Symbolisch is het zeker. Monte dei Paschi is niet zomaar een bank. Opgericht in 1472 is de oudste bestaande bank ter wereld. Al in de 15de eeuw speelde deze bank een gelijkaardige rol als het Belgische Landbouwkrediet (nu Crelan): leningen geven aan landbouwers.

Hoe erg het gesteld is met de bank maken enkele cijfers duidelijk. De aandelen daalden dit jaar met 86 procent. Sinds 2008 heeft de bank al 8 miljard kapitaal opgebrand. MPS maakte donderdag zelf bekend dat alle geld op is binnen vier maanden. Dan kan geen enkele rekeninghouder nog geld afhalen. Tussen januari en september van dit jaar hebben die dat al massaal gedaan. MPS zag in die negen maanden op die manier 14 miljard euro verdwijnen van de rekeningen van klanten.

De oorzaak van die rampzalige cijfers is een pakket aan slechte leningen die de bank uitschreef ter waarde van 50 miljard euro.

Monte dei Paschi heeft dus vers kapitaal nodig en als het van de Europese Centrale Bank afhangt, moet die operatie voor het einde van dit jaar rond zijn. De privésector staat niet te springen om daarmee over de brug te komen. Een poging om zo 5 miljard op te halen mislukte.

Dan blijft enkel de overheid over. Woensdag ging het Italiaanse parlement akkoord met een nieuwe schijf van 20 miljard euro overheidsgeld om MPS en andere noodlijdende banken te hulp te schieten.

Daar zijn twee problemen mee. Ten eerste is de Italiaanse schuld met 130 procent al torenhoog. Die 20 miljard euro komt daar bovenop. Het tweede probleem is dat de Europese Unie een tijd geleden beslist heeft dat overheden enkel nog banken mogen redden als een deel van het verlies gedragen wordt door de aandeel- en obligatiehouders en in laatste instantie ook de rekeninghouders.

Maar dat ligt heel gevoelig in Italië. Zo’n 2,1 miljard euro van de obligaties van de bank zijn in handen van gewone Italianen. Die – vaak oudere mensen – werden jaren geleden overtuigd om hun spaargeld te investeren in die obligaties die als een volstrekt betrouwbaar product werden voorgesteld. Voor veel van die mensen gaat het om spaargeld dat ze nodig hebben om rond te komen als ze op pensioen gaan.

Toen de Italiaanse regering vorig jaar vier banken redde, zagen 130.000 Italianen hun spaargeld in rook opgaan. Eén gepensioneerde die in één dag 100.000 euro verloor, beroofde zich van het leven. De sterk gemediatiseerde zelfdoding schokte Italië en bracht de regering-Renzi in moeilijkheden.

Diezelfde Renzi moest eerder deze maand opstappen nadat hij een referendum over een grondwetshervorming verloor. Veel marge heeft de regerende Democratisch partij niet met de (extreem)rechtse partijen Vijfsterrenbeweging en Lega Nord die staan te dringen om de macht over te nemen.

De Italiaanse regering vecht nu achter de schermen een robbertje uit met de Europese Instellingen om toch de gewone obligatiehouders te sparen. De EU staat voor de keuze: het hard spelen en daardoor het eurokritische kamp aan de macht helpen of haar eigen regels overtreden.

Volgens specialisten is die 20 miljard trouwens niet genoeg om alle noodlijdende banken te redden. Het echte cijfer ligt dichter bij 50 miljard euro. In totaal worden de banken geplaagd door 360 miljard aan slechte leningen.

Die verdoemde euro

Maar belangrijker is wat op de achtergrond speelt. De invoering van de euro was op zijn zachtst gezegd niet echt heilzaam voor de Italianen. Sinds 2000 is de Italiaanse economie bijna niet gegroeid. Het Italiaanse mirakel uit de jaren 50 en 60 is alleen voor de oudere inwoners een verre herinnering.

De werkloosheid flirt met de 12 procent, hoger dan het Europese gemiddelde. Vorig jaar zochten 40.000 gefrustreerde jongeren andere oorden op. Aangezien het meestal om hoogopgeleiden gaat is hier sprake van een echte brain drain.

Italië heeft weinig te winnen bij het huidige beleid van de eurozone. Het kan de eigen munt niet devalueren en structureel zit het helemaal fout doordat de sterkste EU-economie, Duitsland, de lonen te weinig laat stijgen.

De crisis in Italië is er dus één waar alles wat fout loopt binnen Europa samenkomt: een financiële crisis die nooit echt werd opgelost, de besparingskoers en de weeffouten van de Europese Unie en de daarmee gepaard gaande opgang van populistisch-rechtse partijen.