De angstwekkende militarisering van Europa

De regeringsleiders willen de defensie-uitgaven drastisch verhogen en hun economieën klaarmaken om oorlog te voeren. Er zijn er plannen om de (voorlopig) vrijwillige dienstplicht in te voeren[1] en om een nucleair schild te installeren. Een aantal landen[2] is bereid om troepen te sturen naar buurlanden met Rusland, waaronder Oekraïne.

Boris Pistorius, de voormalige Duitse minister van Defensie heeft verklaard dat zijn land tegen 2029 “klaar zal zijn voor de oorlog” (Kriegstüchtigkeit). De strijdbijl wordt opgegraven.

‘We zijn verraden door Trump en worden bedreigd door Poetin, daarom moeten we onze militaire inspanningen opdrijven en ons voorbereiden op oorlog’. Dat is het narratief dat de Europese elite ons voorhoudt en dat breed uitgesmeerd wordt in de mainstream media.

De voormalige Duitse minister van Defensie heeft verklaard dat zijn land tegen 2029 “klaar zal zijn voor de oorlog”

Dat narratief verhult echter de ware redenen en achterliggende oorzaken van deze oorlogskoorts.

Neergang

De militarisering van Europa voltrekt zich in een bredere economische crisis. Sinds de financiële crisis van 2008 heeft de Europese economie moeite om nieuwe groeipaden te vinden. De coronacrisis gaf de economie een zware dreun en sinds de economische sancties tegen Rusland hebben we onze goedkope energie uit handen gegeven.

Omwille van bezuinigingsobsessie hebben de overheden sectoren verwaarloosd die noodzakelijk zijn voor productiviteitsontwikkeling, zoals onderwijs en wetenschap. De financiële oligarchen van hun kant hebben hun monopoliewinsten niet voldoende geïnvesteerd in nieuwe technologieën om de concurrentie met de VS en China bij te houden.

Het gevolg is dat Europa zowel technologisch als economisch achterop hinkt.

Door de VS slaafs te volgen heeft Europa nagelaten om een evenwichtige veiligheidsstructuur te construeren op het continent

Ook op geopolitiek vlak gaat het niet voor de wind. Europa en de VS zijn er niet in geslaagd om na de val van de Sovjet-Unie Rusland om te vormen tot een half-kolonie en in China een kapitalistische regimewissel door te voeren.[3] Door de VS slaafs te volgen heeft Europa na de val van de Sovjet-Unie nagelaten om een evenwichtige veiligheidsstructuur te construeren, waarin ook Rusland een plek kan krijgen.

Zowel Rusland als China zijn nu een geduchte tegenspeler geworden waar niet mee te sollen valt.

Vooral onder impuls van China vormen de landen in het Zuiden via de BRICS ook een toenemend tegengewicht tegen de dominantie van het Noorden.

De strijd is losgebarsten

Het is in die context dat de Amerikaanse elite, onder leiding van Trump en Musk, een agressieve campagne hebben gelanceerd om de absolute heerschappij van de VS te vrijwaren, ook al gaat dat ten koste van de naaste bondgenoten.

Dat betekent dat de strijd tussen de VS en de andere imperialistische grootmachten is losgebarsten. Op het Wereld Economisch Forum in Davos verwoordde Ursula von der Leyen het als volgt:

“De op samenwerking gerichte wereldorde, zoals we die ons 25 jaar geleden hadden voorgesteld, is niet werkelijkheid geworden. In plaats daarvan zijn we een nieuw tijdperk van scherpe geopolitieke concurrentie ingegaan.

De grootste economieën ter wereld strijden om toegang tot grondstoffen, nieuwe technologieën en mondiale handelsroutes. Van kunstmatige intelligentie tot schone technologie, van kwantumcomputers tot de ruimte, van de Noordpool tot de Zuid-Chinese Zee – de race is begonnen.”

De drijvende kracht achter deze race is de maximale winst en de uitbreiding van het westerse monopoliekapitaal

De drijvende kracht achter deze race is de maximale winst en de uitbreiding van het westerse monopoliekapitaal. Dat is in het geding en daar draait het uiteindelijk om. Om die wedloop aan te gaan wordt de militaire kaart getrokken. Of zoals voormalig Duits kanselier Gerhard Schröder het zei: “Een land telt maar echt op het internationaal plan als het ook bereid is om oorlog te voeren.”[4]

Excuus

Het hoofdexcuus voor de huidige oorlogskoorts, namelijk dat Rusland een militaire bedreiging vormt, slaat nergens op. Moskou is helemaal niet uit op expansie. Volgens topexerts als Jeffrey Sachs en John Mearsheimer was de invasie in Oekraïne voor Moskou een antwoord op de uitbreiding van de NAVO oostwaarts en de militarisering van Oekraïne. Moskou zag dit als een existentiële bedreiging.

Op vlak van conventionele oorlogsvoering is Europa trouwens geen partij voor Rusland. Het Kremlin heeft zich in het veel zwakkere Oekraïne snel vastgereden. En, als het toch tot een treffen zou komen tussen Europa en Rusland, dan zitten we in een nucleair scenario. Een end game die niemand wenst.

Oorlogseconomie

De huidige militaire spanningen zijn met andere woorden niet zozeer het gevolg van geopolitieke tegenstellingen met Rusland, China en nu ook de VS, maar zijn eerder geworteld in de drang van het westerse monopoliekapitaal naar maximale winst en expansie.

Om de winsten van de westerse monopolies veilig te stellen moeten de investeringen en afzetmarkten in het buitenland, alsook de levering van goedkope grondstoffen uit die landen, gegarandeerd kunnen worden. En daarvoor is een sterk militair apparaat onontbeerlijk, om desnoods weerspannige landen ter orde roepen.

