België is al meer dan een jaar zonder volwaardige regering. De eeuwige politici zijn blijkbaar niet in staat over hun eigen schaduw heen te stappen. De voorstellen van Marc De Vos en Johan Vande Lanotte moeten leiden tot een regering van experten die na grondige hervormingen en nieuwe verkiezingen de fakkel terug aan verantwoordelijke politici in een hervormde staat kunnen geven. Een zoveelste informatieronde is nutteloos.

Op 14 februari heeft de koning informateur Koen Geens van zijn informatieopdracht ontheven, en vervolgens de voorzitters van Senaat en Kamer gevraagd contacten te leggen ‘met het oog op de vorming van een volwaardige regering’. Volgens VRT-journalist Pieterjan De Smedt wordt hun opdracht bijzonder moeilijk. “De politieke crisis is ernstig, de relaties zijn verzuurd, er is afkoeling nodig”. Maar is het probleem wel “aangebrande” politici? Leidt de zoveelste koninklijke opdracht na negen maanden ‘informeren’ niet tot nog meer tijdsverlies? Moeten wij niet vaststellen dat de politici weigeren hun job te doen, impopulaire maatregelen te nemen? Spelen deze dames en heren niet met koninklijke, en onze, voeten?

In “De afspraak” van 18 februari gaf professor Marc De Vos een voorzet om de impasse te doorbreken. Zijn expertisecommissies leveren dan na zes maanden enkele scenario’s op over sociale zekerheid, belastinghervorming, het klimaat, enzovoort, maar dan moet er nog een maatschappelijk debat komen en zouden verkiezingen over concrete onderwerpen een slagkrachtige federale regering moeten opleveren. Reken alles bijeen op een jaar. Zoveel tijdsverlies kunnen we ons niet veroorloven. En men kan zich vragen stellen bij zijn volgorde. “Eerst een begroting opstellen”, aldus De Vos. Is een begroting niet nu juist het sluitstuk van een politiek akkoord?

Impotente politici

Ons land heeft meer dan genoeg kwaliteit in huis om ons uit de crisis te leiden. De koning laat onze impotente politici best voorlopig links liggen. Ons land stuurt best aan op een regering van experten, een zakenkabinet, die op korte termijn voorstellen voor maatregelen opstelt met een bijbehorende begroting. Die worden dan aan het parlement voorgelegd in een vertrouwensstemming. Het debat en de stemming wordt in prime time live uitgezonden, zodat de kiezers kunnen vaststellen hoe hun volksvertegenwoordigers stemmen. Krijgt de expertenregering het vertrouwen, dan voert die de plannen uit. Wordt de motie van vertrouwen verworpen, dan wordt de Kamer ontbonden en volgen binnen de zes weken nieuwe verkiezingen.

De regering-Michel is december 2018 gevallen door een gezochte actie van de N-VA. De partij zag zijn kans schoon om een gedroomd scenario uit te voeren: aantonen dat “ons land niet meer werkt” en dus moet worden omgevormd in een confederatie, lees opgesplitst. Het pleidooi van N-VA-voorzitter Bart De Wever voor Vlaamse frontvorming spreekt boekdelen. Vlaamse onafhankelijkheid mag dan de natte droom zijn van een Vlaamse elite, de bevolking ziet daar niets in. Wetenschappelijk onderzoek naar de Belgischgezindheid van de Vlamingen in 2007 leert dat er maar een kleine minderheid is die België wil splitsen. Uit niets blijkt dat die houding fundamenteel gewijzigd is. Een vereenvoudiging van de staatsstructuur is wel zinvol. Johan Vande Lanotte deed daar recent interessante voorstellen voor.

Taxshift

Het is precies de door de N-VA doorgedrukte taxshift die in belangrijke mate geleid heeft tot het gigantische en oplopende tekort in de Belgische begroting. Aan het plan om meer mensen aan de slag te krijgen hing een prijskaartje van €5 miljard. Volgens KUL-professor André Decoster was de taxshift een verkapte belastingverlaging die niet werd gefinancierd. Zonder maatregelen loopt het gat in de begroting enkel maar op. Er gingen inderdaad 50.000 à 70.000 meer mensen aan het werk die belastingen en sociale bijdragen betalen, maar uit niets blijkt dat deze ‘winst’ aan de taxshift is toe te schrijven. Overal ter wereld nam de conjunctuur toe en kwamen er zonder extra maatregelen meer jobs.

