Reportage, Nieuws, Samenleving -

Zevenslag voor Zanon

Argentinië - Even buiten Neuquén, aan ‘kilometer 7’ op Ruta-7, ligt de fabriek van keramiektegels Zanon. Daar presteren ze een zevenslag. Tien jaar geleden namen de arbeiders van Zanon hun fabriek over. Sinds januari is de onteigening rond. De arbeiders, verenigd in een coöperatieve, werden officieel de eigenaars van de naam, het merk en de keramiekfabriek. De Fabrica Sin Patrones (Fabriek zonder Bazen) is een uniek experiment van emancipatie

woensdag 7 mei 2014 18:00

De eerste dag van ons bezoek en we vliegen er
meteen in. We kunnen mee met arbeiders van Zanon naar de brug over de Rio
Neuquén. Dat is een strategische flessenhals. Wie de brug blokkeert, sluit de
ingang tot Neuquén af. De arbeiders van Zanon hebben dat vaak gedaan toen ze
nog voor hun jobs en voor erkenning vochten. Maar vandaag steunen zij de strijd
van de petroleumarbeiders van Las Heras. In heel Argentinië vinden
gelijkaardige acties plaats.

Ze eisen de vrijspraak voor
petroleumarbeiders van Las Heras. In 2006 is daar tijdens een staking een
politieman gedood. Negen arbeiders zijn van moord beticht. In december zijn
drie van hen tot levenslange celstraf veroordeeld. ‘Zonder tastbaar bewijs’,
zegt Marcelo Morales, met een baret stevig over zijn hoofd en lange haren
getrokken. Er staat een strakke wind, zoals haast altijd in Patagonia. Zijn
kompanen van Zanon hebben moeite om hun spandoeken naast de brug aan pilonen
vast te maken. Bruine spandoeken, rare kleur voor militante arbeiders. Maar
bruin is de kleur van de klei, ‘arcilla’ klinkt het in moeilijk verstaanbaar
Spaans, klei is de grondstof waarmee ze werken.

Iedereen kan vooruit

In de provincie Neuquén zijn er vier
keramiekfabrieken. Drie ervan staan onder arbeiderscontrole. En alle arbeiders
van de vier fabrieken zijn verenigd in één vakbond van keramiekers. Later
zullen we nog stoppen bij Stefani, in Cutral Co. Daar werken maar een zestigtal
mensen, en zij maken bakstenen. Bij Zanon werken nu meer dan 400 mensen. Zij
maken keramiektegels. Maar de twee fabrieken zijn al jaren nauw met elkaar
verbonden.

‘Ik ben een ceramica,’ zegt Zulma. Vroeger
deed ze seizoenswerk in de fruitsector, traditioneel héél sterk in deze streek.
‘Ik was een alleenstaande moeder met vier kinderen. Ik werkte, kwam thuis,
kookte, dat was mijn leven. Ik vond de bazen nog niet zo slecht. In 2009 ben ik
hier komen werken. Ze vroegen me meteen om lid te worden van de vakbond. Ik zei
: ik heb alleen de lagere school afgemaakt. Maar dat vonden ze geen argument.
Ik werd lid van de keramiekersvakbond. Toen gingen ze bij Stefani vijftig
mensen ontslaan. Het conflict tegen die ontslagen heeft zeven maanden geduurd.
Ik ben daar bijna permanent gebleven. Drie maanden lang zag ik mijn kinderen
alleen in het weekend. Maar ik had dat met hen besproken en ze steunden mijn
goede beslissing. Om maar te zeggen: Zanon heeft mijn leven veranderd. Hier
geven ze u de tijd om te leren en vooruit te gaan. Ik kijk nu heel anders naar
de wereld, en naar de patroons, dan vroeger’.

Oude Italiaans persen

Het klinkt heroïsch. Maar daarmee bak je
geen tegels. In de fabriek zien we de andere kant van de medaille. De machines
zijn oud, ze dateren uit de jaren ’80 toen er nog geen (dot)com achter de
firmanamen stond. Ik zie SACMI-persen, CERTECH-droogmachines en een
controlemachine van SACS, alles uit Italië waar stichter en aanvankelijke
eigenaar Luigi Zanon vandaan kwam.

In een verlaten hall zijn de machines in
staat van ontbinding. Ze worden stuk voor stuk ontmanteld. De onderdelen dienen
om de werkende machines te repareren. Maar lang kan dat niet meer voortgaan.
Wat gaat Zanon doen als die wisselstukken opgebruikt zijn? Ver is dat moment
niet meer.

Diep in de actieve fabriekshall staan de
persen. Er wordt verpulverde klei ingeladen die onder grote druk en hitte in
vierkante basistegels wordt geperst. Maar zes van de vijftien persen liggen
stil. Er komt te weinig water van buitenaf, wordt ons gezegd, en water is nodig
om de machines te koelen. Maar dat is maar een deel van de verklaring. Een
aantal machines zit onder het stof. Ze hebben zichtbaar al een hele tijd niet
meer gedraaid.

