De uitslag van de staat New York is een opsteker voor Clinton na 8 opeenvolgende nederlagen. Ze werd de voorbije weken door de grote media nog steeds als de zekere winnaar voorgesteld, maar hier en daar braken voor haar campagne verontrustende spelbrekers op.

Er verschenen onder meer een aantal commentaren die stelden dat het presidentieel programma van Sanders economisch onhaalbaar zou zijn. Die gingen echter uit van een scenario waarbij hij effectief zou winnen. Tot voor kort werd die mogelijkheid niet eens overwogen.

Sanders blijft de thema’s van het debat bepalen

Clinton zag zich de voorbije weken, onder meer in het debat van 14 april, net voor de voorverkiezingen in New York, nogmaals verplicht om zwaar in te binden in de richting van Sanders’ programma, door onder meer toe te geven dat ook zij voor een verplicht federaal minimumloon van 15 dollar zou pleiten.

Haar campagne was oorspronkelijk gebaseerd op het idee dat er geen concurrentie zou zijn in het eigen Democratische kamp, zodat ze zich kon concentreren op een ik-ben-niet-zo-erg-als-Trump-of-Cruz-strategie, waarbij ze zich op vage retoriek kon concentreren, zoals de gewoonte is in klassieke verkiezingscampagnes. Sanders heeft die strategie echter compleet doorkruist en haar tot nu regelmatig verplicht om concrete uitspraken te doen. Dat is dan ook een van de redenen waarom Sanders doorgaat. Zonder hem verandert haar discours radicaal in de richting van haar echte ideeën.

Voorspelde overwinning

Dat Clinton zou winnen in de staat New York werd voorspeld. De uitslagen komen goed overeen met de meeste peilingen, sommige peilingen hadden haar zelfs een kleinere voorsprong voorspeld dan ze nu heeft behaald.

Zij heeft met haar resultaat in de staat New York 1446 verkozen delegates en een voorsprong van 246 (het exacte cijfer kan nog een paar cijfers veranderen) op Sanders die nu 1200 delegates op zijn naam staan heeft.

Met hetzelfde resultaat van ongeveer 58 procent der stemmen overwon Clinton ook toenmalig tegenkandidaat Barack Obama in 2008 in de staat New York. Die voorverkiezing viel toen echter veel vroeger in de strijd, op 5 februari 2008. Obama begon pas te stijgen tijdens de erna volgende voorverkiezingen.

Massale meetings bieden geen garantie op succes

Buitenstaanders zullen zich afvragen hoe dit te rijmen valt met de enorme toeloop voor Bernie Sanders op zijn meetings in Brooklyn (tweemaal) en in de Bronx. Brooklyn is de wijk van New York City waar hij geboren is, waar hij tot zijn 19de woonde en waarvan hij nog altijd het zware lokale accent heeft. Hij brak er een tweede en een derde keer het record van grootste massameeting ooit tijdens presidentiële voorverkiezingen, een record dat tot 2016 nog op naam stond van Obama in 2008. Clinton sprak daarentegen op een vijftal bijeenkomsten voor telkens 1000 tot 1500 deelnemers.

Het contrast met de uiteindelijke resultaten is echter niet verwonderlijk. De mensen die naar Sanders komen kijken zijn eerder jong, zeer dikwijls onafhankelijke kiezers, die zich noch Republikeins noch Democratisch noemen, een publiek ook dat zich niet baseert op de informatie van de massamedia. Clinton scoort daarentegen overal zeer goed bij kiezers die op voorhand per brief stemmen (in die staten die dat toelaten). Dat zijn overwegend oudere en trouwe en meer welvarende partijleden.

Sanders scoort daarentegen vooral bij die onafhankelijken en bij nieuwkomers. Dat is zijn grote zwakte in het kiessysteem van deze staat. De staat New York houdt immers ‘gesloten primaries’, alleen toegankelijk voor burgers die zich op voorhand als Democratisch kiezer hebben geregistreerd. In de staat New York moest je al geregistreerd zijn als Democratisch kiezer voor 1 oktober 2015. In andere staten kan dat tot enkele weken of dagen voor de voorverkiezing. Dat is dus niet overal zo. Er zijn bovendien ook staten met ‘open primaries’. Daar mag elke geregistreerde kiezer deelnemen van alle partijen. Daar doet Sanders het altijd beter.

Bizar registratiesysteem

Het kan verbazing lijken, maar in de VS moet je je niet alleen zelf gaan registreren als kiezer om op de lijsten te staan, bovendien moet je bij die registratie een keuze maken tussen de politieke partijen of ‘onafhankelijk’ aanduiden. Daarbovenop moet je bij je registratie ook ras en godsdienst aangeven. De VS is uniek onder democratische landen voor dit systeem.

In België bestaat er net als in zowat alle democratieën ter wereld (behalve dus in de VS) helemaal geen systeem van registratie als kiezer. Men is automatisch kiezer vanaf zijn/haar achttiende verjaardag volgens de datum op het geboorteregister.  Men moet er alleen zelf voor zorgen te kunnen stemmen in de gemeente waar men echt woont, door tijdig de nieuwe woonplaats aan te geven. Wie dit niet doet verliest zijn stemrecht niet, maar riskeert naar zijn vorige woonplaats te moeten om daar te gaan stemmen.

Er bestaan op niveau van de deelstaten in de VS nog heel wat andere legale hinderpalen om als burger stemrecht te krijgen (Meer over de bizarre werking van het Amerikaanse verkiezingsstelsel in komende artikels).

