Met de start van de regering De Wever-Bouchez is ook een georganiseerde aanval ingezet op de openbare diensten. Over de impact van de besparingsplannen op de ambtenarenpensioenen is al veel inkt gevloeid, maar ook elders krijgen de openbare diensten en hun personeel de rekening gepresenteerd.

Iedereen die begaan was met de openbare diensten, of bij uitbreiding met een inclusieve maatschappij, had gehoopt op een zware investering in de sector. De afgelopen jaren is steeds aangekaart dat het de openbare diensten aan mensen en middelen ontbreekt.

Niemand vindt het normaal dat essentiële diensten onderbemand zijn, dat niet aan de terechte vragen van burgers kan worden voldaan en een dienstverlening afgeleverd wordt die ondermaats is. Het ‘uithongeren’ van de openbare diensten kan natuurlijk een strategie van rechts zijn om die openbare diensten zo weinig mogelijk performant te maken, zodat de burger uiteindelijk roept om de afschaffing ervan. Helaas beseft de burger onvoldoende dat dit dan de deur openzet naar privatiseringen, hogere kosten en ultiem ook minder performantie.

Openbare diensten zijn de eerste pijler van de koopkracht van de burger. Met toegankelijk, betaalbaar en goed georganiseerd openbaar vervoer, onderwijs, kinderopvang en gezondheidszorg kom je al een heel eind. En als je kan rekenen op een bejaardenzorg op maat die je kunt betalen met een relatief klein pensioen, ga je ook je oude dag met een gerust gemoed tegemoet.

Helaas, niets van dat alles met de regering De Wever-Bouchez. Enkel een afbouw van de openbare diensten op alle vlakken en de creatie van een duaal aanbod. Wie geld heeft, wordt snel geholpen en krijgt de beste dienstverlening. Wie het met minder moet doen, mag achteraan in de rij aansluiten, langer wachten en krijgt minder kwaliteit.

Platte besparing op de federale overheid

Is het normaal dat wie in een noodcentrale werkt, met een bang hart aan zijn of haar shift begint, omdat hij of zij die nacht als enige de noodhulp moet coördineren voor heel de provincie bij gebrek aan collega’s? Is het normaal dat het personeel van de civiele bescherming voortdurend in angst zit voor eventuele rampen, omdat ze beseffen dat er te weinig mensen en middelen zijn om de burger te kunnen bijstaan? Ieder zinnig mens zou begrijpen dat extra investeringen dan de hoogste prioriteit verdienen.

Toch worden de federale openbare diensten onderworpen aan een zogenaamde ‘rationalisering’, die in de praktijk eigenlijk neerkomt op een platte besparing. Het zijn net niet de oprotpremies van president Trump, maar het personeel van het federaal openbaar ambt wordt zwaar getroffen door de afschaffing van het statuut, een verregaande contractualisering en fusies van departementen die ongetwijfeld tot banenverlies en minder dienstverlening zullen leiden.

De begrotingstabellen tonen aan dat er in het federaal openbaar ambt tegen 2029 een besparing moet worden gerealiseerd van recurrent 1,628 miljard euro. Besparingen op het personeel van 1,8 procent jaarlijks (in deze regeerperiode dus 9 procent) en eenzelfde besparing op de werkingsmiddelen. In absolute cijfers betekent dit dat er minimaal 5.500 personeelsleden (FTE’s) minder moeten zijn tegen 2029. Een absolute kaalslag.

Het mag weinig verbazen dat met een Vlaams-nationalistische premier ook de weg naar een verdere regionalisering van federale bevoegdheden is ingeslagen. We zien dit onder meer bij de wetenschappelijke en culturele instellingen, die nadrukkelijk naar de regio’s worden doorgeschoven. Dit zal niet leiden tot meer efficiëntie en performantie. Of dacht je nu echt dat er voor elke regio een apart meteorologisch instituut nodig is, om het weer te voorspellen?

