Vrouwenrechten die trans vrouwen uitsluiten, ondermijnen eigen idealen

De zaak werd aangespannen door For Women Scotland (FWS), een organisatie die zich inzet voor de rechten van vrouwen en die pleit voor het behoud van een strikt biologische definitie van “vrouw”. Hun bezwaar betrof de opname van trans vrouwen in wetgeving die streeft naar meer vrouwelijke vertegenwoordiging in bestuursorganen. In hun visie vormt de aanwezigheid van trans vrouwen een bedreiging voor de belangen van ‘echte’ vrouwen.

Het Hooggerechtshof gaf hen gelijk: “vrouw” en “geslacht” verwijzen voortaan uitsluitend naar biologische kenmerken. Volgens de rechters sluit dit andere juridische beschermingen voor trans personen niet uit. Toch is deze uitspraak op meerdere vlakken problematisch en regressief.

Biologisch essentialisme

De kern van deze uitspraak rust op biologisch essentialisme: het idee dat iemand zijn of haar gender, identiteit en maatschappelijke positie volledig bepaald worden door fysieke kenmerken bij geboorte. Dit gedachtegoed is al decennia bekritiseerd binnen feministische en genderstudies.

Feministische denkers als Judith Butler hebben beargumenteerd dat gender geen vaststaand biologisch feit is, maar een sociaal geconstrueerde categorie die voortdurend herhaald en afgedwongen wordt. Ofwel, gender is een aangeleerd gedragspatroon.

We leren van kinds af aan hoe je je als jongen of als meisje moet gedragen. Mannelijkheid of vrouwelijkheid is een reactie op de verwachtingen van de samenleving en dus een performance, geen genetisch bepaald feit, maar een herhaalde handeling die sociaal wordt aangeleerd.

Door gender wettelijk te herleiden tot biologie, wordt die complexiteit uitgewist. In plaats van te erkennen dat “vrouw-zijn” een veelvormige en gelaagde ervaring is, wordt het vernauwd tot een uitsluitingsmechanisme dat bepaalt wie wél en niet ‘echt’ een vrouw is.

Structurele discriminatie

Hoewel de rechter benadrukte dat trans personen nog steeds beschermd zijn tegen discriminatie, betekent deze uitspraak concreet dat trans vrouwen niet langer toegang hebben tot vrouwenspecifieke ruimtes of programma’s die wettelijk afhankelijk zijn van de definitie van "vrouw". Denk aan schuilplaatsen, ziekenhuizen en sportclubs.

Dit betekent ook dat trans vrouwen, die door hun gender wel degelijk door de samenleving als vrouwen worden behandeld, mogelijk toegang verliezen tot fundamentele rechten, zoals gelijke beloning en bescherming tegen seksediscriminatie. Dit alles komt nog eens bovenop specifieke vormen van discriminatie die gericht zijn op hun trans identiteit.

Deze trend wijst dus niet op vooruitgang of bescherming, maar op een samenleving die mensen dwingt zich te verstoppen in plaats van zichzelf te mogen zijn, en is in realiteit een normalisering van uitsluiting.