De regering probeert haar beleid dan wel te verkopen als een verbetering voor werkbaar werk, werkzekerheid of een gezonde combinatie van werk-privé, maar in werkelijkheid bereikt het net het tegenovergestelde. Wie de neoliberale bril afzet, ziet dat recente hervormingen van de federale Arizona-regering zullen zorgen voor een grotere flexibilisering en onzekerheid op de arbeidsmarkt.

In een samenleving waar structurele ongelijkheid tussen vrouwen en mannen diep verankerd is, treffen de asociale sociaaleconomische maatregelen van deze regering vrouwen onevenredig hard. Het resultaat? Een toename van bestaansonzekerheid, zowel binnen als buiten de arbeidsmarkt, een nog verder verstoorde werk-privébalans en toename van ongelijkheid tussen vrouwen en mannen, tussen rijke burgers en werkende wensen.

In een samenleving waar structurele ongelijkheid tussen vrouwen en mannen diep verankerd is

Een bloemlezing van de maatregelen die haaks staan op werkzekerheid en een haalbare werk-privébalans: werkgevers kunnen tot zeven uur overwerk per week eisen zonder extra loon of inhaalrust, het verbod op nachtwerk en de verplichte sluitingsdag wordt afgeschaft, uitzendarbeid wordt onbeperkt toegestaan.

Meer mini-jobs met een zeer laag aantal werkuren en een beperkt loon en vaak zonder sociale zekerheidsrechten, terwijl de opzegtermijn wordt verkort tot slechts één week. Werknemers krijgen te maken met onvoorspelbare uurroosters en ‘vrijwillige’ overuren die in de praktijk moeilijk te weigeren zijn.

Werk wordt dus niet alleen onzekerder, maar ook steeds moeilijker te combineren met het privéleven. We bespreken hier de drie grote domeinen waarop deze maatregelen een zware impact hebben op vrouwen. Niet in het minst omdat vrouwen nog steeds het grootste deel van onbetaald zorg en huishoudelijke taken noodgedwongen op zich nemen.

Omdat een dag ook voor vrouwen slechts 24 uur telt, heeft dit effect op hun mogelijkheden om betaald werk op te nemen. Bovendien houdt flexibilisering geen rekening met zoiets als een privé-leven of met welzijn.

Werk-privébalans verder onder druk en zorglast op vrouwen

De verdere flexibilisering en het gebrek aan stabiele contracten maken de combinatie van betaald werk en privéleven nog moeilijker. Vrouwen werken nu al vaker deeltijds dan mannen (40 procent vs 10 procent), en slechts 6,7 procent van de deeltijds werkende vrouwen geeft aan dat dit een vrijwillige keuze is.

De voornaamste redenen zijn de combinatie van werk en zorg thuis, het gebrek aan voltijdse contracten in bepaalde sectoren en de zware werkomstandigheden in zorg- en dienstensectoren. Deeltijdwerk betekent minder loon, nochtans is een eigen inkomen juist cruciaal voor vrouwen om een stukje autonomie te verwerven. Ook het nieuwe ‘familiekrediet’ biedt geen garanties voor verbeterde voorwaarden of voor een eerlijkere verdeling van de zorgtaken.

Een beleid dat enkel economie en winst centraal zet, buit vrouwen uit

Ook werken vrouwen vaker in sectoren met precaire contracten en zijn de lonen in zogezegd typische vrouwelijke sectoren vaak lager. Bovendien zien we dat wie het zich kan veroorloven, probeert om de werk-privé balans in evenwicht te houden door hulp in te schakelen van andere vrouwen, vaak kortgeschoolde vrouwen of vrouwen met een migratieachtergrond.

Een poetshulp via dienstencheques is voor veel middenklassegezinnen onmisbaar geworden om hun week rond te krijgen. Net als andere ondersteunende diensten waar andere mensen in precaire omstandigheden werken zodat anderen het beter kunnen hebben dan zij. Een beleid dat enkel economie en winst centraal zet, buit vrouwen uit.

Tot slot werken veel vrouwen in de zorgende sector, zoals kinderopvang, ziekenhuizen en woonzorgcentra, die onder druk staan door besparingen en personeelstekorten. De werkbaarheid in deze sectoren neemt verder af, wat leidt tot een vicieuze cirkel: minder toegankelijke zorg dwingt vrouwen om onbetaalde zorgtaken op zich te nemen, waardoor ze zelf minder kunnen werken en in economische onzekerheid terechtkomen.

