De bom, een 50-pagina-lang document, reisde helemaal vanuit de vervuilde jungle van het noordoosten van Ecuador. De lokale bevolking noemt dit gebied het Tsjernobyl van de Amazone. Wanneer de bom ontploft zal John Watson, de CEO van oliegigant Chevron, moeten uitleggen waarom hij de schoonmaak van de milieuverontreiniging in deze regio belemmert, met duizenden levens die op het spel staan tot gevolg. Indien hij verliest zal de olie-industrie nooit meer dezelfde zijn.

Een man met een missie

Een dag eerder ontmoette ik Julio Prieto voor een interview in het Huis van de Vrede in Brussel, een kantoor- en vergaderruimte voor vredesorganisaties. Julio vertegenwoordigt de 30.000 Ecuadorianen die gerechtigheid eisen van Chevron. Hij omschrijft zichzelf als de rechterhand van Pablo Fajardo, die eveneens de afectados (slachtoffers) representeert. Julio komt over als een bescheiden man die het liefst op de achtergrond blijft, maar die duidelijk weet waar hij mee bezig is.

“Ik coördineer de zaken buiten Ecuador. De aanklagers openden hun zaak in 1993 in New York, Chevron wilde de rechtzaak echter verhuizen naar Ecuador. Na jaren van juridische strijd werd hen dit ook toegekend, op voorwaarde dat Chevron het vonnis zou naleven dat in Ecuador werd uitgesproken. In 2011 oordeelde het hoogste gerechtshof in Ecuador dat Chevron 9,5 miljard Amerikaanse dollar moest betalen om de grootschalige verontreiniging die ze veroorzaakten op te kuisen.

Chevron weigerde hiermee in te stemmen. We overtuigden vervolgens juristen in Brazilië, Argentinië en Canada, waar Chevron eveneens kapitaal heeft, om de betaling van de schadevergoeding in hun land af te dwingen. Dit is allesbehalve een eenvoudige opgave. Brazilië, bijvoorbeeld, verschilt volledig van Canada. Je moet goed nadenken wat je tegen bepaalde mensen kan zeggen en op welke manier je het zegt.”

Julio lijkt echter zeer geoefend in deze kunst, en hij neemt vaak zijn tijd om de juiste woorden te vinden wanneer ik hem vraag te speculeren welke zaak hem het meest haalbaar lijkt. “Als ik zou moeten wedden zou dit op Canada zijn. Een beslissing van het Hooggerechtshof die ons toelaat het vonnis door te drijven in dit land zou een grote klap voor Chevron betekenen, aangezien het bedrijf in Canada voldoende kapitaal heeft om de boete te betalen.”

‘Heel deze rechtszaak is een circus’

We bespreken de federale afpersingszaak die Chevron voert in New York, met als doel een frontale aanval te lanceren op alle juristen die de Ecuadorianen verdedigden. Chevron slaagde erin om een jury te vermijden en een partijdige rechter in hun voordeel te laten oordelen. “We zijn ervan overtuigd dat het Hof van Beroep in de Verenigde Staten deze bespottelijke uitspraak van Rechter Kaplan teniet zal doen, en dat dit de weg zal vrijmaken om het geld te zoeken in de VS.

Weet je wat deze rechter gedaan heeft? Allereerst legde hij alle rechters ter wereld op om ons te beletten rechtszaken voor te brengen. Dit werd echter teruggeschroefd in beroep. Vervolgens verplichtte hij alle rechters dat al het geld dat we uit Chevron loskrijgen terug naar Chevron moet gaan. Dit is onzinnig, maar we vertrouwen erop dat het hof van beroep ook dat zal verwerpen. Deze hele rechtszaak is een circus. Onlangs bekende Chevrons kroongetuige, die twee miljoen dollar ontving van Chevron en waarvan gekend is dat hij ook eerder werd omgekocht, dat hij gelogen had. Geld spreekt, maar goud roept, zei hij.”

Doorgaan tot het bittere eind

De beslissing van de rechter, dat eenieder die de juristen steunt eveneens kan worden vervolgd, zorgde ervoor dat de financiering voor het Ecuadoriaanse team werd stopgezet. “Ze behandelden ons als terroristen. Door het gebrek aan fondsen waren we genoodzaakt ons reeds kleine juridische team in Quito te ontbinden, maar dit zal ons niet tegenhouden. Met de hulp van onze vrienden zullen we doorgaan tot het bittere eind.”

Met gerechtigheid aan hun zijde zijn ze niet alleen. Het European Environmental Bureau, waar de auteur van dit artikel voor werkt en eveneens de grootste federatie van milieuorganisaties in Europa, besliste om voor het eerst een Crowdfunding campagne te lanceren. Met deze campagne, die het wereldwijde belang van deze zaak weergeeft, willen ze de juristen steunen.