De aanvallen op het federaal openbaar ambt kaderen in een groter geheel. Als men die kaalslag realiseert, de diensten geen werkingsmiddelen, investeringen en personeel meer hebben, kunnen ze onmogelijk nog de dienstverlening geven aan de burger die deze dienstverlening verdient. Op het einde van de rit dan zeggen “Zie je wel dat België niet werkt” om een regionalisering te forceren, wordt dan wel erg gemakkelijk.

Investeren in openbaar vervoer is geen prioriteit

De perceptie leeft dat het spoorwegpersoneel vooral met zijn eigenbelang bezig is. Dit is allerminst het geval. Uiteraard wil elke spoorman en -vrouw kunnen werken in goede en veilige omstandigheden, zonder geconfronteerd te worden met agressie en met materiaal aangepast aan de noden.

Tegelijk willen ze de treinreiziger dagelijks een optimale dienstverlening verzekeren: stipte, betaalbare, propere treinen, met waardige opstapmogelijkheden voor mindervaliden, in stations met geopende loketten die ten dienste staan van ouderen en hulpbehoevenden en waar je niet het gevaar loopt een steen op het hoofd te krijgen of te struikelen over afval her en der.

In de praktijk is dit echter zeer moeilijk geworden. Achtereenvolgende hervormingen van de Belgische spoorwegen gebeurden onder het mom van een betere dienstverlening, maar vooral met besparingen als ultiem doel. Sinds 2005 bestaat de structuur uit de operator NMBS, de infrastructuurbeheerder Infrabel en de HR-dienst HR-Rail. Die laatste overziet een gemeenschappelijk personeelsbeleid voor alle overheidspersoneel.

De nieuwe federale regering voorziet nu een efficiëntiewinst van 675 miljoen euro door de structuren van de Belgische spoorwegen nog maar eens aan te passen. Concreet moet HR-Rail op de schop, aangezien zo de deur kan opengezet worden voor een regionalisering en privatisering van de NMBS, wat de deur weer openzet voor een ongelijk spoornetwerk, een gefragmenteerd personeelsbeheer, meer flexibilisering, minder dienstverlening, een hogere werkdruk, …

Infrabel, het blauwe fabriekje met een felgeel randje bij het spoor, is voor de neoliberale N-VA- en MR-politici veel interessanter gezien het goederenvervoer naar de haven via het spoor. Dat blijft dus buiten shot in de besparingsplannen, in tegenstelling tot het reizigersvervoer. Dit laatste is duidelijk minder van tel en dit zegt wel iets over de sociale keuzes die deze regering maakt.

De beste besparing die politiek kan doen, is terugkeer naar één spoorwegbedrijf met eenheid van commando, waarbij infrastructuur en vervoer van reizigers op elkaar zijn afgestemd. Dat zou de performantie verhogen en de kostprijs flink beperken. Waarom zou je immers twee spoorwegbedrijven nodig hebben, laat staan twee HR-diensten met daaruit volgende dubbele overheadkosten? Hoe is de reiziger daarbij gebaat?

Een gelijkaardig fenomeen zien we bij de Vlaamse vervoersmaatschappij De Lijn, waar de politiek en het management de pedalen kwijt schijnen te zijn. Is het te veel gevraagd om te investeren in een openbaar vervoer dat de steden en gemeenten breed bedient en oog heeft voor de noden van bejaarden, schoolgaande jeugd of kinderen in het buitengewoon onderwijs?

De budgetten daarvoor moeten alvast niet gezocht worden in verregaande besparingen en meer flexibiliteit op kap van de werknemers van De Lijn. Een dergelijke werkwijze treft immers niet enkel de dienstverlening, maar ook het evenwicht tussen werk en privéleven van wie voor De Lijn werkt.