Vanaf de persen lopen de tegels over
transportbanden tot aan de verpakking. Onderweg gebeurt het echte werk. Er
wordt een keramieklaag opgespoten, een zeefdrukautomaat brengt motieven aan en
de tegels worden in een oven gebakken. ‘Eén productielijn kost 86 miljoen
dollar, Amerikaanse dollar,’ zegt een arbeider aan de persen. Maar Zanon heeft
chronisch geld tekort. Vernieuwing en modernizering is absoluut noodzakelijk.
Maar zonder externe steun is dat onmogelijk. ‘Daarom eisen we van de overheid
subsidies,’ zegt Mariano Pedrero, de advocaat van Zanon. Ook om voor die eis
druk te zetten op de overheid komen de arbeiders van Zanon op straat en voeren
ze acties buiten de fabriekspoort. Het hoort bij het dagelijks werk, al is
het economisch niet verantwoord.

De assemblee beslist

Eens per maand wordt de productie
stilgelegd voor een voltallige algemene personeelsvergadering. Daar worden alle
belangrijke beslissingen genomen. Daags na de actie aan de brug vindt er zo’n
assemblee plaats. De arbeiders verzamelen gewoon buiten aan het portierskot.
Mogen we erbij zijn? De aanwezigen stemmen met handopsteken dat het mag. Ik
tel vijftig-zestig mensen. Maar het is volop zomer in Argentinië en veel
arbeiders zijn met vakantie. De aanwezigen beslissen om een arbeider te
schorsen die – tijdens het werk, maar buiten de fabriek –  vrouw heeft aangerand. Om een alibi te hebben,
is hij eerst in de fabriek gaan prikken. De beslissing of hij wordt ontslagen,
wordt doorgeschoven naar de volgende asamblea.

Het voornaamste agendapunt is de nieuwe
crisis in Argentinië. De advocaat Mariano maakt zijn analyse. Hij heeft geen
goed nieuws. Elke dag wordt het leven duurder terwijl de peso met de dag minder
waard is tegenover de Amerikaanse dollar. Op de koop toe heeft de regering een
devaluatie doorgevoerd. ‘Dat is een aanslag tegen de koopkracht van de mensen,’
zegt Mariano.

De devaluatie heeft gevolgen voor de
FaSinPat. De fabriek koopt grondstoffen in het buitenland, onder andere pigment
in Brazilië. De rekeningen van die grondstoffen worden met één klap een vijfde
duurder. Maar opnieuw: er zit geen geld in de kas.

‘Nu hebben we vrijheid’

Iedereen is zich bewust van de toestand.
Een al oudere arbeider zit tijdens de pauze met een collega buiten in de tocht
aan een geïmprovizeerd tafeltje. Ze drinken maté. ‘Vroeger ging ik na het werk
naar huis en vergat de fabriek,’ zegt hij, ‘nu is de fabriek van ons en trekken
we ons alle problemen persoonlijk aan’. Maar het is het hem dubbel en dik
waard. ‘We hebben vrijheid nu. Die kregen we vroeger totaal niet. We bepalen
zelf of we sneller of trager werken’. Als hij het uittelt, is hij er over de
jaren loon aan ingeschoten. Bij Zanon verdient iedereen een basisloon, en
krijgt daar dan een toeslag bovenop, navenant de leeftijd en de familiale
toestand. De kasproblemen laten geen opslag toe, ‘onze lonen blijven stabiel’,
zegt de man met de maté. Al zegt hij het met enige aarzeling.

Elke actie bij Zanon komt voort uit
collectieve beslissingen. Dat iedereen roteert en niemand jaren op dezelfde
plek blijft werken, dat iedereen evenveel verdient, dat politieke actie en
solidariteit even belangrijk zijn als produceren. Nog zo’n merkwaardige actie
is die tegen racisme. Eén van de productielijnen bij Zanon heet de
mapuche-lijn. Ze maakt tegels met motieven van de mapuche, de inheemse
bevolkingsgroep die het in Argentinië hard te verduren heeft. ‘We zullen nooit
vergeten,’ zegt Mariano Pedrero, ‘dat toen we de fabriek hadden overgenomen en
we de eerste keer klei moesten vinden, we die gekregen hebben van de
mapuche-gemeenschap van Neuquén. Zij zeiden: de familie Zanon pakte onze klei gewoon
af; nu is de fabriek van de arbeiders, jullie krijgen onze klei’. 

‘We waren met 240 en nu zijn we met 450,’
zegt Pedro Lopez, die al 33 jaar bij Zanon werkt. ‘We hebben onze kinderen werk
gegeven. Daar zijn we trots op’.




Deze reportage deel van de reeks ‘De activist, van hindermacht naar ontwikkelkracht’ gerealiseerd met de steun van het Fonds Pascal Decroos voor Bijzondere Journalistiek

Zevenslag voor Zanon from Soulpress on Vimeo.

take down
the paywall
steun ons nu!