De community ruimte is een vrije online ruimte (blog) waar vrijwilligers en organisaties hun opinies kunnen publiceren. De standpunten vermeld in deze community reflecteren niet noodzakelijk de redactionele lijn van DeWereldMorgen.be. De verantwoordelijkheid over de inhoud ligt bij de auteur.

Zuid-Afrika als gastland voor het World Festival of Democratic Youth and Students

Zuid-Afrika als gastland voor het World Festival of Democratic Youth and Students

woensdag 19 januari 2011 23:42
Spread the love

Dit jaar was Zuid-Afrika gastland voor het World Festival of Democratic Youth and Students. De WFDY is een netwerk van allerlei politieke (jongeren)organisaties, waarvan de meerderheid progressief zijn. Gezien het feit dat de Zuid-Afrikaanse regering het festival op hun grondgebied laat doorgaan, in hoe verre is het regime dan socialistisch?

Driepartijenalliantie

De Zuid-Afrikaanse regering bestaat uit een coalitie van drie partijen: het African National Congress (ANC) – de partij van president Jacob Zuma, het Congress of South African Trade Unions (COSATU) en de South African Communist Party (SACP). Deze ‘Tripartite Alliance’ of ‘Driepartijenalliantie’ bestaat reeds sinds 1994. Toen werd tijdens de eerste vrije verkiezingen in het postapartheidsregime Mandela tot president van de republiek verkozen.

Het huidig Zuid-Afrikaans regime is een mix van een socialistisch en een neoliberaal beleid. Langs de ene kant kunnen we argumenteren dat het regime eerder de neoliberale kant op gaat. Zo paste de regering een streng fiscaal beleid toe, trok ze directe buitenlandse investeringen aan en voerde ze privatiseringen door. Langs de andere kant zijn er linkse spelers op het veld: SACP en COSATU en staat Mandela toch wel bekend om zijn progressief gedachtegoed. Hoe verklaren we het samengaan van deze twee visies in één regime?

Om te beginnen moeten we hiervoor teruggaan naar de overgangsperiode van de apartheid naar de postapartheid. Toen werd namelijk de ‘pacted transition’ afgesloten tussen het apartheidsregime en het ANC. Dit akkoord werd mogelijk gemaakt door het besef van de National Party (NP) langs de ene kant dat het apartheidsregime contraproductief werkte voor het behoud van het kapitalistische systeem. Het ANC langs de andere kant wist dat het afsluiten van een akkoord met de tegenpartij realistischer was dan een militaire coup. Voor het ANC was het ook onmogelijk om de structuur van de Zuid-Afrikaanse economie te wijzigen, waarbij een blanke elite de eigenaars waren van de bedrijven en de economie controleerden. Bovendien werden ze met de realiteit van de jaren ’90 – de val van de Sovjet Unie – geconfronteerd en verhinderd om radicale maatregelen te nemen zoals nationalisatie en herverdeling. Eenmaal een aan de macht pasten ze zelfs enigszins de Washington Consensus toe.

Dankzij een historische samenwerking met de verschillende alliantiepartners is het ANC erin geslaagd om een democratisch postapartheidsregime te installeren die de strijd aanging met de rassendiscriminatie. Deze verbintenis is dan ook de reden waarom de alliantie bleef bestaan. Want het is betwijfelbaar of de SACP en COSATU sterk hadden bijgedragen tot de electorale overwinning van de alliantie. Het ANC is namelijk veel bekender dan de SACP en boekt mede dankzij belangrijke partijfiguren zoals Nelson Mandela keer op keer een groot succes. Zo won het ANC tijdens de laatste verkiezingen in 2009 met 66 procent van stemmen. In 2004 ging het om een meerderheid van bijna 70 procent.

New Class Tendency

De driepartijenalliantie in Zuid-Afrika is een zeer brede alliantie in termen van ideologie. Zelfs binnen het ANC verschillen de meningen en wordt de progressiviteit van het partijprogramma in twijfel getrokken en bestreden. Mandela zei in 1991 dat ‘het enige wat de ANC bindt de vastberadenheid is om rassendiscriminatie en –onderdrukking te vermijden. Indien de organisatie ooit uit elkaar zou vallen, zou dat gebeuren omwille van het ideologisch vraagstuk’.

Chris Matlhako, partijsecretaris voor internationale relaties van het SACP, verklaart deze ideologische breuklijn vanuit het verleden: “Reeds in de jaren ’70, ten tijden van de ballingschap van het ANC en de SACP, bestond er al een fractie binnen het ANC die vreesde voor een zogenaamde overname van het ANC door de communisten. Deze fractie werd in de late jaren ’70 verbannen uit het ANC. Dit fenomeen kwam ook voor in de periode na 1994. Er ontwikkelden zich binnen onze bewegingen nieuwe opvattingen over transformatie, gebaseerd op Fukuyama’s theorie en gekaderd in de periode na de val van de Sovjet-Unie. Het concept van de ‘derde weg’ van Anthony Giddens werd geïntroduceerd: kapitalisme met een menselijk gezicht.”

