De laatste maanden en jaren wordt er veel gepalaverd en geschreven over het stakingsrecht.
Na de recente stakingen van het spoor, de verkeersleiders, de bagageafhandelaars en nu van de cipiers, is dat meer dan ooit een stevig discussieonderwerp.

 Vele politici, journalisten en burgers spreken over stakingen en beschuldigen stakers en vakbonden, zonder kennis van zaken.
Oh, zo velen hebben er hun mening over terwijl ze nog nooit met een vakbond of met werknemers in staking, hebben gesproken. Wil men een ernstige discussie voeren moet men zich eerst degelijk informeren over alle aspecten van werknemers, vakbonden en stakingen.
Waar liggen de oorzaken voor de stakingen en welke rol spelen de vakbonden, de délégués en militanten, het personeel en de werkgevers? Wie beslist en hoe komt zo’n beslissing tot stand?
Het zijn maar een paar vragen die belangrijk zijn bij een discussie over dit thema.
Het is al te gemakkelijk om bij elke staking de vakbonden en de werknemers aan te wijzen als de verantwoordelijken voor alle kwaad. Neem even het meest recente voorbeeld van de cipiersstaking. Ze krijgen de volle laag van politici en journalisten terwijl het juist de overheid is die al meer dan tien jaar den boel heeft laten verrotten. Al die jaren was er een wanbeleid: personeelstekort, geen investeringen en overbevolking. Niet de cipiers zijn daarvoor verantwoordelijk.

Men blijft herhalen dat de werknemers en vakbonden de onverantwoordelijken zijn en verzwijgt bewust voor de de bevolking wat de oorzaken en wie de ware schuldigen zijn. Zo is het normaal dat een deel van de bevolking zich tegen de vakbonden keert. Voor partijen als NV-A is dat natuurlijk hun bedoeling. Zij willen andere vakbonden, namelijk vakbonden die alleen maar “praatbarakken” zijn en geen acties mogen voeren, laat staan stakingen organiseren. Zelfs niet als bijvoorbeeld NV-A weigert om ook de grote vermogens te belasten en het geld alleen bij de werknemers blijft zoeken.

In dit kort bestek is het niet mogelijk om over dit alles een genuanceerde standpunt in te nemen. Toch wil ik enkele belangrijke punten naar voor brengen.

Redenen tot staken
Ik heb zeer veel stakingen meegemaakt en zelf georganiseerd en nooit, maar dan ook nooit zijn we zomaar, voor ons plezier of tegen het bedrijf of voor onbelangrijke dingen in staking gegaan.
Al de stakingen die we hebben georganiseerd waren:

• steeds gedragen en gestemd door minstens twee derde van het personeel. ( en dat is geen handvol oproerkraaiers of geen massa dommeriken)
• ontstaan omwille van ernstige feiten en
• er gekomen na vele moeizame onderhandelingen en als allerlaatste wanhoopsactie.

Diegenen die denken dat in bedrijven, waar die regels ook gevolgd worden, het personeel zo maar beslist om in staking te gaan, om loon te verliezen en om te ageren tegen hun eigen bazen, weten niet waar ze over spreken. In dat geval is een discussie ook zinloos.
Als tweederdemeerderheid van het personeel overgaat tot een staking, dan is dat meestal een wanhoopsdaad, nadat er veel is gebeurd. Gewoonlijk is het arbeidsklimaat in het bedrijf al maanden of jaren verrot. Plotse stakingen zijn dan weer het gevolg van een uitzonderlijke en ingrijpende en onrechtvaardige beslissing van de werkgever of het te lang aanslepen van onrechtvaardige situaties.
Een staking in een bedrijf is bovendien altijd een beslissing van de basis en nooit van “de vakbond”
Gewoonlijk komt een staking pas na vele onderhandelingen en toegevingen van het personeel en na het voeren van vele andere kleinere acties. Maar de media en dus ook de gewone burger zien altijd alleen het eindresultaat: de werknemers die in staking gaan. Zij zien nooit de oorzaken en de inspanningen om tot een vergelijk te komen.

Een compromis is dikwijls moeilijk gezien de machtsverhoudingen in de bedrijven.
Die zijn ongelijk en onrechtvaardig en volledig gestoeld op het eigendomsprincipe. Nu hebben de eigenaars van het bedrijf, de aandeelhouders met als verlengstuk hun directies, alle macht en de alleenheerschappij in een onderneming. De werknemers zijn hun huurlingen. Als men soms stelt dat stakingen niet meer van deze tijd zijn, dan geldt dit veel meer voor de almacht van de aandeelhouders. Dat is juist niet meer van deze tijd.
Zonder werknemers heeft men nochtans geen bedrijf en dank zij hun inzet en creativiteit rendeert een onderneming. Nog nooit is een bank of bedrijf failliet gegaan door de schuld van de werknemers, integendeel. Het zijn de aandeelhouders met hun bestuurders en hun directies die al de beslissingen hebben genomen en voor het (wan)beleid verantwoordelijk zijn. Werknemers moeten daarom mee hun zeg hebben in hun bedrijf. Men kan niet langer langs de ene kant vragen dat de werknemers bekommerd moeten zijn om “hun bedrijf” en anderzijds alle ingrijpende beslissingen boven hun hoofd en soms tegen hen nemen.
Nog een woord over minimale dienstverlening.
Is het stakingsrecht absoluut? Aan het stakingsrecht mag niet geraakt worden maar over een minimale dienstverlening in een paar uitzonderlijke gevallen, moet wel kunnen gepraat worden.
Het gaat over acties die, zonder minimale dienstverlening, grote risico’s voor het leven van mensen kunnen veroorzaken of gevaarlijke situaties voor de bevolking kunnen creëren.
In de sector van de gezondheidszorg is dat reeds geregeld, denk aan de hospitalen en ouderlingentehuizen. Vandaag zou ik zeggen dat ook de gevangenissen daar mogen bij horen. Zonder minimale dienstverlening zouden gevangenen in mensonwaardige omstandigheden opgesloten blijven en zelfs verhongeren.
Wat het openbaar vervoer betreft kan ik kort zijn: die vallen niet onder de hiervoor aangehaalde bepaling. Ervaringen met het buitenland leren overigens dat het organiseren van minimaal openbaar vervoer qua haalbaarheid kan stuiten op praktische – en veiligheidsbezwaren.

Het is mijn sterke overtuiging dat er veel minder sociale conflicten zouden zijn en zelden of nooit stakingen, als men de werknemers zou aanzien als volwaardige partners in hun “eigen bedrijf” en als het kapitaal niet zou primeren op de arbeid.

Pol Van Camp
vakbondsmilitant