Ongeveer 400 arbeiders van meer dan 50 verschillende bedrijven kwamen in juli samen in de City Hall van Germiston, Johannesburg. Het Casual Workers Advice Office organiseerde de meeting zodat arbeiders een platform kregen om te discussiëren over de nieuwe arbeidswetgeving en om hun persoonlijke verhalen te delen.
Sinds april verzamelen om en bij de 150 arbeiders één zaterdag op twee op het kantoor van Het Casual Workers Advice Office (CWAO). Ze wisselen verhalen uit over hun strijd voor een beter statuut en praten over de successen en de uitdagingen. “Op mijn werkplek ben ik de enige die tegen de bazen durf in te gaan”, vertelt Zanele, een jonge vrouw die elke vergadering trouw aanwezig is. “Soms voel ik me hierdoor alleen en ontmoedigd. Door met de andere arbeiders te praten op de zaterdagvergaderingen, weet ik dat ik er niet alleen voor sta. Het geeft me moed om door te zetten en te blijven strijden.”
Samen sterker
Na een aantal vergaderingen vond CWAO de tijd rijp om een grotere arbeidersbijeenkomst te organiseren. Het doel was om meer arbeiders mobiliseren en een gevoel van eenheid en verbondenheid creëren. CWAO is ervan overtuigd dat alleen door eenheid en solidariteit de arbeidersklasse de strijd tegen de werkgevers en het kapitalistische systeem kan winnen.
De vergadering ging door in de statige City Hall van Germiston, een deelgemeente van Johannesburg. 400 arbeiders stonden paraat. Opnieuw deelden arbeiders hun verhalen. Een arbeider vertelde hoe zijn baas gedreigd had hem te ontslaan nadat hij pamfletten van het CWAO met informatie over de nieuwe arbeidswetgeving had uitgedeeld bij zijn collega’s. “Als je me ontslaat, dan zien we elkaar terug in de Commissie voor Arbeidsbemiddeling”, had hij geantwoord, gesterkt door de steun van CWAO en de andere arbeiders op de zaterdagvergaderingen.
Door met de andere arbeiders te praten, weet ik dat ik er niet alleen voor sta
Een andere arbeider vertelde dat zijn werkgever hem en zijn collega’s een contract van onbepaalde duur had aangeboden, maar zonder het loon of de voordelen die daarbij horen. In realiteit zou er dus niet veel veranderen aan hun situatie. De arbeiders hadden geweigerd om te tekenen, ook al had hun vakbond hen hiertoe proberen overtuigen.
De discussie op de bijeenkomst nam hierop een nieuwe wending. Arbeiders zijn nu aan het strijden voor contracten van onbepaalde duur, maar daar houdt de strijd niet op. Ze willen een reële verbetering voor de arbeidersklasse realiseren. Goede arbeidsomstandigheden, sociale bescherming, rechtvaardige contracten, enzovoort. De huidige strijd is slechts een eerste stap, de weg naar werkelijke verandering is nog lang.
Nieuwe vakbond of niet?
Hoe arbeiders zich in Zuid-Afrika in de toekomst moeten organiseren is tegenwoordig nog voer voor discussie. Traditioneel organiseren arbeiders zich in vakbonden, maar in Zuid-Afrika heeft de arbeidersklasse nog weinig vertrouwen in de vakbonden. Ze worden geassocieerd met corruptie, nepotisme en allianties met de regering en kapitaalkrachtigen in het land. Veel arbeiders vinden dat de vakbondsmensen geen voeling meer hebben met de basis en voelen zich niet meer door hen vertegenwoordigd.
De vraag rees tijdens de bijeenkomst of de arbeiders een nieuwe vakbond zouden moeten beginnen of ze moesten denken aan een nieuwe vorm van organiseren. De discussie was levendig en de meningen verschilden. Sommigen zijn ervan overtuigd dat een vakbond met shop stewards, een soort vakbondsafgevaardigden, sowieso een systeem van corruptie en machtsmisbruik in de hand werkt. Een nieuwe vakbond oprichten is daarom geen oplossing. Nieuwe vormen van organiseren en verenigen zijn nu al organisch aan het ontstaan. Dat pad moeten we verder volgen. Anderen denken dat een nieuwe vakbond toch de oplossing zou kunnen zijn.
Hete hangijzers
Hoe dan ook blijven een aantal vragen onbeantwoord. Hoe kunnen ze een nieuwe vakbond of andere vormen van organiseren beschermen van de valkuilen waarin de huidige vakbonden gevangen zitten? Nieuwe vormen van arbeidersorganisaties hebben geen recht op vertegenwoordiging in de commissie voor Arbeidersbemiddeling, hoe moeten ze hiermee omgaan? Hoe kunnen ze solidariteit onder arbeiders opbouwen over de verschillende bedrijven en sectoren heen?
Geen gemakkelijke vragen, die geen gemakkelijk antwoord kennen. CWAO zal de discussies hierover verder stimuleren in de komende weken en maanden. Voorlopig blijft de organisatie zich concentreren op haar kerntaken: informatie verspreiden, advies verlenen, juridische steun bieden bij procedures voor de Commissie voor Arbeidsbemiddeling en arbeiders samenbrengen en mobiliseren.
CWAO campagne rond nieuwe rechten
Het thema van de bijeenkomst was oorspronkelijk de campagne van CWAO naar aanleiding van nieuwe rechten. Op de werkvloer in een Zuid-Afrikaans bedrijf is het niet ongewoon dat de werknemers andere statuten, lonen en voordelen hebben. Ook al doen ze identiek hetzelfde werk. Arbeiders worden aangenomen met een tijdelijk contract dat keer op keer vernieuwd wordt terwijl het loon en de voordelen minder zijn dan die van vaste werknemers. Interimkantoren fungeren als tussenschakel, romen de lonen van de arbeiders af en geven geen sociale bescherming.
De nieuwe wetgeving die op 1 januari 2015 inging, moet de misbruiken inperken. Elke werknemer die drie maanden voor hetzelfde bedrijf werkt, ook al is dat via een interimkantoor, moet een contract van onbepaalde duur krijgen met hetzelfde loon en dezelfde voordelen als die van de vaste medewerkers.
CWAO voerde een grote sensibiliseringscampagne om arbeiders te informeren over hun nieuwe rechten. Want kennis is macht, zeker in Zuid-Afrika. Zuid-Afrikaanse werkgevers en interimkantoren negeren routineus de arbeidswetgeving. Werknemers kunnen hun rechten onder andere afdwingen door naar de Commissie voor Arbeidsbemiddeling stappen, maar daarvoor heb je de juiste informatie en een grote dosis zelfvertrouwen nodig.
Auteur: Naomi De Bruyne