“Maar om de toenemende winsten te verzekeren, moest het privaat kapitaal in Zuid-Afrika verzekerd en versterkt worden,” gaat Mathlako verder. “Dit privaat kapitaal is zowel nationaal als internationaal. Deze agenda werd de ‘1996 class project’ genoemd. Dit neoliberaal project werd voornamelijk uitgevoerd tijdens de twee ambtstermijnen van Thabo Mbeki.”

“In tegenstelling tot andere Afrikaanse landen, pleegden de communisten binnen het ANC als tegenreactie geen staatsgreep. In de plaats daarvan gebruikte men democratische mechanismen. Tijdens de interne ANC verkiezingen van 2008 werd Mbeki weggestemd als voorzitter van het ANC. Dit betekende dat hij moest aftreden als president van de republiek en ad interim werd vervangen door Kgalema Motlanthe. Deze laatste werd opgevolgd door huidig president Jacob Zuma op 9 mei 2009, nadat hij verkozen werd door het volk.”

Maar meteen na de verkiezing van Zuma, dook er volgens Mathlako een nieuwe tendens op, ‘new class tendency’ genoemd, die eigenlijk niet erg verschilde van het ‘1996 class project’. “Het gaat hier om een fractie binnen het ANC en het SACP die niet zozeer een neoliberaal project wensen te installeren of uit te breiden, maar vooral aan zelfverrijking willen doen”, zegt hij. “Deze corrupte fractie is vergroeid in beide partijen, zowel aan de top als aan de basis, en zowel in de partijen als in de jongerenbewegingen van de partijen. Ze proberen op een subtiele manier de macht te grijpen zonder een staatsgreep te plegen. Deze tendens staat haaks op de revolutionaire bestaansreden van de alliantie. Want in dit geval is het idee van ‘macht’ niet gebaseerd op de macht van het volk.”

Irish coffee

Deze corrupte politieke fractie vertegenwoordigt de belangen van de nieuwe ‘black bourgeoisie’. Deze nieuwe zwarte elite is ontstaan dankzij het beleid van positieve discriminatie op de arbeidsmarkt, ‘Black Economic Empowerment’ genaamd. Sinds 1994 moeten bedrijven aan minimumvereisten voldoen betreffende de vertegenwoordiging van vroegere benadeelde groepen, inclusief op managementniveau. Het gaat hier voornamelijk om de zwarte bevolking, maar ook om de Indische en de Chinese gemeenschap in Zuid-Afrika.

Het probleem is dat de ‘Black Economic Empowerment’ enkel een selecte groep van zwarten verrijkt. En dan gaat het vaak om diegenen die goede banden hebben met de ANC. Deze patronagebanden oliën een corrupt systeem. Politici zorgen ervoor dat deze elite een hoge bedrijfspositie kunnen bemachtigen en ze genieten tegelijkertijd mee van de winsten.

De ‘new class tendency’ gaat niet meer zozeer om de oude rassenverschillen. De breuklijnen zijn hier socio-economische klassenverschillen: een uitbuiting van de arbeidersklasse door de nieuwe zwarte elite. Daarom is de oligarchische elite ontevreden over de socialistische tendensen binnen de alliantie en het ANC, aangezien zij zo dreigen hun machtspositie te verliezen.

Chris Matlhako gebruikt de metafoor van de ‘Irish coffee’ om de samenstelling van de Zuid-Afrikaanse bevolking te verklaren. “Onderaan zien we een grote zwarte bodem, daarboven een dunne witte laag (de geprivilegieerde blanke bevolking), dat wordt besprenkeld met een zwart poeder (de feitelijke begunstigden van de democratie). En deze ‘Irish coffee’ zouden we eigenlijk moeten omkeren.”

Bibliografie

ANDREASSON, S., “The African National Congress and its Critics: ‘Predatory Liberalism’, Black Empowerment and Intra-Alliance Tensions in Post-Apartheid South Africa” in Democratization, 13, (2006), 2, pp. 303-322.

BURGER, R. & JAFTA, R., Affirmative action in South Africa: an empirical assessment of the impact on labour market outcomes, Centre for Research on Inequality, Human Security and Ethnicity. 05.2010. (12.01.2011, Centre for Research on Inequality, Human Security and Ethnicity: http://www.crise.ox.ac.uk/pubs/workingpaper76.pdf).

JET, President Mbeki and ANC win landslide elections in South Africa, Jet. 10.05.2004. (12.01.2011, Find Articles: http://findarticles.com/p/articles/mi_m1355/is_19_105/ai_n6155138/).

MAPENZAUSWA, S. & CHAUDHRY, S., ANC wins big in South Africa, Zuma pledges stability, Reuters Africa. 25.04.2009. (12.01.2011, Reuters Africa: http://af.reuters.com/article/southAfricaNews/idAFLO66298420090425).

take down
the paywall
steun ons nu!