De
trojka is samengesteld uit fiscale deskundigen van de Europese
Centrale Bank, de Europese Commissie en het Internationaal Muntfonds,
en sinds 2010 is het dit trio dat in Griekenland het radicale
besparingsbeleid heeft gedicteerd. Het deed dit via recepten die zeer
eenzijdig financieel waren, maar die via die financiële
doelstellingen een enorme reeks zeer ingrijpende sociale en politieke
maatregelen oplegden. De vernietigende effecten ervan op de Griekse
economie, haar arbeidsmarkt, haar sociaal vangnet, de onderwijs- en
gezondheidsinfrastructuur en alle andere door de overheid
gesubsidieerde sectoren zijn intussen voldoende bekend.

De
recepten van de trojka staan al lang bloot aan heftige kritiek van
zeer prominente economen zoals Paul Krugman, Joseph Stiglitz, Thomas
Piketty en, bij ons, Paul De Grauwe. Te snelle en radicale fiscale
ingrepen gericht op het verlagen van de staatsschuld en het beperken
van het begrotingsdeficit leiden naar fundamentele verzwakking van
het economische weefsel en zullen dus, paradoxaal, de economische
crisis verdiepen eerder dan oplossen.

Om
het eenvoudig voor te stellen: wanneer 60 procent van de jongeren
tussen de 18 en 30 jaar werkloos wordt, dan heeft dat gevolgen voor
de deskundigheid van de arbeidskracht van de toekomst, en verlaagt
het de binnenlandse consumptie zeer aanzienlijk (bijvoorbeeld –
relevant voor deze leeftijdscategorie – op de vastgoedmarkt, waar
jonge mensen de aankoop van een woning zullen uitstellen of
afstellen). En de afbraak van de fundamentele infrastructuur die op
middellange termijn het welzijn van het economische weefsel bepaalt –
denk aan onderwijssystemen – kost fenomenale hoeveelheden geld om
opnieuw op te starten en tot bloei te brengen, terwijl je met een
generatie laag-opgeleiden achterblijft.

Escalerende
ongelijkheid, zo toonde Piketty aan, is gewoon slecht voor de
economie. In Griekenland is dat allemaal bijzonder evident geworden,
en zelfs het IMF geeft al een paar jaar blijk van bezorgdheid over
deze nefaste effecten van haar eigen crisisbestrijdend
receptenboekje. Economie en samenleving blijken, tot spijt van wie
het benijdt, wel degelijk aan dezelfde regels onderworpen te zijn,
maar dan wel aan de regels van de samenleving, niet die van de
economie. Wie zogenaamde “economische wetten” loslaat op de
samenleving vernietigt allebei. Merkwaardig dat men dit slechts zeer
traag lijkt te begrijpen, want iemand als Adam Smith had dat een paar
eeuwen terug al goed door.

Hoe
kan het dat dit volkomen kreupele model van crisisbeheer gedurende
jaren zonder al te veel tegenstand is uitgevoerd – door een team
van niet-verkozen technocraten, in dienst van de financiële
“markten”, dat met het fiat van een politieke overheid (de EU)
een beleid oplegt aan verkozen regeringen en parlementen, die ter
zake geen enkele inspraak hebben terwijl de schade in de eigen
samenleving dramatische proporties aanneemt?

Men
kan dit enkel verklaren door wat dieper te gaan kijken. De trojka,
haar gezag en haar vrijheid van handelen, zijn een uitkomst van een
grote ideologische beweging binnen de EU, waarin “economie”
losgemaakt wordt van “politiek” en erbuiten wordt geplaatst. Dit
is een puur neoliberaal dogma: de “economie” gehoorzaamt enkel
haar eigen wetten, niet die van een democratisch verkozen overheid.
Die laatste moet gewoon volgen.

Daardoor
kan men het “economische” probleem (begrotingstekort en
overheidsschuld) van lidstaten laten leiden en beheren door een
niet-verkozen technocratische club van financiële witch doctors –
de trojka- die enkel de wetten van “de markten” in de gaten
houden en niet die van de parlementen.

Noteer
terzijde dat de begroting HET centrale beleidsinstrument is van
regeringen. Het is via de begroting dat men een “rechts” of
“links” beleid kan ontwikkelen. Neem de democratische controle
over de begroting weg, en je hebt de kern van de soevereiniteit van
regeringen afgenomen. En voor de “democratie” heeft dat gevolgen,
want het maakt niet uit of je links dan wel rechts stemt. Daardoor
staakten en betoogden we evenveel tegen de regering Di Rupo als tegen
die van Michel. De EU-begrotingsakkoorden zijn simpel gesteld een
machtsgreep, en dus rijst de vraag waar die macht nu ligt.

