‘Closed Circuit’: terreur en toegedekte staatsgeheimen

In onze bioscopen kregen we 'Closed Circuit' niet te zien, maar via dvd kunnen we kennismaken met deze verontrustende actiefilm van de Ierse cineast John Crowley. Het is een interessant drama over hoe het bij de infiltratie van een terroristencel door de Britse geheime dienst fout loopt. Maar vooral over hoe staatsgeheimen toegedekt worden en over waar de macht ligt in westerse samenlevingen. Geen perfecte, wel een explosieve film.

woensdag 3 september 2014 10:28
Spread the love

Het door Eastern Promises-scenarist Steven
Knight geschreven en door John Crowley (A Boy) vakkundig
geregisseerde Closed Circuit is een boeiende thriller die
vragen stelt bij de totalitaire trekjes van veel westerse landen na
9/11.
Het verhaal draait rond twee advocaten,
tegenstanders in een explosief terroristenproces én ex-geliefden. Ze dreigen zichzelf te verbranden aan de waarheid.

De sfeer is die
van manipulatie en controle: geheimen en bewakingscamerabeelden gaan
hand in hand, net als genadeloosheid en cynisme.
Actie legt daarbij de complexiteit en de malaise van
het systeem bloot. De helden zijn moedig, maar machteloos en gedoemd.
“There are powers at play that neither you nor I may even hope to
control,”
waarschuwt een topmagistraat. Verontwaardiging is
noodzakelijk maar onvoldoende.

Buitengewone
maatregelen voor bijzondere tijden

De protagonisten van
Closed Circuit, Martin Rose (Eric Bana) en Claudia
Simmons-Howe (Rebecca Hall), zijn twee ambitieuze Britse advocaten. Na de (schijnbare) zelfmoord van de eerste met de zaak verbonden
advocaat, moeten ze de verdediging opnemen van een aangeklaagde overlevende van een
zelfmoordaanslag in Londen (balans: 120 doden).

Claudia is de “speciale
advocate” van beschuldigde Farroukh Erdogan (Denis Moschitto). Deze
categorie advocaten komt voort uit reactionaire wetgeving die bepaalt dat
de staat bepaalde bewijsstukken, verbonden met de “nationale
veiligheid”, enkel moet vrijgeven tijdens gesloten rechtbanksessies. Zowel de vaste verdediger
als het publiek en de pers mogen dus niet horen wat achter gesloten rechtszaaldeuren verteld
wordt. Sterker nog, Claudia mag er met haar collega Martin niet over
communiceren. Op overtredingen staan zware straffen.

De openbare aanklager
(Jim Broadbent) beschouwt dit als een “rechtvaardig en transparant
systeem”, maar al snel wordt duidelijk dat het tegenovergestelde waar
is. Het ware doel is dingen verborgen houden, processen manipuleren én de pers buitenspel zetten.

De staat en zijn
geheimen

Onderzoek leert de
advocaten echter dat Erdogan een bijzondere figuur is. Ondanks een
duister verleden en een drugsgerelateerde arrestatie verhuisde hij
probleemloos naar Groot-Brittannië, waar hij snel behoorlijk wat geld
verdiende. Dat kon omdat hij een Brits geheim agent is die zich
ingewerkt had in een potentiële terroristencel.

Of Erdogan het initiatief
genomen heeft bij de aanslag of gewoon de controle verloren was, blijft onduidelijk. Zijn dienst MI5 wil koste wat het kost de eigen
betrokkenheid verborgen houden.

De sfeer van
geheimzinnigheid en mysterie wordt snel onheilspellend wanneer zowel
de advocaten als een Amerikaanse journalist bedreigd worden en
kennismaken met fysiek geweld. Vooral wanneer ze op zoek gaan naar de
sleutel van het verhaal, namelijk de naam van de informant die de politie op
het spoor zette van Erdogan vóór MI5 hem kon wegtoveren.

