“Het is ongelooflijk mooi dat we, zeker in deze crisis, samen de goede dingen kunnen doen.”

Hoe heb je de voorbije acht weken beleefd?

Elke dag is voorbijgevlogen, dagen vol uitdagingen, problemen, knelpunten en nieuwe contacten om heel concreet naar oplossingen te zoeken voor onze mensen. Zoeken naar evenwichten, zowel voor de collega’s die allemaal thuis aan het werken zijn als op zo veel vlakken binnen het gezin met drie studerende kinderen die we proberen te entertainen. Heel boeiend en heel hartverwarmend, met veel solidariteit, maar ook met veel verdriet. Ik woon zelf in Sint-Truiden, één van de zwaarst getroffen regio’s. Ik heb toch iets te veel naar mijn goesting overlijdenskaartjes uit de schuif moeten halen om mijn deelneming te betuigen aan buren, vrienden en kennissen.

Het Vlaams Patiëntenplatform deed een grote bevraging rond de collateral damage van corona op vlak van uitgestelde zorg. Hoe zwaar schat je die impact in en waar is die het meeste voelbaar?

We hebben die bevraging gedaan omdat we zagen dat heel wat chronische zorg stilviel. De dringendste ingrepen konden wel nog plaatsvinden, maar we weten ook dat als mensen een lange tijd niet naar de kine kunnen gaan en opvolging missen die erger moet voorkomen, dat er onomkeerbare gevolgen kunnen zijn omdat er te laat wordt ingegrepen. Dus hebben we met man en macht gewerkt aan de bevraging. We kregen ontzettend veel respons, op een weekend vulden meer dan driehonderd mensen de vragenlijst in. Uiteindelijk kwamen we uit op meer dan zeshonderd mensen die de bevraging op een hele korte periode hebben ingevuld.

Ze kwam ook op het juiste moment, net wanneer experten en overheden zich begonnen te buigen over hoe we de (uitgestelde) zorg terug kunnen opstarten. We hebben op dat moment denk ik ook impact gehad, door mee te denken met de overheid, met koepels van ziekenhuizen, met apothekers, met huisartsen, met alle zorgberoepen. Voor ons was het niet zozeer om iemand aan de schandpaal te nagelen door te zeggen ‘dit gebeurt niet en dat gebeurt niet’, maar vooral om te kijken hoe we samen kunnen zoeken naar oplossingen. In die zin hadden we onze patiënten ook gevraagd naar creatieve oplossingen. Zo hebben we met de kinesisten goed gelachen met de ‘raamkine’ die we samen hebben uitgevonden. Bij iemand thuis voor het raam op het terras oefeningen voordoen om mensen met een hoog risico toch maar te helpen en te beschermen tegen besmetting.

Hoe erg zal de schade zijn? Ik kan daar geen getal op plakken, dat is heel moeilijk. Ik kan alleen maar zeggen dat we elke dag willen kijken naar wat kan. Samen zoeken naar creatieve oplossingen. Er gaat schade zijn bij mensen, dat weten we. Er gaan ook nieuwe diagnoses te laat zijn. De vraag is hoe we samen met de zorg kunnen kijken naar oplossingen. Ik denk dat ‘samen’ het toverwoord is en dat altijd al is geweest.

Onze expliciete vraag aan de overheid: als de ziekenhuizen en zorgverleners terug opstarten, zie dan dat ze niet enkel beginnen met de patiënten die zelf contact opnemen, maar neem ook als arts, als kinesist, als huisarts zelf contact op met de mensen die je niet opbellen en mogelijks in de gevarenzone zitten. Ik ben blij te kunnen zeggen dat dit expliciet is opgenomen in de brieven die de overheid heeft gestuurd naar de ziekenhuizen en zorgverleners.

In onze podcast begin dit jaar benoemde je preventie en geïntegreerde zorg als knelpunten binnen het zorgbeleid. Hoe kijk je daar nu naar? Maakt corona dit nog dwingender?