Toename van economische afhankelijkheid en geweld tegen vrouwen

Door de toenemende flexibilisering en het wegvallen van premies zal de financiële zorgen voor velen verder doen toenemen. Vrouwen die meer financiële stress ervaren, hebben een grotere kans om fysiek en seksueel geweld of emotioneel misbruik, intimidatie en controlerende gedragingen te ondervinden.

Financiële stress is bovendien een belangrijke reden voor vrouwen om bij een (gewelddadige) partner te blijven: uit een relatie stappen kost geld, en zonder eigen financiële middelen of een job die zekerheid biedt, is dat vaak geen realistische optie.

Wat te denken van de uitspraak in het regeerakkoord waarin wordt gesteld dat “partners gestimuleerd worden om in hun huwelijks- of samenlevingscontract een pensioensplit te regelen in geval van (echt)scheiding?”

Vrouwen zijn de voornaamste slachtoffers van langdurige, frequente en ernstige vormen van partnergeweld

In plaats van voor iedereen een leefbaar pensioen te garanderen, wordt er een regeling aangemoedigd die juist de afhankelijkheid van de één ten opzichte van de ander in stand houdt. Met een aanhoudende loon- en toenemende pensioenkloof is dit gewoon oneerlijk.

Ondanks de beschikbare kennis over de impact van dergelijke maatregelen, neemt de Arizona-regering ze toch. Over de preventie van gendergerelateerd geweld staat er bovendien maar één klein zinnetje in het akkoord. Terwijl de cijfers boekdelen spreken. Vrouwen zijn de voornaamste slachtoffers van langdurige, frequente en ernstige vormen van partnergeweld. 1 op de 7 vrouwen maakte het afgelopen jaar partnergeweld mee (IGVM, 2010).

Langdurig zieken en impact op pensioenen

Vrouwen zijn nu al oververtegenwoordigd onder langdurig zieken: 70 procent van de mensen die langer dan zes maanden afwezig zijn, zijn vrouwen. Dit is geen toeval. Fysiek en mentaal belastend werk, slechte arbeidsomstandigheden en het gebrek aan flexibele deeltijdse werkmogelijkheden voor zwaar werk of zorgverantwoordelijkheden thuis spelen hierbij een grote rol.

Met een beleid dat uitkeringen strikter afhankelijk maakt van gewerkte dagen en jaren, dreigen vrouwen die door ziekte of onbetaald zorgwerk minder hebben kunnen werken, een lager pensioen op te bouwen. Het Federaal Planbureau berekende al dat de pensioenkloof zal oplopen tot 42 procent. Dit betekent dat ze niet alleen tijdens hun loopbaan vaker in financiële onzekerheid leven, maar ook op latere leeftijd meer met financiële afhankelijkheid worden geconfronteerd.

De pensioenkloof zal oplopen tot 42 procent

De paradox van deze hervormingen is dat deeltijds werk wordt afgestraft, terwijl voltijds werken door extreme flexibilisering en onzekerheid onhaalbaar wordt. In plaats van werk werkbaar te maken, duwen deze hervormingen vrouwen verder richting financiële onzekerheid, economische afhankelijkheid en gezondheidsproblemen.

Dit is geen vooruitgang, maar een stap achteruit. Bovendien hoopt men via deze maatregelen te besparen, maar in werkelijkheid zal het aantal langdurig zieken en dus de gezondheidskosten alleen maar toenemen.

Een blinde vlek voor onbetaalde zorgarbeid

Deze hervormingen zijn symptomatisch voor een economisch model waarin enkel betaalde, winstgevende arbeid wordt gewaardeerd. Feministische theorieën zoals de sociale reproductietheorie benadrukken dat zorg- en huishoudelijk werk essentieel zijn voor het functioneren van de arbeidsmarkt.

In België is 60 procent van de arbeid onbetaald, wat deze sector tot een van de grootste van de economie maakt. Maar ook in de betaalde zorg- en dienstensectoren zijn de lagere lonen en zware arbeidsomstandigheden tekenend voor de onderwaardering ervan.