Naast het scheppen van een juridisch precedent zal de overwinning van ecologische rechtvaardigheid alarmbellen laten rinkelen in de hoofdzetels van oliebedrijven over de hele wereld. Het zal aantonen dat men het probleem tien, twintig, of zelfs dertig jaar op de lange baan kan schuiven, maar dat die baan uiteindelijk toch op een betonnen muur eindigt. Naast de meer dan twee miljard dollar die Chevron heeft uitgegeven aan de rechtzaak is het bedrag, met interest, reeds opgelopen tot tien miljard dollar, en een overwinning in Canada zou ook nog eens leiden tot een zware klap in hun aandelenkoers. Alle bezittingen van Chevron in dat land, ter waarde van 15 miljard dollar, mogen dan geconfisceerd worden om zo eindelijk het geld bij elkaar te krijgen om al het toxisch afval in Ecuador op te kuisen.

Intimidatiepogingen van Chevron

Ik vroeg Julio naar zijn achtergrond: “Ik ben afkomstig uit Quito,” antwoordde hij op mijn vraag hoe hij betrokken raakte bij de zaak. “Mijn ouders zijn noch arm, noch rijk. Ze waren in staat om me aan de beste universiteit van Ecuador te laten studeren. Mijn professor was advocaat van de slachtoffers en hij vroeg me of ik me bij hem wilde aansluiten.

“In het begin deed ik gewoon juridisch werk in Quito, maar na verloop van tijd ging ik steeds vaker mee naar de jungle waar ik de slachtoffers ontmoette en hun verhalen hoorde. Eens je de vervuiling ziet en met de mensen praat is er geen weg terug. Daar heb ik Chevron leren kennen. Wij kwamen aan in een klein bestelwagentje met een team van vier mensen. Zij arriveerden met twintig trucks en tien goedbetaalde bedrijfsjuristen die Chevron op handen droegen.

Kon Chevron hem intimideren? “In het begin hebben ze mij een duidelijke boodschap gestuurd: de week waarin ik op een nieuw kantoor was beginnen te werken brak er iemand in. Uiteraard lieten ze geen bericht na, maar er was niets gestolen, zelfs niet het geld uit het kantoor. Daarna volgden er een aantal vreemde telefoontjes. We zijn naar het Inter-Amerikaans Hof voor de Rechten van de Mens getrokken, dat de Ecuadoriaanse regering verplichtte om ons van de nodige beveiliging te voorzien. We werden dus tijdelijk beveiligd, maar we moesten de veiligheidsagenten ook van voedsel en onderdak voorzien, en dit konden we simpelweg niet betalen.”

Julio toont me de sticker die hij over de camera in zijn laptop heeft geplakt en voegt hieraan toe: “als ik de microfoon kon verwijderen zou ik het doen. Wist u dat Chevron zelfs Kroll, een van de grootste spionagebedrijven in de VS, heeft ingehuurd om te laten bespioneren? Doorheen 2013 betaalde Chevron hen 14 miljoen dollar. Ze hebben minstens één appartement afgeluisterd. Zeker twee maal per dag wordt de website chevron-toxico.org gehackt. We werden genoodzaakt om onze eigen hacker aan te nemen om de informatie op het web te houden.”

Deze strijd heeft zich nooit beperkt tot rechtzalen. Het begon toen Texaco, overgenomen door Chevron in 2000, ongeveer 20 miljard liter water, dat vervuild was met chemicaliën, dumpte vanuit honderden verschillende bronnen over een gebied ter grootte van de provincie Luxemburg. Dit had een meer dan 10.000 doden tot gevolg.

Giftige afval maakt nog steeds slachtoffers

Er is nog niets schoongemaakt, en het giftige afval zorgt nog elke dag voor dodelijke slachtoffers. Alles werd gedocumenteerd in meer dan 200.000 pagina’s die de volledige rechtzaak in Ecuador omvatten. Toen de slachtoffers naar de rechtbank trokken was Chevron vastberaden terug te vechten “tot de hel bevriest, en daarna strijden we verder op het ijs.” Maar geen geld, aanvallen, hackers, spionnen of propaganda kan de waarheid verhullen en het recht tegenhouden.

“De rechtzaak is misschien voorbij maar het lijden niet,” zegt Julio. “We kunnen het oerwoud niet schoonmaken met het document dat zegt dat we recht hebben op tien miljard dollar. Sommige mensen verliezen hierdoor hun vertrouwen in het gerecht, maar we zijn vastberaden hen te bewijzen dat ze het mis hebben. We hebben geen keuze. Het is niet zo dat het probleem verdwijnt als we er niet meer naar kijken. De Afectados kunnen zo niet meer doorgaan, en ze blijven doodgaan.”

De rechtzaak in het Internationale Gerechtshof, die de juristen rechtstreeks tegen de CEO’s van Chevron spanden, is nog steeds lopende. Ze zijn eveneens actief in Canada en New York, maar ze hebben niet de miljarden dollars die Chevron heeft gespendeerd aan het ondermijnen van gerechtigheid.

De advocaten hebben uw wereldwijde steun nodig om deze zaak verder in goede banen te leiden. Bekijk hier de verschillende manieren waarop u kan helpen. 

Meer informatie over deze zaak kan u vinden in de EJOLT-atlas voor ecologische rechtvaardigheid. 

Dit artikel is eerder verschenen in het Engels op This Changes Everything en is vertaald door Sarah Moens.