Laten we eens proberen een paar van die verhaallijnen te
ontrafelen. De dramatische hoofdtegenstelling lijkt te gaan over
democratie. De Grieken stemden begin dit jaar voor een ander beleid.
Ze wilden een einde aan de besparingen die de Griekse economie met 25
procent deden krimpen en die een ongeziene ellende – of toch in
vredestijd – veroorzaakten bij de bevolking.

Partijen die het besparingsbeleid verdedigden, worden keer op keer
in de vernieling gereden. Premiers die dat beleid incarneerden,
tekenden telkens hun politieke doodsvonnis. De eens machtige
socialistische partij Pasok is nu nog een schim met minder dan 5
procent in de peilingen.

Daar tegenover staat het blok van de Europese Unie en het IMF. Dat
hun recepten niet werken, is geen geheim. Dat zeggen alle economen
die het woord ‘econoom’ nog een zekere inhoud geven en dat zegt ook het
IMF zelf in haar publicaties. Vorige week nog verscheen een
IMF-paper waarin zwart op wit stond dat een beleid dat de rijken
rijker maakt en de armen en de middenklasse armer (precies wat in
Griekenland en de rest van Europa al vijf jaar gebeurt) leidt tot
financiële crisissen en een inkrimpende economie.

Potverteren

Sommigen proberen de plot van dit toneelstuk samen te vatten als
een strijd tussen potverterende Grieken en de goede huisvaders van de
Europese Unie. Niets is minder waar. Van de 254 miljard euro die de Trojka uittrok voor Griekenland, kwam er 11 procent terecht bij de
Grieken. De rest vloeide hoofdzakelijk naar de (vooral Franse en
Duitse) banken die zich in nesten hadden gewerkt door te gemakkelijk
krediet te verlenen. De Griekse redding was dus eigenlijk een
noodplan voor de aandeelhouders van de banken.

Maar zelfs die hoofdtegenstelling is maar een schimmenspel. De
echte inzet is complexer. De Griekse economie stelt weinig voor op Europese schaal. Deze eindeloos aanslepende
politieke discussie gaat over amper één honderdste van één
procent van de Europese economie. Maar de Europese leiders zijn als
de dood voor een ‘slecht’ voorbeeld. In Spanje, en andere landen aan
de rand van de economische afgrond, wordt met argusogen gekeken naar
die strijd tussen Goliath en David. Als Goliath door de knieën gaat,
zouden andere Davids wel eens op ‘verkeerde’ gedachten gebracht
kunnen worden.

Tegelijk is die hoofdtegenstelling minder scherp dan ze op het
eerste zicht lijkt. Premier Tsipras en bondskanselier Merkel staan
tegenover elkaar als David en Goliath, maar ze onderhandelen wel. En
die onderhandelingen vinden plaats binnen het framework van de
neoliberale constellatie die de Europese Unie is.

Meer van hetzelfde

Dat blijkt meteen uit het laatste voorstel van de Grieken waarmee
ze de Europese Unie over de brug willen krijgen. Tsipras legt 697
miljoen euro extra inspanningen in 2015 en 1,62 miljard euro in 2016 op tafel.
Meer van dezelfde austeriteit dus, maar die wordt wel op een aparte
manier ingevuld. Er wordt een inspanning gedaan op het vlak van
vervroegde pensionering, maar veel minder dan de EU eist.

Het gros van de inspanning in de pensioenen zal gedragen worden
door de werkgeversbijdragen. Gepensioneerden zelf zullen zo’n 2
procent op hun bruto-inkomen verliezen. Meer dan 40 procent van de
pensioenen zitten nu al onder de armoedegrens. De financiële
tegemoetkoming voor de laagste pensioenen blijft bestaan. De hele pensioeninspanning is wel volgend jaar al goed voor meer dan 1 procent van het bbp.

In het nieuwe voorstel staat ook iets over de btw, maar die
verhoging ligt in lijn met eerdere plannen van de Griekse regering. Iets minder producten zullen aan het lagere tarief van 6 procent
belast worden, maar de btw op elektriciteit en medicijnen wordt niet
verhoogd. Dat was nochtans de nadrukkelijke vraag van de EU, om maar
te zeggen hoe hard zij de gewone Grieken willen zien bloeden.

Minder vrolijk zullen onze minister van Financiën Johan Van
Overtveldt en co worden van de hogere belastingen op bedrijfswinsten
en hogere inkomens. Bespaard wordt er eigenlijk alleen op de
defensie-uitgaven (200 miljoen euro). Maar zelfs met die inlevering
geeft Griekenland relatief gezien nog altijd meer uit aan het leger
dan België.

Schuldenberg

Samengevat: de voorstellen van de door Syriza gedomineerde
regering wijken af van de Europese fiscale orthodoxie, maar
betekenen tegelijk geen totale breuk met dat besparingsbeleid. Het is
zeer onduidelijk hoe dit plan de Griekse economie opnieuw aan het
groeien kan krijgen. En het is al helemaal een mysterie hoe het land
ooit van die schuldenberg van bijna 200 procent van het bbp kan
afgeraken.

Op de achtergrond speelt een ander drama.
Als premier Tsipras eindelijk het fiat krijgt van de Europese
schuldeisers, heeft hij nog een andere kat te geselen. Syriza is niet
zomaar een partij. Het is een coalitie van verschillende stromingen.
Ongeveer een derde van de 149 zetels die Syriza bij de verkiezingen
veroverde, wordt bezet door onverzettelijk links (zo zullen we het
maar noemen). Alexis Mitropoulos, de ondervoorzitter van het
parlement, liet al weten dat deze deal nooit gestemd raakt.

