“Franciscus sluit aan bij oude traditie die mens niet als centrum van de wereld ziet”

De paus schreef een boek. Een encycliek, heet dat in het jargon. In de 180 bladzijden van "Laudato si'" zet hij de klimaatnegationisten te kijk en roept hij op om de ecologische crisis op een rechtvaardige manier aan te pakken. Bij de christelijke basisbeweging zijn ze alvast opgetogen met de tekst. "Eindelijk nog eens een tekst die niet wereldvreemd is", zegt Paul De Witte.

maandag 22 juni 2015 17:39
Spread the love

De christelijke
basisbeweging heeft haar wortels in de late jaren ’70 en vroege jaren
’80. “Onder meer in de nasleep van de moord op Romero, de sociaal
bewogen aartsbisschop van El Salvador, begonnen lokale gemeenschappen
binnen de kerk op zoek te gaan naar alternatieve wegen”, zegt Paul
De Witte, woordvoerder van de basisbeweging.

“Voor de enen lag
de focus van die zoektocht heel sterk op de maatschappijkritiek. Voor
de anderen draaide het meer om nieuwe liturgische praktijken. Op
veel plaatsen gaan bijvoorbeeld vrouwen en gehuwde mannen voor in de
vieringen”, aldus Paul De Witte. Van wat de paus
zegt, trekken veel christenen actief in de basisbeweging zich normaal
weinig aan. “Lees de encyclieken. Die zijn wereldvreemd en
opgesteld in een taal die niemand aanspreekt”, zegt De Witte.

Maar onder de nieuwe
paus Franciscus lijkt dat te veranderen. Paul De Witte: “Zijn vorige
encycliek (die een paar maanden na zijn aantreding gepubliceerd werd
en dus grotendeels door de vorige paus werd voorbereid, nvdr) bevatte
al een andere taal. De manier van schrijven leek veel opener. Ook de
nieuwe encycliek richt zich tot mensen die niet noodzakelijk die
kerkelijke taal onder de knie hebben.”

De encycliek bevat
heel wat ideeën, maar één van de meest in het oog springende is de
link die de paus maakt tussen het klimaat en sociale
rechtvaardigheid. “Zelf voel ik mij aangesproken door het boek De
mythe van de groene economie
. Daarin leggen de auteurs uit dat je de
milieuproblematiek niet grondig kan aanpakken zonder de
kapitalistische neoliberale orde in vraag te stellen. De paus gaat
ook die richting uit en dat is een positieve zaak”, zegt De Witte.

Franciscus van Assisi

Bouwt de paus hier
niet gewoon verder op een traditie binnen het christendom? Hij noemde
zichzelf niet toevallig naar Franciscus van Assisi, bekend om zijn
lofzang op de natuur en ook de encycliek is genoemd naar een gedicht van Franciscus van Assisi. Paul De Witte: “Dat is een heikel punt binnen
het christendom. De onderzoeker Lynn White schreef lang geleden al
dat de wortels van de ecologische crisis terugvoeren naar het
scheppingsverhaal. Daarin staat dat de mensen moeten heersen over de
natuur. Dat is problematisch als je de context niet begrijpt waarin
die teksten geschreven zijn. Er bestond binnen het christendom altijd
een tegenbeweging tegen dat antropocentrisme. Franciscus wordt soms
afgeschilderd als die naïeveling die met de vogels kon praten, maar
hij was heel politiek bewust en ging bijvoorbeeld tijdens de
kruistocht met de sultan praten over vrede. Franciscus was een figuur
die grenzen overschreed.”

In die tegentraditie
krijgt de mens een plaats binnen het ecosysteem. “Paus Franciscus
knoopt aan bij die traditie. Die link tussen sociale rechtvaardigheid
en ecologie is heel belangrijk. Er bestaan ook radicale ecologen die
het niet zo erg vinden dat de mensen in het Zuiden creperen. Als zij
zich niet ontwikkelen, kunnen ze ook het klimaat niet kapotmaken,
luidt de redenering. Ook het marxisme heeft hier trouwens boter op
het hoofd. Ook in die traditie was er lang te weinig aandacht voor
ecologie.”

De paus botste
meteen op kritiek uit conservatieve hoek. De Amerikaanse
presidentskandidaat Jeb Bush sneerde dat hij geen economische raad
verwacht van priesters en bisschoppen. “Franciscus heeft zijn
moment goed gekozen, vlak voor de klimaattop in Parijs. Dat conservatieven als Sanctorum en Bush
steigeren, bewijst dat alleen maar. Hun reacties lijken op de kritiek
die paus Leo XIII kreeg na de encycliek Rerum Novarum. De kerk moet
zich niet moeien met economie en sociale zaken, klonk het toen. Nu
zeggen die conservatieven dat de paus zich moet beperken tot ethische
kwesties als abortus en euthanasie terwijl ecologie natuurlijk een
ethische kwestie bij uitstek is”, zegt Paul De Witte.

dagelijkse newsletter

take down
the paywall
steun ons nu!