Volgens Theo Francken (N-VA) zal de nieuwe regering “het strengste asiel en migratiebeleid ooit voeren”, waarbij de mogelijkheid ontstaat om bij uitgeprocedeerde vreemdelingen “woonstbetredingen” uit te voeren. Dit is een eufemisme voor huiszoekingen, wat ernstige juridische en morele problemen met zich meebrengt.

Concreet betekent “woonstbetreding” dat politie of andere overheidsinstanties dwang kunnen uitoefenen om toegang te krijgen tot woningen van mensen zonder legaal verblijfsrecht. Deze maatregel staat al jaren op het verlanglijstje van Theo Francken (N-VA), maar werd in het verleden afgewezen door protesten, ook van de onderzoeksrechters en procureurs.

De onschendbaarheid van de woning staat verankerd in de Belgische Grondwet

De onschendbaarheid van de woning staat immers verankerd in artikel 15 van de Belgische Grondwet en artikel 8 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens.

In 2017 probeerde de toenmalige regering woonstbetredingen in te voeren in de vreemdelingenwet, maar dit wetsontwerp werd verworpen onder druk van een ruime protestbeweging. Nog in 2022 veroordeelde het Europees Hof van de Rechten van de Mens België omdat politie illegaal binnengedrongen was in een woning zonder huiszoekingsbevel of toestemming van de betrokkene.

Ondanks deze precedenten neemt het huidige regeerakkoord opnieuw woonstbetredingen op, nu in een ander kleedje.

Hoewel een onderzoeksrechter betrokken wordt bij de goedkeuring van woonstbetredingen, wordt dit als proceduremisbruik (“détournement de procédure”) beschouwd. Het College van Procureurs-Generaal waarschuwde eerder tegen dit soort misbruik, omdat de onderzoeksrechter slechts zijn handtekening moet zetten en geen zelfstandig onderzoek verricht.

Symboolpolitiek tegen mensen zonder verblijfsvergunning

Hoewel de tekst van het regeerakkoord specifiek gericht lijkt op vreemdelingen die een bevel om het grondgebied te verlaten (BGV) hebben ontvangen en een gevaar vormen voor openbare orde, nationale veiligheid of ernstige misdrijven, blijft de definitie van deze categorieën vaag en subjectief.

Er bestaat weinig transparantie of controle over wie in verschillende databanken terechtkomt, zoals de ANG (Algemene Nationale Gegevensbank), lokale politionele databanken en OCAD-databanken. Men kan zelfs na seponering of vrijspraak nog steeds geregistreerd blijven als “verdacht”.

Het begrip “openbare orde” wordt traditioneel gedefinieerd als openbare rust, veiligheid en gezondheid. Overlast staat niet als criterium in de tekst van het regeerakkoord, enkel openbare orde. Maar in de praktijk worden die twee verward. Het risico bestaat dat een subjectief onveiligheidsgevoel van buurtbewoners al genoeg is om een woonstbetreding te rechtvaardigen.

De maatregel zorgt voor een toenemende stigmatisering en criminalisering van vreemdelingen en is een gevaarlijk precedent

Voor gevallen van echte bedreigingen voor nationale veiligheid of ernstige misdrijven bestaan al mechanismen om huiszoekingen uit te voeren, onafhankelijk van de migratiestatus van de betrokkene. Het onderscheid tussen legale en illegale burgers is discriminatie.

Dit beleid komt neer op symboolpolitiek die racisme aanwakkert door ‘illegaal’ verblijf te associëren met criminaliteit, extremisme en terrorisme. Statistieken tonen aan dat slechts 7 procent van de negatieve woonstcontroles in 2016 te wijten was aan gebrek aan medewerking van de betrokken personen, wat de noodzaak van dit strengere beleid twijfelachtig maakt.

De maatregel zorgt voor een toenemende stigmatisering en criminalisering van vreemdelingen. Maar dit beleid is een gevaarlijk precedent. Als we dit vlot laten passeren kan de regering geneigd zijn om dit ook toe te passen op andere kwetsbare individuen of ‘vervelende’ groepen, zoals werklozen, vakbonden of activisten die ‘de openbare orde verstoren’.

Edith Flamand is ere-advocaat in Antwerpen.

Dit is een ingekorte versie. De volledige tekst met referentie vind je hier.