Men kan dan begrip opbrengen voor de vraag van de Franstalige partij PS bij monde van voorzitter Paul Magnette om een grondige doorlichting van de taxshift, “nog voor de vorming van een nieuwe regering van start gaat”. De partij legt de schuld voor het begrotingstekort dat dit jaar dreigt op te lopen tot 2,4% bij de regering-Michel. De taxshift kwam in feite neer op “een reeks cadeaus aan bedrijven, zonder dat daarvoor tegenprestaties werden geëist. De onderfinanciering brengt de sociale zekerheid in gevaar, met de meest kwetsbare sociale groepen als slachtoffers”, zo zegt Paul Magnette in een persbericht. Het zal niet verwonderen dat de N-VA zo’n audit niet nodig acht.

Intussen trekken ook een dertigtal Belgische CEO’s aan alarmbel: de politieke stilstand creëert grote onzekerheid. “Nieuwe verkiezingen en nog langer talmen zijn geen optie”, aldus deze bedrijfsleiders. Maar verder dan een aanklacht komen deze lieden niet. Economieprofessor Koen Schoors (UGent) bekijkt het wél inhoudelijk: “De rente staat historisch laag, we lenen gratis. Dat scheelt miljarden euro’s per jaar. Als je nu nog een tekort hebt, heeft het echt te maken met een gebrek aan beleid.” En professor fiscaal recht Michel Maus meent dat bij economische groei, een lage rente en een lage werkloosheid, we een overschot zouden moeten boeken.

Taxshift was eigenlijk taxcut

De taxshift was dus eigenlijk een taxcut. Nu de verwachte terugverdieneffecten zwaar tegenvallen zal een volgende regering moeten beslissen of die moet worden teruggedraaid of gefinancierd met andere maatregelen. Nu geen enkele politieke combinatie zijn nek daarvoor wil uitsteken zal het moeten komen van een expertenregering. Die kan dan tevens werk maken van vereenvoudiging van onze staatsstructuur, van een allesomvattende fiscale hervorming/vereenvoudiging, en van een meer solidaire herverdeling tussen de inkomens. Onder de regering-Michel is de koopkracht van de laagste inkomens blijven stagneren, terwijl die voor de hogere middenklasse serieus is toegenomen.

Wie er tot zo’n tijdelijke expertenregering zou moeten toetreden? Enkele suggesties langs Nederlandstalige kant: Charlotte Colman (justitie), Paul De Grauwe (financiën en begroting), Anne De Paepe (sociale zaken en volksgezondheid), Bruno De Wever (binnenlandse zaken), Michel Maus (financiën en fiscaliteit), Tom Sauer (buitenlandse zaken en defensie), Johan Vande Lanotte (staatshervorming), Frank Vandenbroucke (pensioenen), Hylke Vandenbussche (Europese zaken), Philippe Van Parijs (1^e minister), Sofie Verbrugge (energie en innovatie), en Hendrik Vos (Europese zaken). Het zijn allemaal toplui die aanvaardbaar zouden moeten zijn. De politicus die het aandurft zijn vertrouwen aan zo’n expertengroep te onthouden heeft het electoraat wat uit te leggen.

Het bovenstaande is een praktische invulling van de recente voorstellen van Marc De Vos en Johan Vande Lanotte die de impasse moet kunnen doorbreken. De koning, die al eerder verrassende initiatieven heeft genomen, kan na een nieuwe consultatieronde rechtstreeks Philippe Van Parijs of een andere expert vragen een expertenregering samen te stellen. Na gedane zaken kunnen verkiezingen mensen in het parlement brengen die hun nek durven uitsteken, die het niet om het zitje of het enge partijbelang gaat, maar om het landsbelang.

Dit artikel verscheen eerder op Geopolitiek in context

Foto: Professor Grondwettelijk Recht Marc Uyttendaele (screenshot van Terzake 19 februari 2020)