De linkervleugel van Syriza had vooraf wat lijnen in het zand
getrokken. Doordat de btw op elektriciteit niet stijgt en doordat er
niet zo hard in de pensioenen gehakt wordt als Europa eist, kan
Tsipras argumenteren dat die lijnen niet overschreden worden.
Bovendien belooft de regering dat er opnieuw collectieve
loononderhandelingen komen (die waren tegen alle internationale
regels in afgeschaft). Maar één van de beloften aan de kiezers was
ook een schuldherschikking. Dat zit er voorlopig niet in. Het zou
hoogstens bij een wederzijdse belofte blijven om dat thema de komende
maanden opnieuw op de agenda te zetten.

Burgeroorlog

Nog op het thuisfront vergroten de spanningen binnen de bevolking.
Volgens de Britse journalist Paul Mason loert er zelfs een
burgeroorlog om de hoek. Er vonden al twee pro-eurobetogingen
plaats. De organisatoren zijn in de rechtse hoek te vinden.
Een escalatie van die tegenstellingen zou tot geweld kunnen leiden en
dat roept bij de Grieken herinneringen op aan de dictatuur uit de
jaren ’70 toen Griekenland een speelbal was in de Koude Oorlog.

Zo komen we meteen bij een andere dramatische lijn. Griekenland is
niet zomaar een Europees landje. Sla er maar een atlas op
na. Griekenland ligt pal tegenover Libië en Egypte en naast Turkije.
De helft van de bootvluchtelingen die Europa via de Middellandse Zee
proberen te bereiken, belandt in Griekenland. Dit jaar alleen al
waren dat er 48.000. Op Kreta bevindt zich zowel een Amerikaanse als
een NAVO-basis. Op de achtergrond droomt Rusland van geostrategische
invloed via versterkte banden met Griekenland.

De VS zullen na alle
inspanningen die ze deden om Oekraïne uit de Russische invloedssfeer
te weken, nooit toelaten dat Griekenland verder afdrijft van de
Europese Unie en de NAVO. Dat strategische element leidt trouwens tot tegenstellingen bij de Europese instellingen. Dat zag je ook in de reacties op het laatste Griekse voorstel. De Duitse minister van Financiën en hardliner Wolfgang Schauble zag weinig nieuws in het voorstel. Commissievoorzitter Juncker zag dan weer een goede basis om donderdag een akkoord te bereiken.

Voor een aantal van die dramatische lijnen nadert de ontknoping.
Al is het aannemelijker dat er een open einde komt. Als Griekenland
ondanks alles toch naar de uitgang geduwd wordt, krijgen we snel
nieuwe dramatische ontwikkelingen zowel in Griekenland als in de rest
van Europa met veel economische, politieke en financiële
onrust.

Als er een akkoord komt, opent dat de deur naar een nieuw
seizoen. De Griekse regering moet dat akkoord dan nog gerealiseerd
krijgen. Al snel zal duidelijk worden dat de verhoopte groei
uitblijft. Dat maakt het meteen onmogelijk om de schuldenberg weg
te werken. Een terugkeer naar normale financiering op de financiële
markten lijkt onrealistisch, zolang die schuld dubbel zo groot is als
het bbp.

Déjà vu

In de komende maanden komt er dus onvermijdelijk een nieuw debat
over een schuldherschikking. Aangezien Griekenland beroep zal moeten
blijven doen op Europees geld (om de schulden af te betalen), komt ook
de discussie over de besparingen terug op tafel.

Krijgen we dan vooral veel déjà vu? Dat hangt van een aantal
factoren af. In Spanje kan een coalitie aan de macht komen die
evenzeer de besparingsdogma’s in vraag stelt, maar dan wel met veel
meer gewicht. De Spaanse economie is meer dan vijf keer groter dan
die van Griekenland. Dat kan tot grote spanningen leiden binnen de
Europese instellingen.

Een andere onzekere factor is de politieke evolutie in
Griekenland zelf. Als de Europese hardliners nog een beetje op het
gaspedaal duwen en nog meer toegevingen van Tsipras afdwingen, komt
het misschien tot de val van de regering. Alle peilingen wijzen uit
dat Syriza die makkelijk opnieuw zal winnen. Maar de vraag is op
basis van welk programma.

De grote meerderheid van de Grieken klampt zich vast aan de euro.
De hoofdstroom binnen Syriza is tot nu toe, ondanks alle
schermutselingen met Merkel en co, pro-Europees en pro-euro. Dat
plaatst de onderhandelaars in een onmogelijke situatie. Ze moeten er
alles aan doen om tot een akkoord te komen met de EU, maar tegelijk
dreigen ze afgerekend te worden op elke toegeving.

Blijft dat zo? Komt na radicaal links toch opnieuw rechts of deze keer
misschien zelfs extreemrechts aan de macht? Of ontstaat er binnen
links een stroming die de bevolking achter een programma krijgt dat
radicaal breekt met de Europese besparingsdwang en dus – gezien
de huidige krachtsverhoudingen binnen Europa – met het
Europese project? Of zal de Griekse regering eventueel samen met gelijkaardige regeringen in bijvoorbeeld Spanje die krachtsverhoudingen kunnen ombuigen?

Voor die vragen beantwoord kunnen worden, is er eerst die nieuwe cruciale top van donderdag. Al is het woord ‘cruciaal’ al net iets te vaak gevallen om nog echt te overtuigen.