Jeffrey Sachs is topadviseur bij de Verenigde Naties en was ook raadgever van vorige presidenten van de VS. In een uitgebreide toespraak voor het Europees Parlement op 22 februari 2025, maakte professor Sachs een diepgaande analyse gegeven van de huidige geopolitieke spanningen. Zijn bevindingen veroorzaakten schokgolven in het parlementair forum.

Unipolariteit

Professor Sachs benadrukte dat de Verenigde Staten sinds de val van de Sovjet-Unie streven naar een unipolaire wereldorde, waarbij ze handelen zonder voldoende rekening te houden met andere landen of internationale verplichtingen.

Dit streven manifesteert zich duidelijk in de uitbreiding van de NAVO en diverse militaire interventies wereldwijd.

De pogingen om te komen tot vrede werden gedwarsboomd door de VS en het VK

In 1994 besloot de VS de NAVO uit te breiden richting het oosten, met inbegrip van landen zoals Oekraïne en Georgië. Volgens Sachs werd deze beslissing door Rusland gezien als een provocatie. Ondanks eerdere toezeggingen aan president Gorbatsjov dat de NAVO niet oostwaarts zou uitbreiden, gingen de VS door met hun expansieplannen.

Deze acties hebben volgens Sachs bijgedragen aan de escalatie van spanningen tussen Rusland en het Westen.

Bron: cdn.statcdn

Sachs wees op verschillende conflicten waarbij de VS betrokken waren, zoals de bombardementen op Belgrado in 1999, de invasie van Irak in 2003 en de steun aan rebellengroepen in Zuid-Soedan. Hij suggereerde dat deze interventies vaak gericht waren op het versterken van de Amerikaanse hegemonie en het destabiliseren van lokale machtsstructuren.

Er is een perceptie van Europa als een loyale vazal van de VS

Bovendien merkte hij op dat de VS zich hebben teruggetrokken uit belangrijke wapenbeheersingsverdragen, zoals het ABM-verdrag[1] in 2002 en het INF-verdrag[2] in 2019, wat de nucleaire veiligheid verder heeft ondermijnd.

De oorlog in Oekraïne

Volgens Sachs was het doel van Vladimir Poetin bij de inval in Oekraïne om president Zelensky te dwingen te onderhandelen over een neutrale status voor Oekraïne. Hoewel er aanvankelijk vooruitzichten waren op een overeenkomst via het Minsk II-proces, werden deze pogingen volgens Sachs gedwarsboomd door de VS en het VK, die weigerden te onderhandelen en Oekraïne bleven steunen in zijn verzet tegen Rusland.

Sachs waarschuwde dat de VS de oorlog gebruiken om Rusland te destabiliseren en China te isoleren, met enorme humanitaire kosten voor zowel Oekraïne als Rusland. Hij suggereerde dat een mogelijke oplossing zou kunnen bestaan uit een neutrale status voor Oekraïne, territoriale concessies en het opheffen van economische sancties.

Nieuw Europees veiligheidsmodel nodig

Sachs betoogde dat Europa een cruciale rol kan spelen in het herstellen van de wereldvrede, maar dat het daarvoor een onafhankelijk buitenlands beleid moet ontwikkelen.

Hij merkte op dat Europa zich in het verleden vaak heeft laten leiden door Amerikaanse belangen, met name door de uitbreiding van de EU en de NAVO, zonder voldoende rekening te houden met de gevolgen voor Rusland en andere buurlanden. Dit heeft geleid tot een perceptie van Europa als een loyale vazal van de VS, in plaats van een onafhankelijke macht.

De OVSE zou een centrale rol kunnen spelen als forum voor directe onderhandelingen tussen Europa en Rusland

Sachs pleitte voor een herziening van de relatie tussen de EU en de NAVO. In plaats van blindelings Amerikaanse militaire plannen te volgen, zou Europa een eigen veiligheidsstructuur moeten ontwikkelen, gebaseerd op diplomatie en samenwerking.

Hij suggereerde dat de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) opnieuw een centrale rol zou kunnen spelen als forum voor directe onderhandelingen tussen Europa en Rusland.

Vlaggen van de lidstaten van de OVSE (Engels OSCE). Foto: OSCE/Mikhail Evstafiev

Daarnaast benadrukte hij het belang van respectvolle onderhandelingen met Rusland over kwesties zoals garanties voor de Baltische staten en de toekomstige status van Oekraïne.

Sachs introduceerde het concept van ‘Finlandisering’ als een mogelijk model voor landen die zich bevinden tussen de invloedssferen van de VS en Rusland. Dit houdt in dat dergelijke landen een neutrale status aannemen en geen lid worden van militaire allianties.

