De Zondag bij de bakker: waar onbevraagde discriminatie doorglipt als ‘human interest’

Afgelopen zondag kon iedere Vlaming bij de bakker een krant oppikken waarin Guy D’haeseleer, Vlaams Belang-burgemeester van Ninove, twee volle pagina’s kreeg om zichzelf te heruitvinden. Hij sprak in De Zondag over zijn wankele gezondheid, over de vermeende heksenjacht van het Gentse parket, over de “verkeerde” veroordeling van zijn partij voor racisme. 

Tussen de regels door verdedigde hij zijn beleid dat regenboogvlaggen weert en vakbonden uitsluit. Elk spoor van journalistieke tegenspraak ontbrak. Alle ruimte voor zijn slachtoffernarratief, nul ruimte voor kritische reflectie over de verkiezingsfraude waarvoor hij nog altijd onder vuur ligt.

Dit is geen onschuldige journalistieke keuze. Het past in een zorgvuldig geregisseerde strategie van extreemrechts om zichzelf salonfähig te maken: aanvaardbaar, netjes verpakt en maatschappelijk verteerbaar. 

In Duitsland spreekt men van de Marsch durch die Institutionen: oorspronkelijk een leuze van de linkse studentenbeweging in de jaren zestig, die via de instellingen van de macht verandering wilde brengen van binnenuit. Nieuwrechts heeft die tactiek gekaapt. Niet langer mores op straat, maar binnendringen in redacties, raden en bestuurskamers om daar de toon te zetten.

Extreemrechts heeft de mediataal leren bespelen

In Frankrijk beschreef journalist Joseph Confavreux hoe dat werkt: extreemrechts heeft de mediataal leren bespelen. Geen gebrul meer, maar beheerst converseren. Geen open uitsluiting, maar een geraffineerde vorm van 'inclusiviteit' die anderen in hun schaduw laat verdwijnen. Terwijl het discours beschaafder klinkt, worden de fundamenten van de democratie stukje bij beetje uitgehold.

De Nederlandse onderzoeker Cas Mudde noemt het the normalisation of the far right: de normalisering van extremistische ideeën via herkenbare taal en sympathieke verpakking. Ook De Groene Amsterdammer schreef onlangs over hoe begrippen als remigratie of bescherming van onze waarden, die ooit radicaal waren, tegenwoordig zonder schroom opduiken in partijprogramma’s en talkshows. Wie controle heeft over het frame, bepaalt wat normaal is.

En precies daar ligt de verantwoordelijkheid van media als De Zondag. Want De Zondag is geen obscure blog, maar een gratis krant die bij elke bakker ligt, op elke keukentafel. Ze bereikt mensen die misschien nooit een opinieblad kopen. Wanneer zo’n blad beslist om een extreemrechtse politicus zonder weerwoord te portretteren, verschuift het centrum ongemerkt. Wat gisteren ondenkbaar was, wordt vandaag gezellig bespreekbaar bij de koffie.

Het is niet alleen een kwestie van gebrekkige durf of zwakke journalistiek, het is een bewuste keuze. En daarom moet de vraag gesteld worden: wat was het journalistieke doel van dit interview? Informeren? Kritisch bevragen? Of entertainen, sympathiseren, verleiden? Welke redactionele afwegingen werden gemaakt om opnieuw een politicus met een open racistische agenda een podium te geven, zonder duiding of context?

Welke redactionele afwegingen werden gemaakt om opnieuw een politicus met een open racistische agenda een podium te geven

Wat Hannah Arendt de banaliteit van het kwaad noemde, heeft vandaag de vorm aangenomen van de gratis zondagkrant bij de bakker: haat en extremisme tussen de croissants en pistolets, keurig verpakt als 'human interest'. Geen scheldtirades meer tegen nieuwkomers of wie anders denkt, maar interviews die op begrip van de journalist kunnen rekenen en zo een extreme onderstroom salonfähig maken. Discriminatie wordt voortaan geserveerd bij de ochtendkoffie.

De pers hoort geen spreekbuis te zijn, maar een waakhond. Elke ochtend opnieuw. En op een zondag, met de gratis krant bij de bakker, des te meer.