Verdwijnt de mensheid voor 2050? Niet als we het roer nu omgooien

De redding van de mensheid vraagt een scherpe breuk met fossiele brandstoffen, met het neoliberale machtsblok dat die brandstoffen beschermt, en met de normalisering van oorlog en apartheid die daarmee samenhangt. Het alternatief is er: een snelle omslag naar lokaal opgewekte hernieuwbare energie, gedragen door burgers en publieke netwerken.

Kansdenken, geen fatalisme

Wetenschap denkt in kansen, mogelijkheden, potentiëlen, zeker als het over onze toekomst gaat. Sommige gletsjers zijn al weg, andere smelten onvermijdelijk, maar sommigen kunnen we nog redden. Tussen 0 en 1 ligt geen fatalisme, maar liggen beleidskeuzes die het verschil maken.

Zo moeten we ook naar de mensheid kijken. Er is geen vaststaand noodlot, wél een reële kans op diepe ellende als we op dit pad blijven doorgaan. Fatalisme verlamt ons, kansdenken zet aan tot actie. Doen wat werkt, laten wat schaadt. Daar gaat dit over.

Fatalisme verlamt ons, kansdenken zet aan tot actie

De mensheid staat voor twee korte-termijnbedreigingen die elkaar versterken: Een atoomoorlog kan in uren alles beëindigen. De arsenalen bestaan, de doctrines ook. Militarisering houdt het risico permanent hoog.

De andere route naar de afgrond is de totale ineenstorting van natuurlijke levensondersteuning door de opwarming van de aarde. Water, voedsel, lucht en leefbare ruimte komen onder druk. Boven een temperatuurstijging van 3 graden als globaal gemiddelde wordt buitenleven, en dus landbouw, onleefbaar in grote regio’s. Airco lijkt dan reddend, maar verslindt stroom en jaagt de hitte op als die stroom fossiel is.

Zonder koerswijziging is een dergelijke opwarming tegen 2050 geen sciencefiction. Het is het logische gevolg van beleid dat fossiele energie bewapent en natuur ondergeschikt maakt.

Wie stookt die oven?

De hoofdoorzaak is bekend: tientallen miljarden tonnen broeikasgas per jaar uit steenkool, olie en gas. Niet alleen CO₂, ook methaan CH4, lachgas N2O en Fluorgassen. Samen vormen ze een steeds dikker deken rond de aarde. De warmte kan niet meer weg.

Zelfs als die uitstoot morgen naar nul gaat, blijft de concentratie hoog. De opwarming “stabiliseert” zich dan op een veel te warm niveau. Dat is de onomkeerbaarheid waarmee politiek moet leren omgaan.

Waarom blijven zoveel mensen dan toch fossiel verslaafd? Omdat energie alles doordringt. Eeuwenlang was energie hernieuwbaar: water, wind, biomassa. Met stoom, elektriciteit en later olie/gas werd het energiegebruik massaal en de vervuiling systemisch.

De imperialistische levensstijl van één miljard mensen drijft op overvloedige en laaggeprijsde fossiele energie. Zelfs wie zich daarover zorgen maakt, leeft meestal verder als klimaatontkenner, niet uit kwade wil, maar door een systeem te aanvaarden dat ons die richting uit duwt.

De imperialistische levensstijl van één miljard mensen drijft op overvloedige en laaggeprijsde fossiele energie

Dat systeem draait op superwinsten. Fossiele voorraden zijn gratis natuurcadeaus, maar worden juridisch en economisch eigendom die ze veranderen in geldmachines. De schadekosten - gezondheid, vervuiling, klimaat - worden afgewenteld op de natuur en op de toekomstige generaties. Bij schaarste of oorlog zwellen die superwinsten nog meer aan tot duizenden miljarden. Dit geld parasiteert vervolgens de politieke besluitvorming.

Oorlog maakt het allemaal nog erger. Vliegdekschepen, bommenwerpers en tanks bewegen niet op zonlicht. De militaire industrie is de beste klant van de fossiele energie-industrie. Fossiele energie in de grond houden dwingt daarentegen tot ontwapening.

