Op 1 maart heeft de Zuid-Afrikaanse regering het nationaal minimumloon opgetrokken van 21,41 rand (1,29 euro) per uur naar 23,19 rand (1,39 euro) per uur, een verhoging van 6,9%. Bovendien kende ze het recht op een minimumloon toe aan huishoudhulpen, die tot dan toe buiten de boot waren gevallen. De opname in het nationale minimumloon beloont de huishoudhulpen in Zuid-Afrika voor hun niet aflatende strijd tegen slechte arbeidsomstandigheden.

Een minimale bescherming

In 2019 waren de huishoudhulpen er al in geslaagd om de Compensation for Occupational Injuries and Diseases Act (COIDA) uit te breiden naar huishoudelijk personeel. Dat gebeurde na een jarenlange juridische strijd naar aanleiding van het overlijden van Maria Mahlangu. Zij verdronk in het zwembad van haar werkgever terwijl ze het huishouden deed. De werkgever bood haar familie een schamele 5000,00 rand (300,14 euro) als schadevergoeding voor haar overlijden. De vakbond South African Domestic Service and Allied Workers (SADSAWU) vocht dat onrecht aan, samen met de dochter van Maria, en bekwam zo dat huishoudhulpen een vergoeding voor arbeidsongeschiktheid krijgen.

Sociale bescherming voor iedereen

Het verhaal van de huishoudhulpen in Zuid-Afrika toont het belang van sociale bescherming die op een positieve manier rekening houdt met gender en ras. De Zuid-Afrikaanse socialezekerheidssystemen hebben kwetsbare groepen, zoals vrouwen en migranten, lange tijd uitgesloten. De jobs waarin die groepen overwegend actief zijn, werden door de wetgeving expliciet buitenspel gezet. Huishoudhulpen in Zuid-Afrika zijn voornamelijk zwarte vrouwen, omdat huishoudelijk werk in het verleden een van de weinige banen was waar ze toegang toe hadden. De opname in het minimumloon is een stap vooruit voor een groep die traditioneel uitgebuit wordt.

© FOS

Nog geen garantie tegen armoede

Hoewel sommige huishoudhulpen lang hebben uitgekeken naar hun opname in het nationale minimumloon, hebben andere hun bedenkingen. “Deze loonsverhoging is nog altijd niet genoeg om mijn gezin uit de armoede te halen”, vertelt een huishoudhulp aangesloten bij SADSAWU. Volgens Statistics South Africa ligt de onderste armoedegrens op 624,00 rand (37,46 euro) per persoon per maand, of 2188 rand (131,34 euro) voor een gemiddeld huishouden van drie tot vier leden. Die grens houdt nog geen rekening met kosten zoals huur, vervoer, schoolgeld en andere benodigdheden. Volgens ander onderzoek lopen huishoudens met een vrouwelijk gezinshoofd het grootste risico op armoede en voedselonzekerheid. Laat dat nu net de situatie van heel wat huishoudhulpen zijn.

Loonsverhoging of ontslag?

Tegelijk vrezen sommige huishoudhulpen dat ze hun baan zullen verliezen, omdat hun werkgevers het nieuwe loon niet kunnen betalen: “Ik verdien maar 2500 rand. Zal mijn werkgever me het nieuwe maandloon van 3700 rand betalen? Wat als ze me ontslaat?”, vraagt een bezorgd SADSAWU-lid. Het zijn legitieme zorgen, vooral gezien de hoge werkloosheidscijfers in het land.

Meer acties nodig

De kwetsbare situatie van de huishoudhulpen in Zuid-Afrika verbetert dus langzaam, dankzij de opname in het nieuwe nationale minimumloon en het recht op een vergoeding voor arbeidsongeschiktheid. Niettemin zijn nog meer mobilisatie-inspanningen nodig om hun rechten te beschermen. Werkgevers mogen het nieuwe loon niet gebruiken als excuus om hun werknemers te ontslaan. De vakbonden en het ministerie van Arbeid moeten daar actie tegen ondernemen.

Auteur: Dawu Sehlaphi Sibanda