Protesterende Sahraoui in Laayoune, hoofdstad van de Westelijke Sahara. Foto: Equipe Media/IPS
Analyse - Vijay Prashad, Globetrotter,

Marokko voert oorlog voor fosfaten in de Westelijke Sahara

Marokko bezet de Westelijke Sahara sinds 1975, in weerwil van talijke VN-resoluties. Het koninkrijk gebruikt allerlei historische en politieke argumenten om te stellen dat het gebied Marokkaans zou zijn. In werkelijkheid gaat het hier over: 72 procent van alle fosfaten ter wereld, hoofdbestanddeel van landbouwmeststoffen. Een analyse van Vijay Prashad.

woensdag 2 februari 2022 16:58
Spread the love

 

In november 2020 stuurde de Marokkaanse regering haar leger naar het gebied Guerguerat, een bufferzone tussen het grondgebied dat Marokko opeist en de Sahrawi Arabische Democratische Republiek (SADR). De grenspost Guerguerat bevindt zich aan de uiterste zuidrand van de Westelijke Sahara, langs de weg die naar Mauritanië loopt.

De aanwezigheid van Marokkaanse troepen ‘in de bufferstrook in het gebied Guerguerat’ vormt een schending van het staakt-het-vuren dat in 1991 werd overeengekomen tussen de Marokkaanse monarchie en het Polisario-front van de Sahrawi.

Dat staakt-het-vuren werd overeengekomen in de veronderstelling dat de VN in de Westelijke Sahara een referendum zouden houden om over het lot van dit gebied te beslissen. Een dergelijk referendum werd nooit gehouden. De regio verkeert nu al drie decennia in een impasse.

Soldaten van het Polisario Front in de buurt van het kamp Dahla. Foto: Sven Tuytens

Midden januari 2022 stuurden de VN hun persoonlijke gezant voor de Westelijke Sahara, Staffan de Mistura, naar Marokko, Algerije en Mauritanië om in dialoog te gaan “met het oog op een constructieve hervatting van het politieke proces over de Westelijke Sahara”.

De Mistura werd eerder afgevaardigd om crisissen van de VS-oorlogen in Afghanistan, Irak en Syrië op te lossen. Geen van zijn missies kende een succesvolle afloop en bleken meestal verloren zaken.

De VN heeft tot nu toe vijf persoonlijke afgezanten benoemd voor de Westelijke Sahara, waaronder de Mistura. Het begon met de voormalige Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken James Baker, die van 1997 tot 2004 in functie was. De Mistura is de opvolger van de voormalige Duitse president Horst Köhler, die in 2019 is afgetreden.

Köhler’s voornaamste prestatie was om de vier belangrijkste partijen – Marokko, het Polisario-front, Algerije en Mauritanië – in december 2018 naar een eerste rondetafelgesprek in Genève te leiden.

Dit rondetafelproces resulteerde in een paar winstpunten, waarbij alle deelnemers het eens werden over “samenwerking en regionale integratie”. Sindsdien lijkt er echter geen verdere vooruitgang te zijn geboekt om de problemen in de regio op te lossen.

Guerguerat. Google Maps.

Toen de VN de Mistura’s benoeming voor deze post voorstelden, verzette Marokko zich aanvankelijk tegen zijn benoeming. Onder druk van het Westen aanvaardde Marokko uiteindelijk zijn benoeming in oktober 2021, waarbij de Marokkaanse minister van Buitenlandse Zaken Nasser Bourita hem op 14 januari in Rabat verwelkomde.

De Mistura ontmoette ook de VN-vertegenwoordiger van het Polisario Front in New York op 6 november 2021, voordat hij andere vertegenwoordigers ontmoette in Tindouf, Algerije, in Sahrawi-vluchtelingenkampen in januari 2022. Er is weinig hoop dat deze ontmoetingen zullen leiden tot een productieve oplossing in de regio.

Abraham Akkoorden

In augustus 2020 bracht de regering van de VS een belangrijk diplomatiek wapenfeit tot stand, de zogenaamde Abraham Akkoorden. De VS bedongen een deal met Marokko en de Verenigde Arabische Emiraten om in te stemmen met een toenadering tot Israël, in ruil voor wapenverkoop van de VS aan deze landen en voor de legitimering door de VS van Marokko’s annexatie van de Westelijke Sahara.

Deze wapenleveringen betroffen aanzienlijke bedragen – 23 miljard dollar aan wapens aan de VAE en 1 miljard dollar aan drones en munitie aan Marokko. Voor Marokko was de belangrijkste prijs dat de VS besloten Marokko’s claim op het uitgestrekte gebied van de Westelijke Sahara te steunen. Daarmee breken ze decennia van precedenten. De VS zijn nu het enige westerse land dat Marokko’s aanspraak op soevereiniteit over de Westelijke Sahara erkent.

Toen President Joe Biden in januari 2021 aantrad, werd verwacht dat hij delen van de Abraham Akkoorden zou herzien. Amerikaans minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken maakte tijdens zijn ontmoeting met minister Bourita in november 2021 echter duidelijk dat de Amerikaanse regering zou blijven vasthouden aan het standpunt van de vorige regering-Trump, namelijk dat Marokko soevereiniteit heeft over de Westelijke Sahara. De VS hebben ondertussen hun wapenverkoop aan Marokko verdergezet, maar de wapenverkoop aan de Verenigde Arabische Emiraten opgeschort.

72 procent van alle fosfaten in de wereld

Eind november 2021 kondigde de regering van Marokko aan dat het 6,45 miljard dollar had verdiend met de export van fosfaat uit het koninkrijk en uit het bezette gebied van de Westelijke Sahara. Als je de fosfaatreserves in deze hele regio bij elkaar optelt, komt dat neer op 72 procent van alle fosfaatreserves in de wereld.