Het
antwoord is helder

Voorzitter
van de Europese Commissie Juncker liet de Grieken rap weten dat
“democratie niet in de weg mag staan van Europese akkoorden”.
Vreemd – dit is een politiek argument dat enkel slaat op het
akkoord om de economie te depolitiseren. Dus: de Grieken moeten zich
(democratisch) akkoord verklaren met een (democratisch) EU-besluit om
de economie (ondemocratisch) te laten beheren door bankiers en
managers.

En
wat even vreemd is, is het feit dat men destijds (en nu) voor de
Britten voortdurend een “opt-out” voorzag, met name wanneer
EU-maatregelen de “vrijheid” van economische en financiële
markten zouden beteugelen of een reeks sociale rechten voor
werknemers zouden opleggen – terwijl de Grieken enkel tot absolute
gehoorzaamheid verplicht zouden moeten zijn aan wat de EU in haar
belobbyde waanzin ooit heeft beslist.

Wat
Varoufakis op 30 januari 2015 deed komt neer op het her-politiseren van de
economie. Hij bracht dus een fundamenteel punt op, geen detail, en
het punt is van ongemeen belang voor de toekomst van de gehele EU.
Hij stelt immers de machtsvraag opnieuw.

Het
is niet aan bankiers om de werkloosheidsuitkeringen en het armoede-
of onderwijsbeleid van soevereine lidstaten te bepalen. Het is aan de
verkozen regeringen om dat te doen. Daarvoor zijn ze verkozen: om met
een mandaat van hun electoraat een beleid te voeren. We verkiezen
leiders niet om hun beleid door te schuiven naar leiders die wij niet
hebben verkozen: Merkel, Cameron, of de Trojka en Goldman Sachs.

Het
lijkt een simpel gegeven, en zo vanzelfsprekend in een democratie dat
het naïef klinkt. Maar Varoufakis gaat met die simpele boodschap een
enorme ideologische oorlog in met potentieel enorme gevolgen voor het
machtsregime waarin we leven, en dus voor elk van ons in ieder aspect
van ons leven. Hij draait in enkele minuten de evolutie terug van de
Europese “common sense” die spectaculair is gegroeid sinds 2008,
die zelfs de “linkse” partijen in de EU heeft meegezogen, en die
nu plots op een breekpunt is beland.

En
Varoufakis heeft prima redenen: het beleid van de trojka – het
“volgen van Europese akkoorden” dus – heeft de economische
crisis in Griekenland verdiept en heeft er een immense sociale en
politieke crisis aan toegevoegd. Dit trojka-beleid werkt dus niet,
want Griekenland voert het al jaren uit met de gekende desastreuze
gevolgen.

De
niet-verkozen keizers blijken geen kleren aan te hebben, hun
“deskundigheid” blijkt niet op te wegen tegen die van
democratisch verkozen verantwoordelijken – ook Varoufakis is een
econoom, geen dilettant, maar hij legt verantwoording af tegenover
een verkozen parlement en niet tegenover de rating bureaus in Wall
Street.

De
feiten staan dus aan de kant van Varoufakis, de ideologie moet
volgen. Het wordt nu voor alle partijen en bewegingen, links en
rechts, een zeer dringende zaak om zich te bezinnen over de
ideologische “common sense” die ze de laatste jaren hebben
gedeeld. Ze moeten zich dus bezinnen over de machtsvraag die plots
weer open voor discussie blijkt.

Wie
leidt een open en democratische samenleving, en wier belangen moeten
erin worden gediend? Die van de “markten”? of die van de mensen?
De vraag is bedrieglijk eenvoudig, want je hebt ballen nodig om ze
opnieuw te beantwoorden op de manier die we de laatste jaren zijn
afgeleerd. En het gezicht van Dijsselbloem na de uitspraak van
Varoufakis maakte duidelijk dat zo’n antwoord enkel op
verbijstering en afgrijzen kan rekenen in de kringen die het
afgeleerd zijn.

De
partijen en bewegingen zetten daar best haast achter, want het
transatlantische handelsverdrag TTIP dat thans op de
onderhandelingstafel ligt dreigt het machtsregime, dat Griekenland
heeft geleid tot een week terug, en daar volslagen vernietigend is
gebleken, via een vloedgolf aan nieuwe wetten, regels en instellingen
in ons aller bestel te verankeren.

Bronnen:

• DeWereldMorgen.be: Economen:
  EU kan alleen winnen bij nieuwe start Griekenland
• Paul Krugman’s blog: Thinking
  About the New Greek Crisis
• Paul Krugman in The New York Times: Europe’s
  Greek Test
• Joseph Stiglitz op CNBC: Nobel
  winner: Germany’s the problem, not Greece
• IMF Working Paper: The
  Challenge of Debt Reduction during Fiscal Consolidation
• Jan Blommaert’s blog: Wie
  steunt een besparingspolitiek nog?
• Jan Blommaert’s blog: Griekenland:
  de universiteiten storten in