Militarisering zwengelt ook de economie aan. De oorlogseconomie hangt niet af van de koopkracht van de bevolking maar van de keuzes van de politieke leiders. Militaire aankopen kunnen (tijdelijk) wat zuurstof bezorgen aan een deel van de industrie, zij het dat dit ten koste gaat van andere sectoren. Het is hetgeen Reagan heeft uitgeprobeerd in de jaren ’80 met zijn Star Wars en Hitler in de jaren ’30.

In België en wellicht ook elders zal de militarisering mogelijk gepaard gaan met een nooit geziene privatiseringsgolf. Een deel van het geld voor die militaire uitgaven kan bekomen worden door kroonjuwelen van het Belgische patrimonium of delen ervan te verkopen. Denk maar aan BNP Paribas, Ethias, BPost, Proximus of Brussels Airpost. Zo kan men een zogenaamd defensiefonds spijzen. Militarisering als hefboom voor privatisering.

Veel wijst erop dat een wereldoorlog een reële mogelijkheid wordt voor de financiële en economische elites

Die oorlogseconomie staat in functie van een heuse oorlogsopbouw. Tijdens de Koude Oorlog hadden de landen in Europa een groot staand leger. Na de val van de Sovjet-Unie werden mobiele interventietroepen ingezet voor snelle interventies, die we onder ander aan het werk gezien hebben in Libië en Syrië.

Nu zijn er plannen voor de herinvoering van de dienstplicht, de opbouw van militaire infrastructuur, langdurige stationering in het buitenland zoals in de Baltische staten en Oekraïne. Ook andere opties worden overwogen, zoals de discussie over een nucleaire paraplu.

Veel wijst erop dat een wereldoorlog een reële mogelijkheid wordt voor de financiële en economische elites.

Gevolgen

Zo’n militarisering heeft verstrekkende gevolgen voor een samenleving.

Het geld moet van ergens komen. Met de huidige rechtse regering zal een forse verhoging van de defensiebudgetten onvermijdelijk ten koste gaan van sociale uitgaven. Momenteel wordt al gepleit om 5 procent van ons bnp te besteden aan oorlog (op dit moment is dat 1,3 procent).

Voor ons land zou dat neerkomen op een jaarlijkse extra uitgave van 22,4 miljard euro, of 4.500 euro per gezin. Dat is een gigantisch bedrag.

Hierboven vermeldden we reeds hoe de militarisering vermoedelijk gepaard zal gaan met een nooit gezien privatiseringsgolf van onze economie.

Het zullen straks eurocraten zijn die zullen beslissen of onze jongens en meisjes naar het oorlogsfront moeten trekken

Als Europa de 5 procent norm wil halen dan zal het jaarlijks ongeveer 500 miljard euro extra moeten besteden aan defensie. Dat zal ongetwijfeld ten koste gaan van de Green Deal, waarvan het jaarlijks budget 86 miljard euro bedraagt.

De uitbouw van een heus Euroleger brengt ook een belangrijk democratisch deficit met zich mee. De commandostructuur zal zich bevinden op Europees niveau. Het zullen straks eurocraten zijn en niet nationale regeringen of parlementen die zullen beslissen of onze jongens en meisjes naar het oorlogsfront moeten trekken.

Ten slotte zal de militarisering van onze economieën en samenleving de spanning op het Europees continent alleen maar doen toenemen. In plaats van een evenwichtige veiligheidsstructuur te construeren, lanceren we een gevaarlijke wapenwedloop en poken we de vijandigheid tegenover de Russische nucleaire grootmacht steeds verder op.

Historische keuze

Europa staat voor een historische keuze. Het proces van militarisering gaat gepaard met enorme economische kosten, sociale afbraak, uitstel van de vergroening van de economie en democratisch deficit, terwijl het risico op een groter conflict steeds reëler wordt.

Is deze militarisering werkelijk in het belang van de Europese burgers, of slechts in het belang van de economische elites en de wapenindustrie? Laten we ons meeslepen in de oorlogskoorts of kiezen we voor welvaart, vergroening en een evenwichtige veiligheidsstructuur op het continent?

Volgen we de VS in zijn imperialistische en militaristische logica of bouwen we een eigen, onafhankelijk Europees project uit, gebaseerd op respectvolle samenwerking met landen in het Zuiden?

De komende jaren zullen cruciaal zijn voor het antwoord op deze vraag.

Lees ook: Oorlogskoorts: Verhoging militaire uitgaven zal sociale kaalslag veroorzaken

Bronnen:

– Übergang zur Kriegswirtschaft? – “C’hanno rimasto soli…”. L’Unione Europea cerca un ombrello nucleare – Guerre en Ukraine : comment les chefs d’État européens préparent les esprits à une guerre avec la Russie – Trump’s Munich Strategy

Notes:

[1] Dat geldt onder andere voor Duitsland, Kroatië, Letland, België en Nederland.

[2] Het gaat onder andere om Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en Nederland. Ook Theo Francken sluit niet uit dat Belgische troepen deel zullen uitmaken van een vredesmacht in Oekraïne, mocht er een staakt-het-vuren worden bereikt.

[3] Het was de hoop dat door China in de Wereldhandelsorganisatie toe te laten en door veel te investeren in het land de kapitalistische krachten er zodanig zouden groeien dat ze na verloop van tijd de macht zouden overnemen van de communistische partij.

[4] Dat is wel een uiterst cynisch uitspraak van een politiek leider van een land dat tot tweemaal toe een wereldoorlog heeft veroorzaakt. NRC Handelsblad 15 januari, geciteerd in Collon M., ‘La guerre globale a commené’, in Herrera, R. (ed.), L’empire en guerre. Berchem 2001, 211-235, p. 233.