Het op één na hoogste percentage van deze reserves ligt in China, dat ongeveer 6 procent heeft. Fosfaten zijn, samen met stikstof in kunstmest, een sleutelelement van de moderne voedselproductie. Terwijl stikstof uit de lucht kan worden teruggewonnen, zijn fosfaten, die in de bodem worden aangetroffen, een eindige reserve.

Dit geeft Marokko een stevige greep op de wereldvoedselproductie. Er is geen twijfel dat de bezetting van de Westelijke Sahara niet alleen te maken heeft met nationale trots, maar vooral met de aanwezigheid van een groot aantal grondstoffen – vooral fosfaten – die in het gebied te vinden zijn.

In 1975 merkte een VN-delegatie die de Westelijke Sahara bezocht op dat “het gebied uiteindelijk een van de grootste exporteurs van fosfaten ter wereld zal zijn”. Hoewel de fosfaatreserves van de Westelijke Sahara geringer zijn dan die van Marokko, is het ook het Marokkaanse staatsbedrijf OCP SA dat het fosfaat in de Westelijke Sahara ontgint en met grote winst fosfaatmeststoffen vervaardigd.

De meest spectaculaire mijn in de Westelijke Sahara bevindt zich in Bou Craa, waar 10 procent van de winst van OCP SA vandaan komt. Bou Craa, dat bekendstaat als “het langste transportbandsysteem ter wereld”, vervoert het fosfaatgesteente bijna 100 kilometer naar de haven van El Aiún.

Transportband voor de gedolven fosfaten in de mijn Bou Craa. Foto: jbdodane/CC BY-SA 2:0

In 2002 merkte de toenmalige VN-onder-secretaris-generaal voor juridische zaken Hans Corell in een brief aan de voorzitter van de VN-Veiligheidsraad op dat “indien verdere exploratie- en exploitatieactiviteiten zouden plaatsvinden zonder rekening te houden met de belangen en wensen van de bevolking van de Westelijke Sahara, zij het internationaal recht zouden schenden dat van toepassing is op de exploitatie van minerale rijkdommen in gebieden zonder zelfbestuur”.

Een internationale campagne om de winning van het “conflictfosfaat” uit de Westelijke Sahara door Marokko te verhinderen, leidde ertoe dat veel bedrijven wereldwijd geen fosfaat meer kopen van het bedrijf OCP SA. Nutrien, de grootste kunstmestfabrikant in de Verenigde Staten die Marokkaanse fosfaten gebruikte, besloot in 2018 te stoppen met de import uit Marokko.

Datzelfde jaar betwistte de Zuid-Afrikaanse rechtbank het aanmeerrecht van schepen met fosfaat uit de regio in hun havens, op basis van hun oordeel dat “de Marokkaanse verschepers van dit product er geen wettelijk recht op hadden”.

Slechts drie bekende bedrijven blijven conflictfosfaat kopen uit de Westelijke Sahara: twee uit Nieuw-Zeeland (Ballance Agri-Nutrients Limited en Ravensdown) en een uit India (Paradeep Phosphates Limited).

Mensenrechten

Na het staakt-het-vuren van 1991 heeft de VN een Missie voor het Referendum in de Westelijke Sahara (MINURSO) opgezet. Dit is de enige VN-vredesmacht die geen mandaat heeft om verslag uit te brengen over mensenrechten. De VN deed deze tegemoetkoming om het Koninkrijk Marokko gunstig te stemmen.

Kinderen in een Sahraoui-vluchtelingenkamp in Algerije. Foto: Tineke D’haese

De Marokkaanse regering probeerde meermaals in te grijpen wanneer het VN-team in de Westelijke Sahara ook maar het minste geluid probeerde te maken over de mensenrechtenschendingen in de regio. In maart 2016 zette het koninkrijk het MINURSO-personeel uit het land omdat toenmalig VN-secretaris-generaal Ban Ki-moon de Marokkaanse aanwezigheid in de Westelijke Sahara een “bezetting” noemde.

De druk van de VS zal ervoor zorgen dat de enige realistische uitkomst van de onderhandelingen is dat de Marokkaanse controle over de Westelijke Sahara wordt voortgezet. Alle bij het conflict betrokken partijen maken zich klaar voor de strijd. In plaats van vrede zullen de Abraham Akkoorden een terugkeer naar oorlog in dit deel van Afrika versnellen.

 

Morocco drives a war in Western Sahara for Its Phosphates werd geproduceerd door Globetrotter en vertaald door LDP. Vijay Prashad is een Indiase historicus, redacteur en journalist. Hij is een schrijvende collega en hoofdcorrespondent bij Globetrotter. Hij is de hoofdredacteur van LeftWord Books en de directeur van Tricontinental: Institute for Social Research. Zijn laatste boek is Washington Bullets, met een inleiding door Evo Morales Ayma, in Nederlandse vertaling verschenen als Imperialisme voor Beginners (EPO).

Lees ook:

Marokko wijst juristen uit die bezetting Westelijke Sahara onderzoeken

Vergeten drama: Westelijke Sahara is het Palestina van Marokko

Westelijke Sahara: terwijl Trump het recht met de voeten trad, keek de EU de andere kant op

Vonnis EU-Hof van Justitie overwinning internationaal recht Westelijke Sahara

Standpunt van de Internationale Juristen over de Westelijke Sahara

Het Polisario Front verklaart de oorlog aan Marokko na incident in bufferzone van Westelijke Sahara

Creative Commons

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!