Is een nuchtere analyse van de ruzie tussen Trump en Zelensky eigenlijk wel wenselijk?

“It’s the End of the World as We Know It.” Het lied van R.E.M. spookt nu al een tijd door mijn hoofd.

You don’t have the cards

Ik zag vorige week een AI-video die Donald Trump, president van de Verenigde Staten van Amerika, op sociale media had gepost. Er stond een gouden standbeeld van Trump in Gaza, het geld viel uit de hemel en Elon Musk zat cocktails te drinken op het strand.

Op de redactie vroegen we ons af of Trump dit echt gepost had of of zijn account was gehackt. Natuurlijk was het echt. Met Trump in het Witte Huis is nu eenmaal niets meer te gek om voor te stellen.

Later in de week zag ik beelden van een discussie tussen Donald Trump en vice-president J.D. Vance met de president van Oekraïne, Volodymyr Oleksandrovych Zelensky. Trump en Vance gedroegen zich als twee domme pestkoppen en Zelensky zat erbij alsof hij een kindje uit een lagere klas was die in de val gelokt was en geen kant uit kon.

Even dacht ik dat ik opnieuw naar een AI-video aan het kijken was, daarna dacht ik dat het een sketch was uit een of ander satirisch televisieprogramma. Later zag ik ook satirische AI-parodieën op het gesprek en ik vond het origineel toch nog vreemder.

“You don’t have the cards”, bleef Trump maar herhalen tegen Zelensky, alsof hij een soort van spelletje aan het spelen was. Waarschijnlijk is dat ook gewoon wat hij doet: spelen met de levens van mensen in een spel dat enkel draait om grondstoffen, geld en macht. Het is voor hem een spel en hij en hij alleen bepaalt de regels.

Bevreemdend

Ik las op de openbare omroep een commentaar van een Midden-Oosten-expert op de AI-video van Gaza. Volgens hem moeten we het begrijpen als deel van de onderhandelingstechniek van Trump om hoog in te zetten. In de krant las ik dat een defensie-expert zegt dat de EU nu zelf meer zal moeten investeren in het leger.

Het is niet zo dat ik de technische expertise van deze mensen per se in vraag wil stellen, maar misschien vond ik hun commentaren nog wel het meest bevreemdend. Het voelt een beetje als een nuchtere analyse van een dronkenmans gesprek.

Het is voor iedereen open en bloot zichtbaar dat de president van de Verenigde Staten van Amerika, zowat de machtigste man ter wereld, totaal geflipt is en ondertussen gaan we gewoon verder met het maken van rationele analyses, alsof er niets aan de hand is.

En als ik zeg dat Trump totaal geflipt is, dan bedoel ik voor alle duidelijkheid niet dat het probleem is dat het gewoon een domme man is. Neen, ik bedoel iets veel erger. Wat ik bedoel is dat als de mensen zoals Trump, die geacht worden de wereld te leiden, doordraaien, dit een teken is dat de wereld zelf aan het doordraaien is.

Het nieuwe normaal

“Wat een hysterie”, zo reageert minister van Defensie Theo Francken (N-VA) op wie zich vragen stelt bij het gedrag van Trump. “Als iedereen nu eens rustig zou blijven.” Hij vindt dus dat we dit gewoon normaal moeten vinden. Dat we ons aan moeten passen aan dit nieuwe normaal dus ook. In plaats van kritiek te geven op de VS, moeten we volgens Francken hun voorbeeld volgen.

En - en dat is het enge van de hele situatie - niemand lijkt hem tegen te spreken. "In een geopolitiek speelveld waar geen andere wet nog geldt dan het recht van de sterkste, zal Europa om te overleven de sterkste moeten worden", zo schrijft zelfs de anders vaak systeemkritische Ilja Pfeijffer.

Het presidentschap van Trump lijkt ook een turbo te zetten op de verdere verrechtsing van Europa. En terwijl de ene na de andere analyse verschijnt over hoe Europa zich moet aanpassen aan de nieuwe realiteit, blijft het heel erg stil over de vraag hoe we in godsnaam in deze nieuwe extreemrechtse realiteit zijn terechtgekomen of hoe we eruit komen.

Want dat is wat de zogenaamd nieuwe realiteit waaraan we ons zouden moeten aanpassen, is: extreemrechts. Het is een realiteit waarin iedereen het erover eens is dat sociaal beleid op de schop moet om te investeren in het leger, dat de ecologische crisis het best genegeerd kan worden, dat migranten vooral verdreven en anders gepest moeten worden en dat er in harde tijden zoals deze geen tijd is om het te hebben over woke-thema’s zoals vrouwenrechten.

Extreemrechtse coup

Wanneer ik de analyses van slimmere mensen dan ikzelf over de geopolitieke toestand lees, dan heb ik de indruk dat die vaak focussen op de verschuivende verhoudingen tussen landen. Houdt het bondgenootschap tussen de VS en de EU stand? Probeert de VS Rusland los te weken van China?

Ik wil best geloven dat dit interessante en belangrijke vragen zijn. Ik ben daar zelfs van overtuigd. Maar ik heb tegelijkertijd de indruk dat de verschuivende verhoudingen binnen landen onderbelicht zijn. Dat je niet kunt begrijpen wat er nu gaande is, zonder het te hebben over de extreemrechtse coup die Trump en Musk hebben gepleegd en de ondersteuning die ze geven aan extreemrechts bij ons.

Het lijkt alsof we de impact daarvan nog steeds onderschatten. Dat we nog steeds in de ontkenningsfase zijn en doen alsof de soep niet zo heet gegeten zal worden als hij werd opgediend. Alsof het allemaal wel mee zal vallen.

Wel: het valt niet mee. Elon Musk stuurde onlangs een mail naar de ambtenaren in de VS om te vragen dat ze hem even uitleggen wat ze die dag hebben gedaan. Als het antwoord hem niet beviel, zou hij hen ontslaan. Waarop Eva De Bleeker, voorzitter van wat in ons land moet doorgaan voor een liberale partij, liet weten dat het tijd wordt dat zoiets ook bij ons gebeurt.

Trump is samen met Elon Musk en een handjevol superrijken alles wat er nog rest van democratische instituties en de democratische ideologie in de VS aan het ontmantelen. En met zijn steun hebben de krachten die in Europa hetzelfde willen doen, de wind in de zeilen.

Aanpassen of bestrijden

We evolueren stap voor stap van een liberale democratie met al haar beperkingen, naar een extreemrechtse oligarchie. En het enige waar al die specialisten en opiniemakers over spreken, is hoe we ons het beste aan die realiteit kunnen aanpassen.

Die analyses mogen dan wel heel slim en rationeel klinken, en wellicht zijn ze dat ook wel, maar misschien zou gewoon eens kijken naar de beelden van die AI-video van Gaza en de discussie tussen Trump en Zelensky moeten volstaan, om het standpunt in te nemen, dat vreemd genoeg uit het publieke debat lijkt te zijn verdwenen.

Hieraan willen we ons niet aanpassen. Dit moeten we met alles wat we in ons hebben bestrijden.