Duizenden kiezers werden geweigerd

Duizenden enthousiaste Sanders-fans hebben moeten vaststellen dat ze niet mochten stemmen, omdat ze zich ofwel niet tijdig hadden geregistreerd of omdat ze zich als ‘onafhankelijke’ hadden geregistreerd. Bovendien heeft Bill de Blasio, burgemeester van New York City, reeds een paar dagen voor de voorverkiezingen bevestigd dat de lijsten niet geactualiseerd zijn, in sommige kiesdistricten is er een achterstand van meer dan zes maanden in de registratieprocedure.

Dat maakt dat mensen die dachten op tijd te hebben geregistreerd toch niet op de kiezerslijsten stonden. Dit treft in hoofdzaak nieuwkomers, mensen die zich voor het eerst registreren, mensen dus die in hoofdzaak voor Sanders wilden stemmen.

Bovendien zijn Sanders-stemmers ook veel meer mensen uit de werkende middenklasse en armen, zoals onder meer bleek op de meetings van Sanders. Ook al zijn er dus veel mensen met lage lonen in de arme delen van de kiesdictricten van New York City, zoals in Brooklyn en de Bronx. Er zijn in die wijken echter ook zeer welvarende buurten. Die mensen stemden grotendeels voor Clinton (of Republikeins).

Welvarende trouwe kiezers voor Clinton

Clinton scoorde zeer goed bij het welvarende deel van de bevolking in alle kiesdistricten van New York City (Staten Island, Bronx, Brooklyn, Manhattan en Queens) en in de nabijgelegen welvarende kiesdistricten Nassau, Suffolk, Westchester (waar de Clintons wonen), Orange en Rockland, allen in de groene randstedelijke gordel rond New York City.

Verder scoorde zij ook goed in de stadsdistricten van Buffalo, Rochester en Syracuse. Sanders won ruim in alle landelijke districten van de staat en in Albany, hoofdstad van de staat. Op Albany na zijn dat echter allemaal dunbevolkte, rurale en minder welvarende gebieden.

Moe, teleurgesteld maar niet gebroken

Bernie Sanders was in een eerste reactie vanuit zijn thuisbasis Vermont duidelijk aangeslagen (en zichtbaar vermoeid) door het resultaat (zie YouTube hieronder). Hij erkende zijn nederlaag en wenste Clinton geluk met haar overwinning. “Volgende week (26 april) gaan we de strijd aan in Pennsylvania, Connecticut, Delaware, Maryland en Rhode Island. We kijken er naar uit een aantal van die staten te winnen. Over de laatste 11 maanden heeft deze campagne een zeer lange weg afgelegd. We zijn toen begonnen met een achterstand van 65 procent in de peilingen. De laatste peilingen brachten ons naast elkaar… Wij geloven dus nog steeds dat we een pad naar de overwinning hebben.”

Op 26 april worden ruime overwinningen verwacht voor Sanders in Connecticut, Delaware en Rhode Island, drie kleine staten, en twee nipte overwinningen voor Clinton, in  Maryland en Pennsylvania. Die laatste is wel de grootste van de vijf staten, met 210 delegates.

“Het gaat nog altijd over de politieke thema’s”

Sanders herhaalde een aantal zaken die hij ook al in de dagen voor de voorverkiezingen in New York had gezegd: “Ik maak me ernstige zorgen over het verkiezingsproces in de staat New York. Ik hoop dat dit proces in de toekomst zal veranderen. Ik ben niet alleen met die zorgen. De ‘controller’ van New York City¹ sprak over onregelmatigheden en chaos in bepaalde kiesbureau’s, net als burgemeester Bill de Blasio.”

“Ik blijf bezorgd over het feit dat in een zo grote staat als New York bijna 30 procent van alle kiezers met stemrecht (Democraten, Republikeinen en anderen samen), ongeveer 3 miljoen New Yorkers, (op 19 april) niet konden gaan stemmen (omwille van de registratieprocedures in de staat). Het is niet correct dat niet iedereen de kans heeft om deel te nemen aan voorverkiezingen.”

“Vandaag hebben we verloren. We denken dat we het volgende week (26 april) goed gaan doen.” Op een vraag of hij nu nog wel zou doorgaan: “Wij komen van heel ver. Wij hebben een boodschap. Wij zijn ingegaan tegen het volledige politieke establishment van de Democratische Partij. Onze boodschap dat wij een corrupt financieel verkiezingssysteem hebben moet blijven doorgaan. Nu kunnen miljonairs verkiezingen kopen. We moeten onze getrukeerde (rigged) economie aanpakken, die al de nieuwe opbrengsten volledig aan de één procent geeft. Wij moeten ook ons gebroken rechtssysteem aanpakken, dat er nu toe leidt dat de VS meer mensen in de gevangenis heeft dan eender welk ander land ter wereld.”

“Ik kom net terug thuis van twee grote meetings in Pennsylvania, in Pittsburgh en in Philadelphia. Ik ben al een paar weken niet meer thuis geweest (in de staat Vermont) en wil nu even een dagje pauzeren om de batterijen op te laden. Ik blijf geloven dat het de basisbewegingen in dit land zijn die verandering zullen brengen.”

Bernie Sanders Speaking After NY Primary Results:

1 Dit is de hoogste overheidsambtenaar van de stad New York, die toeziet op de verkiezingen.