Opwarming aarde onder 2°C? Lukt niet meer, zegt wetenschapper
Het tempo van de wereldwijde opwarming is aanzienlijk onderschat, aldus professor James Hansen, die stelt dat de internationale doelstelling van 2°C "dood" is.
James Hansen (1941) is een gerenommeerd hoogleraar Aard- en milieuwetenschappen aan de Columbia-universiteit in de VS en nog steeds actief. Zijn getuigenissen eind jaren 80 hielpen klimaatverandering op de politieke agenda te zetten.
Risico groter
Een nieuwe analyse van Hansen en collega’s concludeert dat zowel de impact van recente verminderingen in zonblokkerende vervuiling door de scheepvaart — die de temperaturen heeft verhoogd — als de gevoeligheid van het klimaat voor toenemende uitstoot van fossiele brandstoffen, groter is dan eerder werd gedacht.
De bevindingen van Hansens groep liggen aan de hoge kant van de schattingen binnen de reguliere klimaatwetenschap, maar kunnen niet worden uitgesloten, aldus onafhankelijke experts. Als ze juist zijn, betekent dit dat extreem weer nog sneller zal toenemen en dat het risico groter is dat wereldwijde kantelpunten worden overschreden — zoals het instorten van de cruciale Atlantische oceaanstromingen.
Hansen, verbonden aan de Columbia Universiteit in de VS, waarschuwde het grote publiek al voor klimaatverandering tijdens een getuigenis voor een VN-congrescommissie in 1988.
Onmogelijk
“De Intergouvernementele Werkgroep inzake Klimaatverandering (IPCC) heeft een scenario gedefinieerd dat 50 procent kans geeft om de opwarming onder de 2°C te houden. Dat scenario is nu onmogelijk”, zei Hansen. “Het 2°C-doel is dood, omdat het wereldwijde energieverbruik toeneemt en dat zal blijven doen.”Het tweegradendoel is dood, omdat het wereldwijde energieverbruik blijft toenemenDe nieuwe analyse stelt dat de opwarming van de aarde waarschijnlijk 2°C zal bereiken tegen 2045, tenzij er gebruik wordt gemaakt van zonnestralingsbeheer (het zonlicht filteren of vanaf de Aarde op grote schaal laten weerkaatsen, nvdr.).
Parijs
De landen van de wereld beloofden in Parijs in 2015 om de stijging van de wereldtemperatuur onder de 2°C te houden ten opzichte van het pre-industriële niveau, en om inspanningen te leveren om deze te beperken tot 1,5°C.De huidige klimaatcrisis met een gemiddelde opwarming van 1,3°C in de afgelopen jaren, heeft al geleid tot extreme weersomstandigheden wereldwijd, met verwoesting van levens en bestaansmiddelen tot gevolg. De gevolgen zouden bij een gemiddelde opwarming van 2°C nog veel erger zijn.
Commentaren
Professor Jeffrey Sachs, eveneens van de Amerikaanse Columbia-universiteit: “Een schokkende stijging van de opwarming is blootgelegd door, ironisch genoeg, een vermindering van vervuilende stoffen.”Klimaatwetenschapper dr. Zeke Hausfather, die niet bij het onderzoek betrokken was, noemde het een waardevolle bijdrage: “Het is belangrijk om te benadrukken dat beide kwesties – [minder vervuiling] en klimaatgevoeligheid – gebieden zijn van grote wetenschappelijke onzekerheid.”
“Jongeren zijn niet gebaat bij een onrealistische inschatting van het klimaat”“Hoewel Hansen en zijn collega’s zich aan de hoge kant van de beschikbare schattingen bevinden, kunnen we niet met zekerheid zeggen dat ze ongelijk hebben. Ze vertegenwoordigen eerder een worst case-scenario.”
In de nieuwe studie, gepubliceerd in het tijdschrift Environment: Science and Policy for Sustainable Development, stelt het team van Hansen: “Jongeren zijn niet gebaat bij een onrealistische inschatting van het klimaat en bij een onduidelijk beleid om de opwarming van de aarde een halt toe te roepen.”
Het team stelt dat de IPCC-analyse sterk afhankelijk is van computermodellen en dat hun aanvullende benadering nodig is: met meer waarnemingen en klimaatvergelijkingen uit het verre verleden.
CO2-uitstoot
De wereld heeft de afgelopen twee jaar te maken gehad met uitzonderlijke temperaturen. De voornaamste oorzaak is de voortdurende stijging van CO₂-uitstoot door het verbranden van fossiele brandstoffen. De piek van de El Niño-klimaatcyclus in 2024 gaf een extra temperatuurboost.Toch verklaren deze twee factoren de extreme temperaturen niet volledig, noch hun aanhoudendheid nadat El Niño halverwege 2024 eindigde. Dit leidde tot verbijstering onder klimaatwetenschappers: is er een nieuwe, zorgwekkende factor over het hoofd gezien, of was de extra hitte slechts een ongebruikelijke, tijdelijke natuurlijke variatie?
Scheepvaartemissies
Een belangrijk aandachtspunt zijn de emissies van de scheepvaart. Jarenlang hebben sulfaatdeeltjes, geproduceerd door brandstofverbranding in schepen, zonlicht geblokkeerd en zo de temperatuur gedrukt.