Hij wees op Finland als een succesvol voorbeeld van deze benadering, aangezien het land jarenlang neutraal bleef ten opzichte van zowel de VS als de Sovjet-Unie en bekendstaat als een van de gelukkigste en meest welvarende landen ter wereld.

Een vergelijkbare neutrale status voor Oekraïne en andere grenslanden zou volgens Sachs kunnen bijdragen aan het voorkomen van conflicten.

Multipolaire wereld

Sachs voorziet een verschuiving naar een multipolaire wereldorde, waarin de VS, Rusland, China en Europa opereren als gelijkwaardige grootmachten. Hij moedigde Europa aan zich te richten op duurzaam ontwikkelingsbeleid, klimaatactie en sociale democratie, in plaats van deel te nemen aan de imperialistische ambities van de VS.

Europa kan zich niet langer veroorloven zijn buitenlands beleid te baseren op anti-Russische sentimenten of Amerikaanse dictaten

Hij waarschuwde dat Europa zich niet langer kan veroorloven zijn buitenlands beleid te baseren op anti-Russische sentimenten of Amerikaanse dictaten.

In plaats daarvan zou Europa moeten samenwerken met landen zoals Rusland, China en India om een stabiele wereldorde te creëren en multilateralisme en internationaal recht te bevorderen.

Kritiek op establishment VS

Sachs uitte scherpe kritiek op het establishment van de VS, dat volgens hem geobsedeerd is door oorlog en machtsuitoefening. Hij noemde figuren zoals Paul Wolfowitz en Donald Rumsfeld, die tijdens de Irakoorlog een centrale rol speelden in het formuleren van het buitenlandse beleid van de VS.

Volgens Sachs handelen deze personen vaak uit ideologische motieven en negeren ze de realiteit.

Daarnaast wees hij op de invloed van Israël op het Amerikaanse buitenlandse beleid, met name in het Midden-Oosten. De nauwe banden tussen de VS en Israël hebben volgens hem geleid tot conflicten, zoals de invasie van Irak in 2003.

Sachs riep Europa op een actieve rol te spelen in het oplossen van het Palestijnse vraagstuk door te pleiten voor een tweestatenoplossing, in overeenstemming met het internationaal recht.

Technologie en de toekomst

Sachs sloot zijn toespraak af met een optimistische blik op de mogelijkheden die moderne technologie biedt om de wereld te transformeren. Hij verwees daarbij naar doorbraken op het gebied van kunstmatige intelligentie, hernieuwbare energie en biotechnologie, die enorme voordelen kunnen opleveren als de wereld samenwerkt in plaats van elkaar tegen te werken.

Europa kan een sleutelrol spelen in het herstellen van internationale relaties

Hij bekritiseerde de VS voor het misbruiken van technologische ontwikkelingen om hun militaire dominantie te versterken, terwijl Europa zich zou kunnen richten op vrede en samenwerking.

Sachs riep Europa op een eigen technologisch en veiligheidsprogramma te ontwikkelen, waarbij de nadruk ligt op het gebruik van Europese producten en diensten in plaats van Amerikaanse.

De toespraak van Jeffrey Sachs in het Europees Parlement was een krachtige oproep tot een fundamentele herziening van de wereldorde. Het unilaterale beleid van de VS heeft geleid tot oorlogen en instabiliteit, en Europa moet zich losmaken van deze hegemoniale politiek.

Door een eigen koers te varen, kan Europa bijdragen aan een multipolaire wereldorde waarin grootmachten zoals de VS, Rusland, China, India en Europa samenwerken op basis van gelijkwaardigheid.

Deze benadering zou niet alleen de wereldvrede bevorderen, maar ook technologische vooruitgang en duurzame ontwikkeling stimuleren. Europa kan een sleutelrol spelen in het herstellen van internationale relaties en het bevorderen van multilateralisme en internationaal recht.

De volledige toespraak kan hier gelezen of beluisterd worden. Op YouTube is een groot deel van zijn toespraak ook te bekijken:

Notes:

[1] Het ABM-verdrag (Anti-Ballistic Missile-verdrag) was een internationaal verdrag tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie, gericht op het beperken van de ontwikkeling en inzet van systemen voor raketafweer (antiballistische raketten). Het verdrag werd ondertekend op 26 mei 1972 en trad in werking op 3 oktober 1972.

[2] Het INF-verdrag (Intermediate-Range Nuclear Forces Treaty) was een belangrijk wapenbeheersingsverdrag tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie (later Rusland). Het verdrag werd ondertekend op 8 december 1987 door de Amerikaanse president Ronald Reagan en de Sovjetleider Michail Gorbatsjov, en trad in werking op 1 juni 1988.