Bij de arrestatie van Salah Abdeslam zond de VRT in zijn nieuwsuitzendingen geen beelden uit van een tweehonderdtal Molenbeekse jongeren die de politie met stenen en flessen bekogelden. Die redactionele beslissing werd scherp veroordeeld door Geert Bourgeois (N-VA), Vlaams minister-president. “Het wijst erop dat er een aparte samenleving is ontstaan. Een samenleving die de pluralistische waarden niet deelt van de onze, waar iedereen gelijke rechten heeft. Dat is angstwekkend”, zo zei hij.

Een hoogst merkwaardige opmerking. Natuurlijk moeten we de zaak niet verbloemen. De woede van de jongeren jegens de ordediensten heeft ergens wortels die aangepakt moeten worden, maar Meneer Bourgeois lijkt te willen leven in een  samenleving waarin hij zomaar kan opperen dat wie niet in het plaatje past, een eigen samenleving heeft opgebouwd. Puik werk van een groep jongeren – zeg nog eens dat jongeren niets kunnen presteren – maar bij een dergelijke samenleving waarin iedereen die afwijkt van de norm verstoten wordt, wens ik me niet aan te sluiten.

Extra aandacht

Met zijn uitspraak verlaagde onze minister-president zich tot een wij versus zij-spelletje waarbij mensen die ‘anders’ zijn tegenover mekaar worden gezet en uitgespeeld, omwille van hun verschillen. Opnieuw, niemand zegt dat er niet eens op z’n zachtst gezegd flink met die jongeren gepraat moet worden, maar ‘een eigen samenleving’, dat gaat wel heel ver.

Geldt dat dan namelijk ook voor de vijfhonderd heethoofden – of voetbalsupporters, hooligans, racisten, fascisten of kiest u zelf maar uw favoriet koosnaampje – die afgelopen zondag de wereldpers haalden door de trein naar Brussel te nemen om op het Beursplein te paraderen? Hun gedrag verraadt ook geen al te grote voorliefde voor de pluralistische waarden in ‘onze’ – maar klaarblijkelijk niet hun – samenleving.

Een persbericht tegen het gedrag op het Beursplein werd uitgerekend niet door de N-VA ondertekend. “Omdat we ze die extra aandacht niet willen geven”, klonk de verdediging van een woordvoerder van partijvoorzitter Bart De Wever. En extra aandacht voor stenen en flessen gooiende jongeren moet er wel zijn? Is er inmiddels al een persbericht tegen het Vlaams Belang, de partij die de doodstraf wil herinvoeren exclusief voor moslimterroristen? Of verdienen zij die aandacht evenmin?”

Pop-up samenleving

Is een maatschappij niet net het handig samentroepen van alle individuen op één stuk grondgebied of terrein om van daaruit de algemene gedragingen en tendensen te kunnen beschrijven? Met uitgerekend bijzondere aandacht die besteed wordt aan de verscheidenheid en diversiteit die heerst bij al die mensen? (En hoewel de term diversiteit gekaapt is door de verschillen in ras en origine, bedoel ik er even goed mee of mensen links- of rechtshandig zijn, of ze het liefst katten of honden als huisdier willen, en of ze Het Journaal of Het Nieuws verkiezen).

Misschien ligt het wel aan de continue identiteitscrisis waar we mee kampen. Want Geert Bourgeois doelt als Vlaams minister-president vanzelfsprekend op ‘de Vlaamse samenleving’. Maar betreft het dan de samenleving in het Vlaams Gewest, waar Brussel niet eens bij hoort? Of de samenleving in de Vlaamse Gemeenschap, waar Brusselaars die zich als Vlamingen identificeren wel bijhoren – en dus ook sommige Molenbekenaars?

Of zou het dan toch kunnen dat we misschien in een Belgische samenleving leven, al is het dan maar een tijdelijke ‘pop-up samenleving’? Op basis van de kleuren van menig profielfoto op Facebook neigt de tendens naar dat laatste – het is bijzonder opmerkelijk te noemen dat er 35 slachtoffers moeten vallen in de hoofdstad alvorens de tricolore eens niet-voetbalgerelateerd in the picture verschijnt.

Margaret Thatcher

De aanslagen van vorige week, als trieste kroon op de rist gebeurtenissen die ons kleine landje nu al maanden in het wereldnieuws houden, maken het meer dan ooit pijnlijk duidelijk dat het volstrekt onduidelijk is in welke samenleving we nu feitelijk leven en met wie, en welke waarden we wel of niet delen en met wie – en vooral met wie niet.

Als het dan toch mogelijk is om met slechts tweehonderd man een eigen samenleving op te bouwen, had de gewezen Britse premier Margaret Thatcher dan geen gelijk toen ze haar befaamde quote “There is no such thing as society” liet optekenen? Zijn we dan inderdaad niet meer en niet minder dan een samenraapsel van individuen die solitair hun eigen koers varen in het mensenleven? Of is er toch nog sprake van iets dat op samenhang lijkt, en zijn alle mensen op eenzelfde stuk grondgebied – land, regio, stad, straat – toch nog in staat om bijvoorbeeld collectief te rouwen?

Feit is dat niets nog hetzelfde is sinds de aanslagen van afgelopen dinsdag. Noch in België, noch in Vlaanderen, noch in Molenbeek, noch in de samenleving. En of u zich daarbij wenst aan te sluiten of niet, mag u zelf uitmaken. Maar als het met de huidige teneur is, doe ik dat alvast niet.

© 2016 – C.H.I.P.S. StampMedia – Jonathan Hendrickx