“Ik denk dat ‘samen’ het toverwoord is en dat altijd al is geweest.”

Ik denk dat we niks kunnen doen zonder dat we geïntegreerd samenwerken. Wat corona ons geleerd heeft, is dat er niet meer zo in lijntjes moet worden gedacht. Niet meer focussen op wat er in het ziekenhuis of in de eerstelijn gebeurt, maar op hoe we kunnen samenwerken. Denk aan huisartsen die in triageposten zijn gaan werken, andere artsen die op COVID-afdelingen zijn gaan ondersteunen, die verpleegkundige taken hebben overgenomen. We moeten kijken naar de zorgnood en naar de manieren waarop we daar een antwoord op kunnen bieden. Die nood aan een goede geïntegreerde zorg blijft dus zeker nog altijd overeind, maar heeft vandaag toch ook al een stukje invulling gevonden.

Het preventieve luik is ook nog altijd belangrijk. Onze grootste zorg is nu hoe we ergere zorgnoden kunnen voorkomen, de tertiaire preventie. Secundaire preventie draait rond de screenings terug in gaan zetten om diagnoses zo snel mogelijk te stellen en niet met aandoeningen in gevorderde stadia te zitten. De gewone preventie blijft ook. Een heel stom voorbeeld: als we nu een hele tijd niet of moeilijker bij de tandarts kunnen, dan wordt hameren op goed je tanden poetsen plots nog belangrijker. Hier in het gezin benadruk ik dat nu nog feller. Het zijn van die kleine dingen die je zelf kan doen. Gezond eten en bewegen, je merkt dat de lockdown mensen daar ook wel voor een stuk naar doet grijpen omdat er soms meer tijd is en minder andere vrijetijdsinvulling. Daar spelen organisaties ook op in, om preventie extra in de verf te zetten.

De federale regeringsvorming begint stilaan terug te borrelen. Welke keuzes hoop je dat beleidsmakers nu zullen maken? Of een beetje stouter: welke vind je dat ze moeten maken?

“Wat kan thuis mits de juiste omkadering, met een veilige zorg en met de nodige opleiding? Daar moeten we verder werk van maken.”

Ik denk dat het het juiste moment is om de premier van het land ook de premier van gezondheidszorg te maken. Gezondheidszorg is een grote prioriteit en als die er niet is, valt alles stil. Dat is de korte samenvatting. De premier ook ineens het luik gezondheidszorg laten opnemen zou geen slecht plan zijn.

In deze coronacrisis zijn al heel wat maatregelen genomen waar wij ontzettend blij mee zijn: een veralgemening van derdebetaler voor de teleconsultaties is daar een goed voorbeeld van. Een stukje van het doorbreken van de eerste en tweede lijn moeten we ook zeker vasthouden. De financiering van de ziekenhuizen stond al op de agenda en ik denk dat we dat sowieso moeten herbekijken. Hoe kan er anders, beter en meer samengewerkt worden?

Ik denk dat er ook een aantal nieuwe dingen op ons afkomen, dingen die tot nu toe niet zijn doorgebroken, zoals telemonitoring bij bijvoorbeeld longpatiënten. Als je die zelf de nodige toestellen geeft om hun longcapaciteit te meten, kunnen ze zo lang mogelijk thuisblijven en hoeven ze alleen maar naar het ziekenhuis of de specialist te gaan wanneer dat echt nodig is. Laat de mensen zo veel mogelijk veilig in hun kot, toch al zeker tot er een vaccin is. Het komende jaar gaan we met z’n allen toch nog heel erg voorzichtig moeten zijn en vrees ik ook dat we zeker nog een keer in zo’n lockdownfase moeten gaan als de ziekenhuizen dreigen overspoeld te worden. Heel die nieuwe technologie is dus belangrijk om verder uit te werken. Wat zijn daghospitalisaties en ingrepen in de ziekenhuizen die even goed thuis kunnen? Intraveneuze antibiotica, bijvoorbeeld. Wat zijn de mogelijkheden daar? Wat kan thuis mits de juiste omkadering, met een veilige zorg en met de nodige opleiding? Daar moeten we verder werk van maken.

