Vlaanderen kent een groot tekort aan sociale woningen. Terwijl in onze buurlanden het percentage aan sociale woningen schommelt tussen de 15 en 30 procent, zijn slechts 6 procent van de woningen in Vlaanderen sociale woningen. Bovendien zijn veel van deze woningen dringend aan renovatie toe, en staat 1 op de 10 zelfs leeg.

Maar liefst 176.000 mensen staan op een wachtlijst. Dat is een groter aantal dan dat er sociale woningen zijn. Op zo’n wachtlijst kan je jammer genoeg niet wonen en de wachttijden lopen op tot 5 à 10 jaar.

Sociaal woonbeleid faalt niet, woonbeleid is doelbewust asociaal

Wanneer toenmalig minister van Wonen Matthias Diependaele (N-VA) hier in zowel Pano als Terzake mee geconfronteerd werd, antwoordde hij simpelweg dat “het niet de doelstelling is van de Vlaamse overheid om zo veel mogelijk sociale woningen te bouwen”.

Er wordt wel eens gezegd dat het sociale woonbeleid faalt, maar wie goed naar Diependaele heeft geluisterd beseft dat dit niet het geval is. Het woonbeleid is gewoon doelbewust asociaal.

De bedoeling van zijn beleid, zo legde Diependaele geduldig uit, is dat zo veel mogelijk mensen op de private markt gaan huren en liefst zelfs kopen. Sociale huisvesting ziet hij niet als een vaste grond onder de voeten, maar als een tijdelijke oplossing, enkel voor de allerarmsten.

Vandaar ook dat onder zijn beleid de voorwaarden om in aanmerking te komen voor een sociale woning strenger werden gemaakt en dat hij het recht op een sociale woning tijdelijk maakte.

Opvallend daarbij is dat er ook een middelentoets werd ingevoerd waarbij mensen die wat gespaard hebben om hun kinderen te kunnen laten studeren het recht op een sociale woning kunnen verliezen.

Wanneer er voorgesteld wordt om een vermogenskadaster in te voeren, dan noemt men dat bij de N-VA Big Brother. De overheid moet niet in je wijnkelder komen kijken, zo klinkt het dan. Maar als je in een sociale woning zonder uitgebreide wijnkelder woont, dan is het volgens diezelfde N-VA maar logisch dat je streng gecontroleerd en gesanctioneerd wordt.

Uit huis gezet

Wat ook één van de verstrengde voorwaarden was die onder Diependaele als minister van Wonen ingang vond, was dat je ook wanneer je een deel van een woning bezit het recht op een sociale woning kon verliezen. Dat leidde tot schrijnende verhalen.

Neem bijvoorbeeld Veerle. Haar vader is zeven jaar geleden overleden, vlak na een scheiding met haar moeder. Haar moeder erft de helft van het huis. Veerle en haar drie broers krijgen de andere helft. Voor ieder een kwart van de helft van het huis.

Veerle bezit dus één achtste van het huis, volle eigendom, ter waarde van ongeveer 30.000 euro. Die erfenis brak haar zuur op, want daarmee verloor ze het recht op haar sociale woning. “Een erfenis is niet iets waar je voor kiest”, merkt Veerle nochtans terecht op.

Wie slechts een deel van een woning erft, is niet altijd in staat om die zomaar te verkopen. Veerle kan moeilijk haar moeder het huis uit jagen. En het is niet omdat ze een beetje geërfd heeft dat ze voldoende inkomen heeft om op de privémarkt te huren.

Mocht iets gelijkaardig gebeuren met mensen die in een villawijk wonen, zou dat wellicht grote ophef veroorzaken. Maar omdat het mensen in sociale woningen overkomt, dreigt men er niet al te veel belang aan te hechten.

Raad van State vernietigend

Om deze reden trokken verschillende organisaties naar de Raad van State. Het gaat om HUURpunt, Vlaams Huurdersplatform, CAW-groep, Netwerk tegen Armoede, SAAMO, Welzijnszorg, Liga voor Mensenrechten, Uit de Marge, Vluchtelingenwerk Vlaanderen, LEVL, Vlaams ABVV en SOM. Zij hebben nu gelijk gekregen.

Volgens het Huurdersplatform hebben tal van mensen ernstige schade geleden. Joy Verstichele, woordvoerder van het platform, legt uit hoe huurders werden geconfronteerd met een harde realiteit: “Huurders verloren onterecht hun sociale woning. Kandidaat-huurders kwamen niet meer in aanmerking voor een sociale woning en verloren soms zelfs hun recht op een huurpremie.”

In sommige gevallen moesten mensen hun deel van een eigendom snel en onder de marktwaarde verkopen, of bleven ze achter met onroerend goed dat hen vooral kosten opleverde.

Uit cijfers van het Agentschap Wonen in Vlaanderen blijkt dat de afgelopen jaren ongeveer 50 gezinnen hun sociale woning verloren door het bezit van een gedeeltelijke eigendom van een woning of bouwgrond. Hoeveel mensen daarnaast van de wachtlijst zijn geschrapt, is nog onbekend.

Pestmaatregel

De huidige minister van Wonen, Melissa Depraetere (Vooruit), toonde zich opgelucht over de beslissing van de Raad van State. Ze noemde de regels die onder haar voorgangers werden ingevoerd “pestmaatregelen”.

“Mensen op straat zetten omdat ze een habbekrats hebben geërfd is absurd en asociaal. Dit is een duidelijk signaal dat er dringend gesleuteld moet worden aan zulke absurde pestmaatregelen, zodat betaalbaar wonen wordt gegarandeerd voor iedereen”, aldus Depraetere.

De Vlaamse regering moet nu voor eind 2025 de wetgeving aanpassen om deze verstrengde regels terug te draaien. Depraetere wil ook onderzoeken of mensen die de dupe zijn van de verstrengde eigendomsvoorwaarde voor huurders van sociale woningen voorrang kunnen krijgen op de wachtlijst voor een sociale woning.

Bij Diependaele, die het ondertussen tot minister-president heeft geschopt, blijft het opvallend stil.