Door de economische crisis gaan steeds meer mensen op zoek naar goedkope alternatieven. Op wijkniveau delen ze wagens en tuinmachines, spullen worden geruild en budgetten samengebald om grote aankopen te doen. Binnen deze opkomende ruil- en gifteconomie is zelfs een stille opmars bezig van alternatief geld dat de tanende dollar en euro gedeeltelijk begint te vervangen.
Plaatselijke initiatieven en alternatieven worden wereldwijd gedeeld en gepropageerd op het internet, waar een cultuur heerst van creëren en delen die haaks staat op de clichés van de neoliberale homo economicus. Deze ‘andere’ manier van leven is niet alleen socialer, maar ook groener en duurzamer. Maar hoe sterker ze wordt, hoe meer ze in conflict komt met de grote zakenbelangen. Big business klaagt steen en been over ecologische en sociale reglementen die het privé-initiatief zouden fnuiken, maar o wee wanneer het privé-initiatief een bedreiging vormt voor hun financiële belangen. Dan is geen enkel reglement streng genoeg, denk maar aan Sopa en Pipa.
Fnuik het privé-initiatief
Maar ook op andere terreinen begint de zakenwereld steeds vaker een beroep te doen op de overheid om privé-initiatieven die haar niet aanstaan de kop in te drukken. Neem de toeristische industrie. Via het internet vinden reizigers steeds vaker goedkope accommodatie bij privé-personen die op die manier een centje bijverdienen. Een bed-without-breakfast als het ware. Soms is het helemaal gratis, zoals bij couchsurfing en andere vormen van woningenruil, soms tegen een kleine vergoeding, meestal ondersteund door een ‘for-profit’ internetservice die een graantje meepikt.
Neem het voorbeeld van Airbnb, een website waar reizigers terechtkunnen om een geschikte en prijsvoordelige slaapkamer te vinden bij privépersonen. Dergelijke websites zijn natuurlijk een bedreiging voor de hotelindustrie. In mei 2011 vaardigde het stadsbestuur van New York City op aansporen van ‘buurbewoners’, maar ook van de Hotel Association, een reglement uit dat het verhuren van residentiële verblijven voor minder dan dertig dagen verbiedt. Dit nieuw stadsreglement is duidelijk een schot voor de boeg van de succesvolle website Airbnb, en het risico is niet onbestaand dat er een wettelijk keurslijf in de maak is om de ‘opkomende deeleconomie’ te versmachten. Er zijn immers precedenten. Zo legde de staat Washington Zipcar, een website waar consumenten terechtkunnen voor het lenen van een auto voor korte duur, een extra belasting op van 10 procent bovenop de verkooptaks. Autoverhuurbedrijven die deze taks wel moeten betalen, zagen zich immers onfair behandeld. En daarbij, hoe durven consumenten hun wagen aan elkaar uitlenen?
Een sociaal en ecologisch verantwoord toerisme
Het beschikbaar stellen van goedkope of gratis kamers aan toeristen door privépersonen die een centje willen bijverdienen staat nog in zijn kinderschoenen. In Seattle bijvoorbeeld, bieden Airbnb en Couchsurfing.org samen 700 kamers aan, dat is amper twee procent van de 34.459 beschikbare hotelkamers in groot-Seattle. Maar het groeipotentieel is enorm. Veel huizen in de VS zijn gebouwd voor veel grotere families dan het gemiddelde gezin van vandaag. Volgens een studie van Urban Futures in Vancouver, British Columbia, heeft 29% van de huizen meer slaapkamers dan gezinsleden, een ‘overschot’ van 220.000 lege kamers in die stad alleen. Stel je voor wat dit betekent op landelijke schaal! Je hebt geen hotels meer nodig bij wijze van spreken.
Natuurlijk houdt het delen van je huis met wildvreemden risico’s in, maar deze worden via een voorafgaande doorlichting en transparante feedbackmechanismen tot een minimum herleid (trouwens, ook hotels zijn niet altijd oké, denk maar aan Norman Bates of Falty Towers). Bovendien heeft het kanaliseren van toeristen in privéwoningen niet alleen sociale, maar ook ecologische voordelen, getuige de analyse van de koolstofvoetafdruk van hotels door de Finse denktank low2no.be.
Maar dat is buiten de waard gerekend van de zakenbelangen van de hotelindustrie. Let wel, de reglementering op het hotelwezen op het vlak van veiligheid, hygiëne, accommodatie… is er juist gekomen onder druk van en ter bescherming van de consument. Alleen heeft diezelfde consument vandaag alternatieven die vroeger slechts marginaal voor handen waren, niet alleen op het vlak van toegang tot goedkoop logement, maar ook op het vlak van belangenverdediging. Websites die consumptiesamenwerking propageren zoals Airbnb stellen hun ‘klanten’ krachtige evaluatie-instrumenten ter beschikking die vroeger niet bestonden. Vergelijk het met de feedback op eBay. Dergelijke mechanismen maken overheidsreglementeringen misschien niet overbodig, maar wel minder nodig.
De vraag is of de zelfverklaarde verdedigers van de individuele vrijheid die altijd klaarstaan om overheidsbemoeienissen te veroordelen, deze nieuw trend naar sociaal en ecologisch verantwoord ondernemen van de deeleconomie zullen toejuichen. Ik betwijfel het sterk.