Ik herinner me ook van het vorige interview dat ik heel erg de nadruk had gelegd op patiëntenparticipatie, waarbij een van de belangrijkste voorwaarden informatie is. Verder werk maken van E-health, zodat patiënten eenvoudig zelfstandig hun dossier kunnen inkijken. Als ze binnenkort beginnen met de screenings van COVID-patiënten, dan wil je toch wel dat de resultaten van het labo ook op www.mijngezondheid.be komen te staan, dat je ze zelf ook mee kan opvolgen. Daar heb ik toevallig vandaag nog voor gebeld. Het blijkt toch niet zo evident, nog lang niet alle labo’s hebben die link gemaakt. Natuurlijk moeten we zien dat de meest kwetsbaren ook meekunnen. Daar merk ik wel sinds corona dat er een grote solidariteit is ontstaan, zeker als je kijkt naar onderwijs, naar kinderen die thuis geen tablet of geen laptop hebben. Ik zeg niet dat we er zijn, maar de inspanningen worden wel geleverd om iedereen mee te krijgen op de digitale golf die ons nu wat versneld overspoelt, maar die er sowieso zat aan te komen.

Zie je daar ook kansen in? Bijvoorbeeld het virtuele lesgeven. Dat zou mensen met een beperkte mobiliteit veel makkelijker toegang kunnen geven tot hoger onderwijs. Denk je dat we dat gaan verduurzamen? Hetzelfde met telewerken.

“Meer thuis werken, dat hadden wij al geïntegreerd in onze organisatie. Dat heeft voor een groot stuk te maken met vertrouwen in je personeel.”

Ik ben geen onderwijsspecialist, maar ik ben grote fan van alles wat in de buurt komt van een redelijke aanpassing, dus ja graag voor wat betreft het hoger onderwijs. Als we mensen zo meer kansen kunnen geven. Meer thuis werken, dat hadden wij al geïntegreerd in onze organisatie. Dat heeft voor een groot stuk te maken met vertrouwen in je personeel. Ik heb tegen mijn mensen vooral gezegd dat ze goed voor zichzelf moeten zorgen. Als het even niet lukt met de kinderen of je hebt nood aan een wandeling, neem dan even pauze. Dat is oké.

Naar de toekomst toe, op grote schaal, denk ik dat het voor sommige organisaties wel een revolutie is. Als dat voorheen nooit kon en nu ineens moet, dan denk ik dat heel wat werkgevers ook zien dat het best oké is en er thuis zelfs harder wordt gewerkt. Ook al is het nu een rare periode. Het is helemaal anders dan wanneer ik vroeger thuis werkte. Nu moet ik ook de jongste helpen met wiskunde of tussendoor filmpjes opstarten op de computer.

Ik doelde eigenlijk ook een beetje in de richting van re-integratie van langdurig zieken. Er wordt toch wel verwacht dat het aantal nog zal stijgen, omdat veel mensen die op intensieve gelegen heb nog lang zullen moeten revalideren en nog best een weg hebben af te leggen vooraleer ze terug “normaal” kunnen functioneren. Telewerk kan die drempel misschien wel verlagen als het algemeen aanvaard wordt als een goede vorm van werken. Zo kunnen mensen die minder mobiel zijn misschien wel toegankelijker (terug) naar de arbeidsmarkt?

Het systeem van progressieve tewerkstelling was sowieso al een goed systeem, maar wat voor mensen die chronisch ziek zijn vaak een probleem is, is de concentratie en de vele uren aan elkaar vast rijgen. Als dat met telewerk – met een stukje werken en een stukje rusten – wel zou kunnen en als redelijke aanpassing overeen gekomen kan worden met de werkgever, kan dit inderdaad weer meer mogelijkheden bieden. Dat zal vooral gelden voor werkgevers die nu het thuiswerk nog niet of niet veel toepasten. Het zal creatief samen zoeken zijn naar wat en hoe.

