dragen en bij je nemen van de kinderen in je ruimere familie. Warmte in de kindertijd maakt zelfzeker in de levenstijd.
Het schip moet bijsturen: opvoeding moet opvoeding blijven, ook juist in gedigitaliseerde omgevingen
Met deze wetenschap op zak, dringt de vraag zich op: hoe gaan we kinderen die warme tastbare, echte liefde verstrekken, wanneer de dames zich enthousiast een groot deel van hun tijd aan het werk wijden, en minder tijd overhouden om moeder te zijn? – Hoewel ik natuurlijk meteen erken dat de samenleving er op vooruit is gegaan met vrouwen als magistraten, journalisten, hoogleraren, politie officieren enzovoort… Misschien schuilt er hoop in de uitspraak van de bedenker van Zweedse kinderverhalen, die stelt “De toekomst wordt gemaakt in de kinderkamers”. Een immense her-opwaardering van opvoedend werk in de schoot van de familie dringt zich op. Naar verluidt dacht ook een toppolitica als Madeleine Albright er zo over…
Dat dit een (onaanvaardbaar) taboe blijft in de samenleving, lijkt ook nog eens aangetoond dat deze foto hier negen jaar heeft gestaan, zonder dat er de minste reactie bij is gekomen, zelfs geen like-icoontje… Dat is toch godgeklaagd? Als ik Churchill was, ik maakte er een dossier van met de befaamde rode post-it: ACTION THIS DAY. Deze Moederdag lijkt mij een geschikt moment om het debat te starten, om de zoektocht naar oplossingen te beginnen.²
Moeders-met-kinderen op het lijf, ze komen terug, alvast digitaal
Sinds enkele dagen kijkt de Facebookbeheerder op meer open en positieve manier naar beeldmateriaal van baby’s en kinderen die de borst krijgen. Een stichting in het Verre Oosten verspreid met leuke deuntjes prachtige, tedere en vaak sexy beelden, die van daar hun weg vinden over de wereld. Op de fotosite Flickr, waar alle soort fotografie aan bod komen, zijn er al sedert lang groepen die foto’s van borstvoeding verzamelen en aanbieden. De commentaren zijn bijna altijd doorleefd bewonderend, positief en respectvol. Dit soort dingen laat vermoeden dat de goede praktijken uit de traditie van de wereldwijde mensheid niet helemaal verloren zijn vandaag, dat het tij nog kan keren.
Is veel meer Warmte-en-nabijheid ook de potentiële oplossing voor andere nieuwe kwalen, veroorzaakt door een zekere “westerse kilte”?
Als deze lacune in onze westerse waardeschaal kon opgevuld worden, als kleine en grote kinderen veel meer aandacht en warmte konden krijgen, dan vallen trouwens nog andere heel mooie resultaten te verwachten. Dit is wellicht niet de plaats om dit uit te werken, maar ik geef een schets met een voorbeeld. In ons landje zijn er al decennia een klein tiental mensen gemiddeld die zelfdoding verkiezen, en een honderdtal doen daartoe een poging. Dat gaat hen aan, maar ook hun ruime omgeving, want zelfmoord laat de nabestaanden met het zwaarste rouwproces achter. Wel, in Sub-Sahara Afrika, waar “Mama Africa” een iconisch alom bekend fenomeen is, een mama die zeer toegewijd en zeer warm de (affectieve en normatieve) opvoeding ter harte neemt, komt zelfdoding bijna niet voor. Het ene houdt ongetwijfeld rechtstreeks verband met het andere. Naar ik vermoed, zouden ook de lange wachtlijsten in de kinder- en jeugdpsychiatrie er niet gekomen zijn, als de ouders en andere familieleden de kleine kinderen meer en warmere aandacht hadden gegeven. In die zin, tenslotte, hebben de zachte bewegingen onder de jongeren van vandaag gelijk in hun op het eerste gezicht veel te radicale en afwijzende analyse van onze samenlevingsmodel: kapitalisme maakt mens en wereld kapot. Consumptie en ook carrière-toewijding bij beide ouders, heeft vermoedelijk uiterst destructieve bijeffecten op het cv van de tijdgenoten.