Lees hierover ook: Regeerakkoord over ‘Spoorwegen’ voorspelt nog meer problemen voor de treingebruikers
Naast de aandacht voor de nieuwe federale regering onder leiding

De overheidsbedrijven in het uitstalraam

Proximus, bpost en skeyes worden door de Arizona-regering nadrukkelijk in de etalage gezet om … het defensiefonds van kersvers minister Theo Francken te spijzen. Strategische marktposities worden zo opgegeven ten voordele van F35’s. Dat de liefde van deze regering voor de overheidsbedrijven niet groot is, mag ook blijken uit de aanpassing van het beheerscontract van bpost: de toelage wordt verminderd van 125 miljoen euro naar 75 miljoen euro, een daling van maar liefst 40 procent!

Zoals in het verleden al is gebleken, is het bemoeilijken van de werking van een openbare dienst een strategie om die nadien een gebrek aan efficiëntie te verwijten en uit te besteden aan de privé. Dat jaagt dan weer de kostprijs voor de gebruiker de hoogte in, zodat we in een vicieuze cirkel terechtkomen.

Waar is het respect?

Het bilan van dit regeerakkoord is onmiskenbaar: op het altaar van het neoliberalisme wordt de openbare sector geslachtofferd. Alle aantrekkelijkheid om te werken in de openbare diensten wordt doelbewust weggenomen en de dienstverlening wordt onderuitgehaald. Het is een verrottingsstrategie vanuit de misvatting dat de privé alles beter kan, en voor een lagere prijs.

De boodschap is bij de ACOD duidelijk aangekomen. Als politici in de handen klappen voor het personeel van de openbare diensten, delen zij in werkelijkheid klappen uit aan dat personeel. Op dankbaarheid moeten wij niet rekenen. Geen enkele werkgever zou zijn personeel zo mogen behandelen!

Chris Reniers is voorzitter van ACOD.

Lees ook:

Het volledige dossier
Wie PDF van het volledige dossier?
Stuur een mailtje naar redactie@dewereldmorgen.be met als onderwerp ‘Dossier regeerakkoord’.

1. Waar komt dit regeerakkoord vandaan? (Seppe De Meulder, DeWereldMorgen)

1.1 Waarom is er geen debat over de Europese begrotingsregels? 
1.2 Wat is de staatsschuld, waar komt ze vandaan en wie profiteert ervan?
1.3 Het doemdenken van Bart De Wever
1.4 De verrechtsing van het politieke debat

2. Wat staat er ons te wachten?

2.1 Een begroting op maat van grote bedrijven (Seppe De Meulder, DeWereldMorgen)
2.2 Jef Maes (ABVV) over afbraak sociale zekerheid (Kristien Merckx)
2.3 Vruchteloos zoeken naar werkbaarheid in de Arizona-woestijn (Raf De Weerdt & Lander Vander Linden, ABVV)
2.4 Openbare diensten: eerst uithongeren, dan verkopen? (Chris Reniers, ACOD)
2.5 Competitiviteit van bedrijven krijgt voorrang op klimaatambities (Greenpeace)
2.6  Federaal regeerakkoord dreigt meer mensen dieper in armoede te drijven (Vlaams Netwerk tegen Armoede & het Belgisch Netwerk Armoedebestrijding
2.7 De impact van de nieuwe federale regering op vrouwen (Fauve Peirelinck & Matilde De Cooman, Collectief 8 maars)
2.8 Het strengste asiel- en migratiebeleid ooit uitgelegd (Pascal Debruyne, migratie-expert)
2.9 Miljarden sociale uitgaven doorgesluisd naar leger en wapenfabrikanten (Ludo De Brabander, Vrede vzw)
2.10 Democratische rechten onder druk in het federale regeerakkoord (Toon Danhieux)

3. Macht en tegenmacht

3.1 Wij zijn de motor van dit land (Bert Engelaar, ABVV)
3.2 Verzet tegen regeerakkoord: “De volgende 12 maanden zijn doorslaggevend” (Lieveke Norga, AVC Puls)
3.3 De kracht van samenwerking (Fatiha Dahmani, union organiser)
3.4 Ja, er is een alternatief voor de plannen van De Wever (Joris Van Gorp)
3.5 Naar een nieuw realisme (Seppe De Meulder, DeWereldMorgen)

Samenvatting: Het federale regeerakkoord doorgelicht