In essentie komt alles misschien wel neer op de zorghouding, zowel menselijk als maatschappelijk, als zelfs ecologisch. Ik vroeg me af wat voor jou ‘goede zorg’ is.

Goede zorg is zorg die kwaliteitsvol is, die betaalbaar is en die toegankelijk is. Dat is heel in het kort.

Dat is heel kort, inderdaad. Wat zijn voor jou de gouden randjes aan deze crisis?

Het eerste wat in me opkomt, is heel persoonlijk: de voetbalmatchen met mijn vier mannen hier thuis, en het feit dat mama elke dag een beetje beter wordt en de jongens best fier zijn op hun voetballende mama. Professioneel zit dat gouden randje denk ik in contacten en in mensen, waarbij 1 + 1 weer 3 wordt. Het is ongelooflijk mooi dat we, zeker in deze crisis, samen de goede dingen kunnen doen. Dat is ontzettend belangrijk voor een overheid, dat ze de goede dingen doen en dat ze die ook goed doen. Daarin hebben we een gemeenschappelijk belang. Dat is ook hoe we ons als VPP opstellen: Wat kunnen we samen doen? Hoe kunnen we samen de zorg kwaliteitsvol maken en houden? Hoe zorgen we dat ze betaalbaar blijft, in het bijzonder voor mensen die chronisch ziek zijn.

Eindigen dacht ik te doen zoals we ons eerste gesprek begonnen zijn, ook om te zien of de komst van corona eventueel een impact heeft. Wat zijn op dit moment de eerste drie associaties bij het begrip ‘ziek’?

Goh, daar heb ik vorige keer ook over moeten nadenken. Op dit moment: uitgestelde zorg, samen terug aan de slag en ondersteuning voor mensen die ziek zijn.

(Voor de curieuzeneuzen: tijdens ons eerste interview waren de drie woorden: Levenskwaliteit, veerkracht, ondersteuning)

En bij het begrip ‘zinvol’?

Geen drie woorden, maar wel een voorbeeld. We zijn op dit moment tips aan het geven vanuit mensen die chronisch ziek zijn en die het gewend zijn, tussen aanhalingstekens, om een stuk in isolatie te zijn. Mooi om te zien hoe dat gewone burgers die nu gedwongen in isolatie zitten voor een stukje kan helpen om hun levenskwaliteit in lockdown zelf in te vullen. Ik denk dat het een belangrijk gegeven is: Wat kunnen mensen die niet ziek zijn leren van mensen die helaas te kampen hebben met chronische ziekten?

(Het antwoord rond de jaarwissel: levenskwaliteit, empowerment, patiëntenparticipatie.)

Denk je dat het begrip gaat verduurzamen door de wisselwerking? Als de lockdown stopt, gaan mensen dan wat vaker stilstaan bij de mankemensen voor wie dit elke dag realiteit is?

Ja en neen. Er gaan mensen zijn die heel wat dingen gaan vasthouden en er zijn ook mensen die terug in het oude patroon zullen hervallen. Dat is een moeilijke vraag, net zoals wanneer ze mij vragen: ‘Wat denkt de patiënt?’ Elke patiënt heeft zijn gedacht en mening en gevoelswereld en pijn. Ik denk dat het belangrijk is om iedereen in zijn waarde te laten. Het is aan ieder voor zich om te kijken wat ze meenemen uit deze periode en wat niet.

Meer coronababbels?

• ‘Verantwoord Onnozel Doen’ met verdrietdokter Dirk De Wachter
• Marian Donner geeft het neoliberalisme de volle laag
• Morele stress, dat is wat we allemaal voelen volgens zorgethicus Simon Godecharle
• Versterk je patiëntenstem met de Doelzoeker

Tot het volgende schrijfsel

Lynn