Het lijkt de hoogste tijd voor soft-preventive power in de voorgestelde zin voor deze waaier van akelige aandoeningen en persoonlijkheidsgerelateerde problemen.
_________________________
² Winston Churchill is trouwens in nog ander opzicht interessante referentiepersoon over dit thema. Hij is ontegensprekelijk een van de allersterkste persoonlijkheden die de twintigste eeuw heeft gekend. Wel, hij had als kind en als jongere, tot na zijn twintig, zwaar te lijden van de manieren van de elitaire familie waarin hij werd geboren: zijn vader, een parlementslid en politiek dier, had totaal geen aandacht voor hem, keek op hem neer en zijn moeder besteedde evenmin veel tijd of warmte aan Winston, zij was de grote flirt van de high society in Londen. De Amerikaanse ging liever naar feesten en deelde het bed met leden van de koninklijke familie, liever dan dat zij haar kind knuffels gaf, hem op de schoot nam, hem voorlas of getuigenissen uit haar leven vertelde. Winston heeft de oorspronkelijke leegte en onzekerheid die hem dit opleverde (zoals Koert Debeuf terecht opmerkt in zijn originele kijk op de wereldleider in zijn boek “Waarom dit niet de laatste oorlog is”), op meer dan behoorlijke manier weten te counteren en op te vullen. Zijn geheim? Een toegewijde, warme nanny, mevrouw Everest, een gewone volksvrouw die hem heel nabij onder haar hoede nam. Churchill heeft aangevoeld hoe immens belangrijk haar persoon en aanpak voor hem waren, wat een bron van kracht en zelfvertrouwen haar warme nabijheid wel waren. Hij is altijd met haar in contact gebleven en heeft er voor gezorgd dat de vrouw een goed pensioen kreeg, wat in eerste instantie niet zo geregeld was. Ook toen al was in Europa tenminste, opvoedende arbeid en gulle vriendelijke lichaamswarmte niet naar waarde erkend.
In de lijn van mijn hypothese over het effect van toegenomen lichamelijk zelfrespect bij mensen die als kind zeer warm gekoesterd zijn, ligt ook het feit dat Churchill het eigen lichaam graag zag en dagelijks de beste verzorging eiste: hij droeg alleen zijden ondergoed en stond erop elke dag een bad te nemen, ook als hij in het buitenland op reis was, reizen die hij frequent ondernam.
Bronnen
– Dirk De Wachter. Borderline Times.
– Jane Goodall. Reasons for Hope.
– William Manchester. Winston Spencer Churchill. The Last Lion. Dl. 1 en 3.
– Andrew Roberts. Churchill De biografie.
– Digitale les en interview met Peter Adriaenssens georganiseerd door CD&V in 2023
– Koert Debeuf. Waarom dit niet de laatste oorlog is.
– Interviews afgenomen van moeders gedurende de jaren 2004 – 2025. Met Belgische moeders van diverse origine: Waals, Vlaams, Chinees, Nigeriaans, Kameroens, Togolees, Taiwanees, Rwandees, Mexicaans, Roemeens, Braziliaans, Russisch, Oekraïens… Met moeders die zeer bewust moederen, zoals in de keuze voor thuisbevalling en voor het dragen van het kleine kind in de draagzak of het draagharnas; met moeders die de indruk hadden te falen, met moeders die schitteren in hun professionele carrière, met trotse en tevreden huismoeders.
|
|
Advies
Wie zich echt niet goed voelt in zijn vel, oud of jong, kan dag en nacht terecht om zijn of haar verhaal te doen bij een geduldige, daartoe getrainde medewerker van de hulplijn Tele-Onthaal op het nummer 106. Voor de uren en dagen dat dergelijke vriendelijke, ondersteunende dialoog ook kan via chat, zie de site.
