In zijn speech aan de vooravond van Rerum Novarum stelt Marc Leemans, voorzitter van het ACV, zich een eenvoudige maar fundamentele vraag: hebben het gros van de mensen wel voor dit beleid gekozen?

“Hebben de mensen echt gekozen voor een indexsprong? Hebben
de mensen echt gekozen voor pensioen vanaf 67 jaar? Hebben de mensen
echt gekozen om van de onvrijwillige deeltijdse werknemers de helft
van hun inkomensgarantieuitkering af te pakken? Hebben de mensen echt
gestemd voor de terugkeer van lagere minimumlonen voor jongeren? Ik
kan me in elk geval niet herinneren dat te hebben gelezen in de
verkiezingsprogramma’s.”

“Wat
als dat alles er wel had ingestaan? Zou men dan vandaag ook kunnen
zeggen dat de mensen met ruime meerderheid voor dit beleid hebben
gekozen?”

Het in vraag stellen van het draagvlak voor de huidige regeringen komt natuurlijk niet uit de lucht gevallen. De succesvolle mobilisaties en acties van de voorbije maanden, het protest van het middenveld, de vliegende start van Hart boven Hard én de tegenvallende peilingen voor N-VA; het zijn tekenen aan de wand. Een groot deel van de bevolking lijkt zich inderdaad niet te vinden in een hardvochtig sociaal beleid.

Wat als?

Leemans benadrukt dat het ACV steeds heeft aangedrongen op het respecteren van het sociaal overleg. En dat het ACV dat overleg ook heeft gekregen:

“Wij hebben echter steeds een duidelijke lijn
getrokken. Wij willen verantwoordelijkheid opnemen. Maar niet als men
ons op een kaduke stoel zet en anderen in een comfortabele zetel. Dan
speelt men het spel niet eerlijk. Daarom hebben we met 120.000 mensen
moeten manifesteren in Brussel. Daarom hebben we provinciale acties
en een nationale staking moeten organiseren. Om finaal toch enige
ruimte te krijgen voor overleg.”

Of dat overleg tot hiertoe veel heeft opgeleverd? Niet zoveel, geeft Leemans impliciet toe. Hier en daar werden kleine veldslagen gewonnen, maar de oorlog winnen is een ander paar mouwen. Desondanks wil Leemans hoopvol blijven:

“Maar
het geeft toch enige hoop, vrienden. Hoop die we formuleren in
positieve “Wat als?” vragen.”

“Wat
als een regering beseft dat je met overleg beter opschiet dan zonder
overleg? Omdat je geen kant uit kan met een onrechtvaardig verhaal
van eenzijdige inleveringen voor gewone mensen, dat de rijksten
ontziet en de werkgevers in een zetel plaatst.”

“Wat
als een regering inziet dat je een beleid moet voeren dat verbindt en
verenigt, in plaats van polariseert. Omdat een electorale
overwinning je geen recht geeft op vijf jaar alleenheerschappij,
zonder tegenspraak. Omdat je een middenveld niet voor vijf jaar
monddood kan maken.”

Maar kunnen we ook verder geraken dan hypothetische “Wat als?”- vragen? Leemans meent van wel.

“Ik
stel met genoegen vast dat Kris Peeters, op de vooravond van 1 mei,
werkbaar werk uitriep tot topprioriteit. Wel, zo denken we er al lang
over. We hebben tal van ideeën. Over vermijden van voortijdige burn
out. Over voorkomen van ongevallen en beroepsziekten. Over hoe je via
levenslang leren garandeert dat mensen op oudere leeftijd blijven
meekunnen. Over verminderen van arbeidsbelasting. Hoe je mensen
goesting doet krijgen om lang aan het werk te blijven. Hoe je
werknemers moet ondersteunen en begeleiden om hun loopbaan naar eigen
inzichten vorm te geven, met af en toe ook wat tijdkrediet en
loopbaanonderbreking.”

Euro

Leemans schuift de tax shift naar voor als één van de meest urgente strijdpunten. Iets wat ook Patrick Develtere, voorzitter van Beweging.net deed expliciet deed. “Omdat het ACV daar al jarenlang op
hamert. Omdat zeer vele geleerde instanties en wetenschappers, OESO,
IMF en zelfs de Europese commissie vandaag dat ook ten sterkste
aanbevelen.”

Volgens Leemans moet een tax shift vertrekken van het eenvoudige principe dat een euro een euro is. Elke verdiende euro moet naar draagkracht gelijk belast worden. “Of je die nu verdient als werknemer, als zelfstandige,
als vrij beroep, als belegger, als vermogende of als huisbaas. Met
hoogstens afwijkingen als die echt gerechtvaardigd zijn, zoals voor
sociale uitkeringen. “

Het soort tax shift dat Leemans en Develtere willen verwezenlijkt zien, is er één die druk op werknemers verlicht, werknemers “die vandaag een te groot deel financieren van de
collectieve voorzieningen en sociale bescherming.” De focus moet liggen op vermogenden:

“Wat
als die tax shift de zware druk op arbeid verschuift naar een faire
bijdrage van vermogenden? En wat als de nieuwe opbrengsten hiervan
niet direct de deur uitgaan via een nieuwe algemene lastenverlaging
voor alle bedrijven? Wat als men vooral de tewerkstelling steunt in
sectoren die het moeilijk hebben, zoals industrie en bouw? Geeft dat
niet meer structurele kansen op jobcreatie? Veel meer dan een
gratuite indexsprong zonder enig engagement tot jobs.”

Verbinden

Volgens Leemans hoeft de tax shift dus geen verhaal te zijn van winnaars en verliezers. Mits goed aangepakt is een tax shift een fiscale verschuiving waar de hele samenleving beter van wordt. 

Dat positieve en verbindende verhaal ontbreekt nu volgens Leemans. Er wordt teveel ingezet op polarisatie. Niet alleen tussen sociale groepen maar ook tussen verschillende bevolkingsgroepen:

“Omdat we beter allemaal
schouder aan schouder vechten tegen wat het samenleven bedreigt.
Omdat we beter samen werk maken van wat verbindt, van wat integreert.
Met de regeringen. Met de werkgevers ook. Dus tegen de polarisatie.
Tegen toenemend racisme en xenofobie.”

VZW-vriendelijk klimaat

Om tot een samenleving te komen waarin effectief schouder aan schouder kan gestaan worden, pleit Patrick Develtere voor een erkenning en opwaardering van het rijke verenigingsleven in Vlaanderen. Het belang daarvan wordt systematisch onderschat, aldus Develtere.

“We tellen in ons land meer dan 100 000 vzw’s en niet minder dan 1 miljoen vrijwilligers. Die vrijwilligers houden dat allemaal draaiende met veel energie en toewijding, gemiddeld 4 uur per week. Het sociale weefsel dat al die verenigingen vormen, is van bijzonder groot belang voor onze maatschappij, ook voor onze economie.”

Net daarom wenst Develtere een coördinerend minister van VZW’s. Want de economische en maatschappelijke meerwaarde die het verenigingsleven produceert,  staat in schril contrast met de politieke erkenning ervan. Er moet niet alleen een ondernemersvriendelijk klimaat geschapen worden, maar ook een VZW-vriendelijk klimaat, concludeert Develtere.