In de nasleep van de aanslagen van 22 maart postte Karim Van Overmeire, N-VA schepen in Aalst een oude prentkaart uit de Eerste Wereldoorlog op zijn facebookpagina. Op die prentkaart stond te lezen: On les aura. Begeleidend commentaar van Van Overmeire: “Poster uit 1916 met een actuele boodschap. Het lijkt mij een betere reactie tegen de baardapen dan knuffelen voor wereldvrede”. De reactie van de woordvoerder van De Wever: “ ‘Karim heeft het recht zijn verontwaardiging te uiten, verontwaardiging die bij veel mensen leeft”.

Diezelfde De Wever tijdens de afgelopen weken: “We leven in een oorlogssituatie”,“Als we in oorlog zijn, zullen we ons zo moeten gedragen”, “Wie niet wil vechten, zal op zijn knieën verder mogen leven”. Ook partijgenoten van De Wever aarzelden niet om het woord oorlog te pas en ten onpas uit te spreken. Onder meer Peter De Roover voegde eraan toe dat de oorlog die nu zogenaamd gevoerd wordt, zijn collaborateurs kent en dat die collaborateurs moeten aangepakt worden.

Nauwelijks is de storm over de recente oorlogsverklaringen De Wever en zijn volgelingen gaan liggen, of er ontstaat in Vlaanderen een terechte verontwaardiging over de racistische uitlatingen op de facebookpagina van de Vlaamse Verdedigings Liga. Op die pagina waren tientallen reacties te lezen waarin de tragische dood van een jonge Vlaming van Marokkaanse origine werd toegejuicht. Ook N-VA kopstukken als Theo Francken en Geert Bourgeois spraken hun afschuw uit.

Maar is het dan zo verrassend dat een groep mensen overgaat tot vreugdekreten wanneer er te pas en te onpas wordt verklaard dat we met een “bepaalde groep” in oorlog leven? Is een logische consequentie van de staat van oorlog niet dat mensen juichen om de dood van wat volgens hen “de vijand” is? Is dat niet de echte betekenis van oorlog?

Vijfde colonne

“Ja maar,” zullen protagonisten als De Wever of De Roover zeggen, “we zijn niet in oorlog met moslims of Marokkaanse Vlamingen, wel met IS. Dat is iets anders.” Het is een repliek die alvast weinig hout snijdt, want wat opvalt is dat N-VA – net als Vlaams Belang – voortdurend een amalgaam maakt van moslims, migranten, vluchtelingen, criminelen en IS-strijders. Dat gebeurt, althans in vergelijking met het VB, op een bijzonder geraffineerde manier. Denk bijvoorbeeld aan de manier waarop het tentenkamp van vluchtelingen in het Maximiliaanpark gelinkt werd met jihadisten (en extreem-links) door Francken en De Wever. Of denk aan de manier waarop De Wever spreekt over een vijfde colonne en hoe diezelfde De Wever berbers linkte aan criminaliteit.

In zijn meest recente opiniestuk, waarin De Wever met luide trom nogmaals verkondigt dat we in een staat van oorlog leven, wordt IS niet letterlijk vernoemd. Nochtans de enige gewapende groep waarover je met veel zin voor overdrijving zou kunnen zeggen dat we ermee in oorlog verkeren. Maar nee dus, het stuk ging niet over IS. De ‘vijand wordt opzettelijk niet geëxpliciteerd. Het gaat over een oorlog tegen het ‘moslimextremisme’ en het ‘islamfundamentalisme’. Aan de andere kant van de loopgraven staat dan de ‘westerse beschaving’, ‘de ‘moderniteit’ en de ‘Europeaan’.