Dit grotendeels onbetaalde of onderbetaalde werk wordt voornamelijk uitgevoerd door vrouwen, en vooral door vrouwen die kortgeschoold zijn of een migratieachtergrond hebben, en wordt systematisch genegeerd in beleid. Dit is geen toeval, maar een bewuste keuze die gender-, klasse- en raciale ongelijkheden in stand houdt en die door de maatregelen van de Arizona-regering verder zullen toenemen. Het debat over de betekenis en plaats van arbeid in onze samenleving is niet louter een vrouwendebat, maar een breed maatschappelijk debat waar we ons als samenleving actief mee moeten bemoeien.

Vrouwen: tijd voor collectieve actie

Het is dringend tijd voor een systeem dat het welzijn van mensen centraal stelt—zowel door een betere werk-privébalans mogelijk te maken als door werk werkbaar te houden. Een economie die gedreven wordt door winstbejag en afhankelijk is van onderbetaald en onzichtbaar werk, bestendigt structurele ongelijkheid.

Daarom roept Collecti.e.f 8 Maars op tot een vrouwenstaking op 8 maart. We vragen vrouwen niet alleen om hun betaalde werk neer te leggen, maar ook om hun onbetaald werk stil te leggen. Zo maken we zichtbaar hoeveel werk vrouwen verrichten en hoe onmisbaar dat is voor onze samenleving. In Gent vertrekt de betoging voor vrouwenrechten op zaterdag 8 maart om 14 uur aan het Sint-Baafsplein.

Fauve Peirelinck en Matilde De Cooman zijn beiden actief bij Collecti.e.f 8 Maars in Gent. Fauve is ook inhoudelijk en beleidsmedewerkster bij de feministische organisatie Furia vzw.

Lees ook:

Het volledige dossier
Wie PDF van het volledige dossier?
Stuur een mailtje naar redactie@dewereldmorgen.be met als onderwerp ‘Dossier regeerakkoord’.

1. Waar komt dit regeerakkoord vandaan? (Seppe De Meulder, DeWereldMorgen)

1.1 Waarom is er geen debat over de Europese begrotingsregels? 
1.2 Wat is de staatsschuld, waar komt ze vandaan en wie profiteert ervan?
1.3 Het doemdenken van Bart De Wever
1.4 De verrechtsing van het politieke debat

2. Wat staat er ons te wachten?

2.1 Een begroting op maat van grote bedrijven (Seppe De Meulder, DeWereldMorgen)
2.2 Jef Maes (ABVV) over afbraak sociale zekerheid (Kristien Merckx)
2.3 Vruchteloos zoeken naar werkbaarheid in de Arizona-woestijn (Raf De Weerdt & Lander Vander Linden, ABVV)
2.4 Openbare diensten: eerst uithongeren, dan verkopen? (Chris Reniers, ACOD)
2.5 Competitiviteit van bedrijven krijgt voorrang op klimaatambities (Greenpeace)
2.6  Federaal regeerakkoord dreigt meer mensen dieper in armoede te drijven (Vlaams Netwerk tegen Armoede & het Belgisch Netwerk Armoedebestrijding
2.7 De impact van de nieuwe federale regering op vrouwen (Fauve Peirelinck & Matilde De Cooman, Collectief 8 maars)
2.8 Het strengste asiel- en migratiebeleid ooit uitgelegd (Pascal Debruyne, migratie-expert)
2.9 Miljarden sociale uitgaven doorgesluisd naar leger en wapenfabrikanten (Ludo De Brabander, Vrede vzw)
2.10 Democratische rechten onder druk in het federale regeerakkoord (Toon Danhieux)

3. Macht en tegenmacht

3.1 Wij zijn de motor van dit land (Bert Engelaar, ABVV)
3.2 Verzet tegen regeerakkoord: “De volgende 12 maanden zijn doorslaggevend” (Lieveke Norga, AVC Puls)
3.3 De kracht van samenwerking (Fatiha Dahmani, union organiser)
3.4 Ja, er is een alternatief voor de plannen van De Wever (Joris Van Gorp)
3.5 Naar een nieuw realisme (Seppe De Meulder, DeWereldMorgen)

Samenvatting: Het federale regeerakkoord doorgelicht