Eigentijds drama

In tegenstelling tot heel
wat thrillers die wèl onze bioscopen halen, is Closed Circuit
geen tijdloos entertainment maar een indringende film van zijn tijd.
De aanwezigheid van bewakingscamera’s (die zeer sterk zijn toegenomen
in Groot-Brittannië) wordt benadrukt en verbonden met een
ongemakkelijk gevoel, omwille van het alom bekeken worden en de
mogelijke manipulatie.
Maar vooral met de
paranoïa die na 9/11 stelselmatig gevoed werd en die leidt tot
ambtenaren die veranderen in spionnen, dubieuze rechtbankzittingen,
overheden die geheimen toedekken en speciale diensten die straffeloos
misdaden begaan en individuën intimideren en liquideren wanneer die
dreigen voor onthullingen te zorgen.

Kortom, dit is de wereld
van bewaking en manipulatie die in het kielzog van de war on terror
is ontstaan en blootgelegd werd door Edward Snowdens revelaties over
het Amerikaanse National Security Agency.

Closed Circuit toont
niet enkel dat de zaken in Groot-Brittannië amper verschillen van
wat er in de VS gebeurt. Er is ook een band tussen de
activiteiten van geheime diensten en die van terroristische
groeperingen. De film suggereert niet dat geheime diensten aan de
basis liggen van aanslagen, wel dat ze er meer over weten en er meer
bij betrokken zijn dan ze willen toegeven.

Tegelijk wordt duidelijk
gemaakt dat het publiek misleidende en gemanipuleerde informatie
krijgt. Het cynisme waarmee dit gebeurt, doet vermoeden dat het
in een groter geheel past, namelijk een hersenspoeling die het
makkelijk maakt om de status quo te behouden.

Complotdenken
of maatschappijkritiek

Closed Circuit is
geen foutloze film. Het is een thriller die met enkele
onwaarschijnlijkheden veel vraagt van onze suspension of
disbelief
, ons vermogen ons ongeloof uit te schakelen en mee te
leven met de dramatische ontwikkeling. De onthullingen lopen wat al
te vlotjes en sommige personages blijven wat clichématig (met name de
idealistische New York Times-journalist).

Maar het is wat te
makkelijk Closed Circuit af te doen als complete fictie en een
paranoïde staaltje complotdenken. Dat er een verstrengeling is van de
activiteiten van geheime diensten en die van terroristische
groeperingen, is immers ondertussen voldoende bekend. De grote verdienste van
regisseur John Crowley is dat hij wijst op de leugens en manipulaties
die gepaard gaan met de war on terror. Het eerste slachtoffer van ook deze oorlog is de waarheid, zoveel is duidelijk.

Crowley geeft eveneens aan dat
de bevolking het tweede grote slachtoffer is. Het slachtoffer van
controle, manipulatie en (voor wie op kritisch onderzoek uitgaat)
repressie. De regisseur is hier kritisch zonder evenwel subversief te
worden. Want het structurele aspect van repressie wordt slechts
halfslachtig aangebracht. De repressie van de overheid lijkt eerder
hysterisch dan systematisch onderdrukkend en de actie van de geheime
dienst oogt meer als een zelfverdedigingsreflex dan als een planmatig
systeem.

Ondanks het feit dat
Closed Circuit wel kritisch maar niet subversief is, blijkt hij
toch wat te verontrustend voor de bioscoop. Daar waar in de jaren
zeventig politieke paranoïde thrillers zoals Alan J. Pakula’s The
Parallax View
probleemloos de zalen haalden, wordt deze door de
Amerikaanse pers neergesabelde film uit ons zicht gehouden. Wegens onvoldoende
hersenloos? Omdat het allemaal wat te realistisch of verontrustend
is? Is het een sign of the times? Of zijn er, zoals de openbare aanklager stelt, “machten in het
spel die jij of ik zelfs niet kunnen hopen te controleren”?

take down
the paywall
steun ons nu!