Intussen duwen valse oplossingen de echte naar de achtergrond. Decennia atoomdromen leverden onbetaalbare centrales, afval zonder oplossing en enorme risico’s. De waterstofhype maskeert nog meer fossiel: vandaag komt dat waterstof H voornamelijk uit gas en kolen. De echte oplossing bestaat al lang: lokaal opgewekte zonne- en windstroom die intussen de goedkoopste elektriciteit aller tijden is geworden.

Neoliberalisme is een regime waarin Big Money, het Grote Geld, de uitvoerende macht stuurt, groei opjaagt en onvermijdelijk ongelijkheid tolereert en doet toenemen.

Het berust op drie pilaren: onbeperkte toegang tot geld voor de rijksten, desnoods via reddingsoperaties door de overheid; massale fossieke energie die de productie- en consumptiemachine smeert; het narratief dat er ‘geen alternatief’ voor het neoliberalisme zou bestaan, dat wordt verspreid door een mediacomplex dat deze propaganda verkoopt als objectieve berichtgeving.

Energie van onderuit

De uitweg is even simpel als radicaal: heel de energiesector moet worden gedemocratiseerd. Lokale productie, op onze daken, met wind in onze dorpen, met water en geothermie, zet die wereld op zijn kop. De burgers zijn dan geen miljoenen anonieme afnemers meer van enkele gigaproducten, maar producent-gebruiker en eigenaar van openbare netwerken.

Dat model levert goedkope energie, vermindert verspilling en verkort de energieketen. Het maakt buurten terug weerbaar, beperkt ongelijkheid en bouwt sterke lokale gemeenschappen. 

De machthebbers reageren daar voorspelbaar op: eerst door propaganda om te overtuigen, daarna te verleiden, vervolgens te dwingen en uiteindelijk uit te schakelen. Onafhankelijke media en burgerbewegingen moeten die methodiek doorbreken. 

De lakmoesproef: Israël/Palestina

Het westerse discours keert de werkelijkheid op zijn kop: bezetter en slachtoffer worden verwisseld en dat reeds sinds 1948. Westerse regeringen die zich “democratisch” noemen, blijven hier steun aan verlenen en saboteren de internationale rechtsorde. 

Dit onthult de morele dubbelzinnigheid van het Westen - en de innige band tussen fossiele energie, militarisme en geopolitiek. Wie mensenrechten selectief toepast, ondergraaft elke geloofwaardigheid om mondiale problemen samen aan te pakken.

Democratie of totalitarisme?

Als verkiezingen en parlementen volstaan om “democratie” te heten, waarom wegen mensenrechten, internationaal recht en gelijkheid dan zo licht in de besluitvorming?

Omgekeerd totalitarisme is een samenleving waar niet een leider, maar anoniem kapitaal regeert. De media verworden tot marketees van de status quo. De NAVO-oorlogskoorts zuigt middelen weg van onze sociale zekerheid en van de klimaattransitie.

Geweld en oorlog, klimaatverandering, ongelijkheid, migratie, vervreemding vragen geen technotrucjes als oplossing, maar een totale machtsverschuiving.

Verandering vergt persoonlijk engagement en collectieve organisatie.  Kies je informatiebronnen bewust. Prik mediakaders door, ook die van jezelf. Bouw mee aan lokale energie-coöperaties, stadslandbouw, deelmobiliteit, renovatie-golf. Prioriteit één daarbij is het uitrollen van lokale zonne- en windstroom en het sluiten van thermische centrales, wat een natuurlijke ontgroei meebrengt.

We zullen de mensheid niet redden met een of ander wondermiddel. Prik de mythe door dat er “geen alternatief” is. Er is wél een alternatief. Dat is er wel en het begint op je dak, in je straat, in je coöperatie.

De kans dat wij mensen verdwijnen van de aarde is reëel. De kans dat we blijven ook. Het verschil maken we zelf – door de macht te verplaatsen, fossiele energie in de bodem te houden, oorlog af te wijzen en door onze democratie opnieuw uit te vinden, niet vanaf boven, maar van onder naar boven.

Dit is een redactionele samenvatting van het essay Verdwijnt de Mensheid voor het jaar 2050. Je kan hier het volledige essay lezen: