Het gebeurde precies een jaar geleden. Enkele leerlingen zaten aan een tafel gebogen over hun schoolboeken. In dit huiswerkklasje in Molenbeek stonden vrijwilligers hen net als elke avond bij in het doorworstelen van de leerstof. Plots werd de rust brutaal verstoord als zes agenten de klas binnenvallen. De agenten waren op zoek naar de verantwoordelijke van de vzw. Zij wilden van haar de statuten, de boekhouding en een lijst met het personeel en de vrijwilligers krijgen. Een identiek scenario speelde zich diezelfde week af tijdens een alfabetiseringscursus. Zes agenten, verschrikte leerlingen, geïntimideerde vrijwilligers.

Het gros van de informatie die de politieagenten vroegen is gewoon op het internet te vinden. De volledige boekhouding niet, maar die wordt jaarlijks al grondig gecontroleerd door de lokale overheden die deze vzw’s (project)subsidies geven. Waarom de politie het dan nodig vond om daar met veel machtsvertoon binnen te vallen? Het Kanaalplan van Jambon. De minister van Binnenlandse Zaken had vlak na de aanslagen in Parijs (13 november 2015) aangekondigd dat hij Molenbeek wou ‘opkuisen’ en dat moest resultaten opleveren die in grafiekjes kunnen worden samengevat.

In totaal werden alle 1679 Molenbeekse vzw’s onder de loep genomen. Een deel daarvan leidt een slapend bestaan. Hun activiteiten werden stopgezet, maar de vzw werd nooit ontbonden. Maar veel vzw’s zijn nog heel actief. Ze organiseren huiswerkklassen, talloze activiteiten voor vrouwen, mannen en kinderen, feesten en culturele evenementen of doen aan liefdadigheid.

Sommige vzw’s behoren tot de overlevingseconomie van één van de armste wijken van het land. Ze zijn een manier om de complexe horecawetgeving te omzeilen en toch een ruimte te kunnen openhouden waar iets kan gedronken worden rond een voetbal match op tv of het kaartspel.

Een klein aantal zal ongetwijfeld ook wel als dekmantel gebruikt worden voor drugs- of andere illegale handel en praktijken, maar nog altijd veel minder dan de duizenden vennootschappen op pakweg de Kaaimaneilanden.

Terrorisme

Het belette Jambon niet om op te scheppen dat hij 102 verdachte vzw’s had ontdekt in Molenbeek. In het parlement zei hij dat 74 daarvan een ‘link hadden met radicalisme, extremisme en terrorisme’. Die uitspraak botste op het scepticisme van een 40-tal organisaties actief in Molenbeek (waaronder Zinneke en Le Foyer). “Het Kanaalplan is doordrongen van dat soort amalgamen en kort door de bocht-redeneringen”, schreven zij vorig jaar in een opiniestuk. “Als een individu contact heeft met een verdachte persoon, is de vzw waarin zij of hij zich begeeft dan ook meteen crimineel?”

De geviseerde vzw’s (die allemaal gesubsidieerd worden en alom gerespecteerd voor het werk dat ze verzetten in Brussel) schuwen de grote woorden niet: “Dit Plan vormt een intimidatiemiddel op grote schaal en verheft de angst en stigmatisering tot algemeen beleid.” Zij klagen ook de vele amalgamen aan die het Kanaalplan maakt. Zo wordt terreur niet alleen gelinkt aan drugs of kleine criminaliteit, maar ook aan sociale fraude of het hebben van papieren.

De organisaties klaagden aan dat het Kanaalplan een aanslag was op het broze maar verfijnde sociale weefsel van Molenbeek. Hun verzuchtingen kregen echter – behalve enkele kleine berichten in de Franstalige media – zo goed als geen aandacht en verzonken in het niet bij de ronkende verklaringen van minister Jambon en zijn grafiekjes over het aantal controles.

Dat zou kunnen veranderen nu de federale politie Globe Aroma, één van de bekendere Nederlandstalige cultuurorganisaties in het vizier nam. De controles blijven allang niet meer beperkt tot Molenbeek maar zwermen uit naar andere Brusselse gemeenten. De bekende Brussels Boxing Academy – een sportclub met een uitgesproken sociale missie – ligt op enkele tientallen meters van Globe Aroma en kreeg onlangs ook al de controlerende agenten over de vloer tijdens een les met 34 kinderen tussen 6 en 8 jaar.

Acties

Bij Globe Aroma ging de politie bijzonder driest te werk. “Onze medewerkers werden geslagen en geboeid zonder dat daar enige aanleiding toe was”, getuigt de zakelijke leider op de website van Bruzz. Zeven mensen werden opgepakt. Twee van hen werden afgevoerd naar het gesloten centrum van Steenokkerzeel. Globe Aroma wordt door de overheid gesubsidieerd om te werken met nieuwkomers-kunstenaars.

“Op amper twee uur blies de intimiderende inval van de Federale Politie en de FOD Financiën zowat alle vertrouwen weg die Globe Aroma vijftien jaar lang heeft opgebouwd bij zijn publiek: ‘Hier gaat het om je talenten, niet om je papieren’. Weg is die creatieve veilige haven, die voor dit soort laagdrempelige organisaties cruciaal is om het culturele werk te doen waar de politiek zelf om vraagt”, reageren onder meer Guy Gypens van het Kaaitheater en Mohamed Ikoubaân van Moussem in een opiniestuk.

Globe Aroma en de andere Brusselse cultuurhuizen kondigen acties aan. Hopelijk slagen ze er in aansluiting te vinden bij de andere getroffen vzw’s uit Molenbeek.

Met het Kanaalplan doet de regering precies wat je niet moet doen om terreuraanslagen te vermijden. Specialisten als Rik Coolsaet zullen het tot in den treure herhalen. Wil je iets doen aan terroristisch geweld dan moet je de voedingsbodem wegnemen en moet je heel gericht onderzoek uitvoeren. Jambon doet net het tegenovergestelde. Hij verzamelt massaal veel informatie (gaat de politie echt het werk overdoen van de overheden die de boekhouding van die honderden vzw’s controleren?) en doet de frustratie over politiegeweld en stigmatisering toenemen.

De uitbreiding van het Kanaalplan naar een organisatie als Globe Aroma komt er bovendien op een cruciaal moment. Sinds de aanslagen in Parijs en Brussel voeren de regeringsleden Jambon en Francken het hoge woord en werden er weinig kanttekeningen geplaatst bij hun gespierde uitspraken. De solidariteitsbeweging rond de vluchtelingen in het Maximiliaanpark zorgde voor een keerpunt. De Soedan-affaire duwde Francken in het defensief en de razziawet – die invallen als bij Globe Aroma ook in privéwoningen mogelijk maakt – raakte niet gestemd.

Met de verkiezingen in het zicht mag verwacht worden dat N-VA dat niet zomaar zal laten gebeuren. Je hoeft geen glazen bol te hebben om te voorspellen dat er de komende weken en maanden nog meer krachtmetingen als die rond Globe Aroma zitten aan te komen.