Vraagje voor De Wever: tot welke van de twee kampen behoorde de jongen die omkwam in Marokko? Was hij iemand die behoorde tot de ‘westerse beschaving’ of de ‘moderniteit’? Was hij ‘een Europeaan’? Wat het antwoord erop ook zal zijn, het zal altijd enkele ‘maars’ en ‘indienen’ bevatten. Maar waarom zal het die maars en indienen bevatten? Omdat de jongen die omkwam moslim was? Omdat hij eruitzag zoals Vlamingen denken dat moslims eruitzien? Omdat hij een andere kleur had?

Collaboratie

Als het over racisme gaat draagt N-VA heel consequent het masker van de dubbelzinnigheid. Een dubbelzinnigheid die de partij in staat stelt om zowel de extreemrechtse achterban als de gematigde achterban tevreden te stellen. Het recente opiniestuk van De Wever is er een goed voorbeeld van. Er kan zowel een oorlogsverklaring tegen IS in gelezen worden, als een oorlogsverklaring tegen de islam en iedereen die dat geloof omhelst. Beide lezingen en (en alle schakeringen ertussen) zijn geldig, zonder dat één van beide er letterlijk in vermeld wordt.

Een zelfde analyse kan je maken over de oproep van De Roover om ook de collaborateurs in de oorlog aan te pakken. Collaborateurs wordt uiteraard vaag gehouden. Het zou dan gaan om mensen die IS verdedigen, of die geradicaliseerd zijn. Maar het zou even goed kunnen gaan om moslims. Of over links die weigert mee te gaan in een oorlogslogica. Want is de weigering om kamp te kiezen in een oorlog geen vorm van desertie? En is desertie, onrechtstreeks, niet ook een vorm van collaboratie? Wie wil, kan dat wel degelijk lezen in de recente blogs van De Roover. Idem voor de vijfde colonne van De Wever.

Kanonnenvlees

De dubbelzinnigheid die constant de ondertoon voert in het vertoog van N-VA heeft, zoals gezegd, een duidelijk politiek-strategisch doel: zowel de extreem-rechtse achterban als de gematigde achterban moeten bediend worden. Maar het maatschappelijk effect van die strategie is desastreus omdat ze de meest platte vormen van racisme legitimeert en stimuleert. Als De Wever het heeft over een oorlog dan begrijpt de modale Vlaming – en daar behoort het select kransje van twitterende opiniemakers niet toe – dat er een oorlog aan de gang is tegen moslims. Dat is de boodschap die blijft plakken.

Na iedere aanslag wordt er olie op het vuur gegooid en wordt haat, verdeeldheid en racisme gecultiveerd door een oorlogsretoriek te huldigen. Het zijn dan doorgaans de mensen met het minst intellectuele bagage die deze oorlogsretoriek zonder de nodige dubbelzinnigheid en spielerei reproduceren, waardoor de naakte en harde racistische kern van de boodschap overblijft. Voor het N-VA establishment is het dan bijzonder eenvoudig om dat soort uitlatingen af te doen als plat racisme en ongeoorloofd.

De waarheid is echter dat het establishment even racistisch is als de haatboodschappen die op een facebookpagina als Vlaamse Verdedigings Liga floreren. Het racisme van het establishment is gewoon geraffineerder, meerlagig en subtieler. Het wordt bedreven door politici die zich omringd weten door spindoctors en perfect weten hoe ver ze kunnen gaan. De mensen die hun racistische gal spuwen op sociale media worden niet bijgestaan door die spindoctors. Zij weten doorgaans niet waar die grens ligt en fungeren als kanonnenvlees voor het racisme van het establishment. Enerzijds vormen zij de zweep waarmee een partij als N-VA zijn eigen racisme kan rechtvaardigen, anderzijds worden zij het eerste opgeofferd wanneer het racisme al te expliciet en extreem wordt.

De Vlaamse Verdedigings Liga is dus slechts een symptoom. De dynamiek die eraan ten gronslag ligt wordt in gang geduwd door heren en dames die zich beschaafd noemen, en zich ook nu weer netjes gedistantieerd hebben.

(foto: Recente en minder recente uitspraken van De Wever, Homans, Van Overmeire)