Maar in 2020 traden nieuwe milieuregels in werking die het niveau van aerosoldeeltjes sterk verlaagden. Hierdoor kon meer zonnewarmte het aardoppervlak bereiken – gemeten in watt per vierkante meter (W/m²).
De schatting van Hansens team over de impact hiervan – 0,5 W/m² – is aanzienlijk hoger dan vijf andere recente studies, die varieerden van 0,07 tot 0,15 W/m², maar zou de abnormale hitte kunnen verklaren.
Hansens team gebruikte een top-down-benadering, waarbij gekeken werd naar veranderingen in de weerspiegeling van delen van de oceaan en deze werd toegeschreven aan de lagere scheepvaartemissies. Andere studies gebruikten bottom-up-benaderingen om te toename in warmte in te schatten.
“Beide benaderingen zijn nuttig en vullen elkaar vaak aan”, zegt dr. Gavin Schmidt, directeur van het Goddard Institute for Space Studies van NASA. “Maar ik denk dat in dit geval Hansens benadering te simpel is en geen rekening houdt met veranderingen in de Chinese emissies of interne variabiliteit.”
De nieuwe studie stelt ook dat de klimaatgevoeligheid van de aarde voor stijgende CO₂-uitstoot is onderschat, deels door het onderschatten van het effect van verminderde scheepvaartemissies.
Andere methode
Klimaatgevoeligheid wordt gedefinieerd als de temperatuurstijging die optreedt bij een verdubbeling van CO₂ in de atmosfeer. Hansens team gebruikte opnieuw een andere methode dan de meeste wetenschappers en kwam tot een hogere schatting.Het IPCC, een samenwerking van klimaatwetenschappers wereldwijd, vond dat de computermodellen die temperaturen uit het verleden het best reproduceren, een klimaatgevoeligheid hebben van 2,5°C tot 4°C.
“Dit onverwachte record kan een voorbode zijn van hogere temperaturen dit jaar dan velen van ons dachten”
Hansens team volgde een simpelere benadering: ze berekenden het mogelijke bereik van temperatuurstijging bij verdubbeling van CO₂ en gebruikten vervolgens gegevens over hoeveel warmte de aarde heeft vastgehouden om de meest waarschijnlijke klimaatgevoeligheid te schatten.
Hun schatting: 4,5°C. Wolkenvorming, beïnvloed door opwarming en aerosolvervuiling, is een belangrijke bron van onzekerheid.
Ook in januari 2025 hielden de abnormaal hoge temperaturen aan. Dit leidde tot een nieuw record voor die maand en weerlegde verwachtingen dat de temperaturen zouden dalen door La Niña, de koelere tegenhanger van El Niño. “Dit onverwachte record kan een voorbode zijn van hogere temperaturen voor dit jaar, dan velen van ons verwachten”, zei Hausfather.
Noordpool-ijs
Hansens groep stelt ook dat de toenemende opwarming die zij voorspellen het smelten van het ijs in het Noordpoolgebied zal versnellen.“Als gevolg daarvan is het waarschijnlijk dat de Atlantische Meridionale Omkeringscirculatie (Amoc) binnen de komende twintig tot dertig jaar stilvalt, tenzij er maatregelen worden genomen om de opwarming tegen te gaan — in tegenstelling tot de conclusies van het IPCC.
“Als Amoc stilvalt, zal dat grote problemen met zich meebrengen, waaronder een zeespiegelstijging van meerdere meters. Daarom beschrijven we het stilvallen van Amoc als het point of no return.”
De belangrijkste schatting van een andere recente studie naar het moment van een Amoc-instorting is 2050.
Maar Hansen zegt dat het point of no return toch nog vermeden kan worden. Dit op basis van het groeiende besef bij jongeren dat zij de wetenschap moeten volgen. Hij pleitte voor een koolstofheffing en -dividendbeleid, waarbij alle fossiele brandstoffen worden belast en de opbrengst teruggegeven wordt aan het publiek.
Geo-engineering
“Het fundamentele probleem is dat de afvalproducten van fossiele brandstoffen nog steeds gratis in de lucht worden geloosd”, zei hij. Ook sprak hij zijn steun uit voor snelle ontwikkeling van kernenergie.Daarnaast pleitte Hansen voor onderzoek naar het koelen van de aarde met behulp van controversiële geo-engineeringtechnieken om zonlicht te blokkeren, wat hij liever “doelgerichte wereldwijde koeling” noemt.
In democratische landen zou de macht bij de kiezer moeten liggen, niet bij de mensen met geld.Hij zei: “We raden niet aan om klimaatinterventies toe te passen, maar we stellen voor dat het jongeren niet wordt verboden om kennis te nemen van de mogelijkheden en beperkingen van doelgerichte wereldwijde koeling als onderdeel van de maatregelen.”
Democratie repareren
Er is een politieke verandering nodig om al deze maatregelen te bereiken, aldus Hansen: “Belangenorganisaties hebben veel te veel macht gekregen in onze politieke systemen. In democratische landen zou de macht bij de kiezer moeten liggen, niet bij de mensen met geld. Daarvoor moeten enkele van onze democratieën, waaronder de VS, worden gerepareerd.”Dit artikel is van Damian Carrington (archieffoto Wikimedia CC Attribution 2.0) en verscheen eerder bij Defend Democracy Press. De vertaling is van Karen Del Biondo.
