De community ruimte is een vrije online ruimte (blog) waar vrijwilligers en organisaties hun opinies kunnen publiceren. De standpunten vermeld in deze community reflecteren niet noodzakelijk de redactionele lijn van DeWereldMorgen.be. De verantwoordelijkheid over de inhoud ligt bij de auteur.

Wie is het jongere broertje van de emissiehandel ?

Wie is het jongere broertje van de emissiehandel ?

vrijdag 27 januari 2017 21:19
Spread the love

Nu de CO2 emissiehandel faliekant mislukt is, wordt er gekeken naar alternatieven om CO2 emissies terug te dringen. Een van dergelijke alternatieven is de koolstoftaks. Deze mogelijkheid wordt momenteel onderzocht door energieminister Marghem. Een andere mogelijkheid, die hier in de WereldMorgen in verschillende blogs ter sprake is gekomen, is het opleggen van strikte uitstootnormen aan de industrie, de zogenaamde “directe regulering”.

Ik zal nog eens op een rijtje zetten waarom ik denk dat we voor een koolstoftaks moeten kiezen en niet voor een directe regulering.

Ook stel ik de vraag welk van beide alternatieven het meeste verwantschap vertoont met de CO2 emisiehandel. Wie is het jongere broertje van de emissiehandel ? De koolstoftaks ? Of de directe regulering ? We kunnen hier maar beter duidelijkheid over proberen te krijgen. Want een tweede fiasco kunnen we ons echt niet permitteren.

Pogingen tot gelobby en manipulatie zal je krijgen bij alle effectieve maatregelen die je invoert

Een argument dat hier wel eens genoemd is: de grote energie- en oliebedrijven zijn voorstander van een koolstoftaks, dus kan het niets goeds zijn. De koolstoftaks zal kapot worden gelobbied.

Ongetwijfeld is het zo dat de grote bedrijven enkel aan hun winst denken en niet aan het klimaat, daar moeten we ons geen illusies over maken. En natuurlijk zullen zij proberen de koolstoftaks zodanig te manipuleren dat ze het minimum moeten betalen en er een maximum aan voordeel uit halen.

Maar: deze manipulatie, dit gelobby zal plaatsvinden tegen alle effectieve maatregelen die men in wil voeren tegen de klimaatverandering. Ik zeg expliciet tegen alle effectieve maatregelen, want de maatregelen die geen effect hebben, daar staan ze natuurlijk allemaal achter. Daarom krijgen we van Engie regelmatig een blaadje in de brievenbus met tips om minder energie te verbruiken. Helpen doet het nauwelijks, en ondertussen kan Engie zich een groen imago aanmeten.

De industrie zal proberen om alle maatregelen die daadwerkelijk een gedragsverandering triggeren bij de bevolking en de industrie te controleren. En dat is wat er nu gebeurt: ze proberen het debat over de koolstoftaks te beheersen juist omdat een koolstoftaks de potentie heeft om de kaarten grondig te schudden.

En zou dit gelobby niet plaatsvinden indien we directe regulering proberen toe te passen ? Wel, om deze vraag te beantwoorden volstaat het om te kijken naar voorbeelden uit het verleden.

Kijk bijvoorbeeld naar de de Europese emissiestandaard van personenwagens. Wat zien we daar: Een poging tot directe regulering, succesvol gecounterd door de autolobby om de wetgeving zoveel mogelijk uit te hollen. En de testen op de uitstoot van de wagens zijn helemaal een lachertje. Het werkelijk verbruik ligt vaak tot 50% hoger dan het normverbruik.

Een tweede voorbeeld is de CO2 emissiehandel zelf.

De directe regulering is het jongere broertje van de CO2 emissiehandel

Er wordt beweerd: De koolstoftaks is een opvolger van de CO2 emissiehandel en zal dus eveneens een fiasco worden.

In zoverre dat de CO2 emissiehandel en de koolstoftaks allebei marktmechanismen zijn zou je ze verwant kunnen noemen. Naar mijn mening is de CO2 emissiehandel echter nog nauwer verwant met de directe regulering.

De CO2 emissiehandel heeft een marktaspect en een reguleringsaspect. De bovengrens van de CO2 emissies, en ook de verdeling van de emissierechten over de bedrijven wordt immers expliciet door de overheid bepaald. Als je de CO2 emissiehandel nauwkeuriger bekijkt zie je trouwens dat niet het marktaspect gefaald heeft, maar het reguleringsaspect. Door veel te veel emissierechten te voorzien, en door een cap die feitelijk geen cap is (door het zogenaamde “Clean Development Mechanism” konden emissierechten onbeperkt bijgecreëerd worden) is de prijs van CO2 emissierechten ingestort en heeft de markt nooit kunnen werken. En de reden waarom er teveel emissierechten voorzien zijn is dat het hele mechanisme kapotgelobbied is door de bedrijven. Er valt zeer te vrezen dat iets gelijkaardigs zou gebeuren bij directe regulering.

Als je de industrie direct gaat reguleren moet je voor alle sectoren uitstootnormen opleggen – dat principe verschilt niet zoveel van het uitdelen van emissierechten (alleen maak je die emissierechten dan niet verhandelbaar). Hoe ga je die verdeling doen ? Hoe ga je bepalen wat haalbaar is voor de fabrikanten ? Ga je af op hun informatie ? Je zal weinig keuze hebben. Hoe vermijd je dan dat maatregelen worden uitgehold, zoals nu gebeurt in de autosector ? Hoe vermijd je gelobby ? Hoe vermijd je dat je bepaalde sectoren onrechtmatig bevoordeelt ten opzichte van andere ? Hoe vermijd je dat dankzij een snel verbeterende technologie, je achterhaalde normen oplegt die geen enkel effect meer hebben ? Een complexe, onoverzichtelijke taak.

Anderzijds, het grote voordeel van een koolstoftaks is dat ze heel simpel kan zijn. Hoe eenvoudiger, hoe beter eigenlijk. Leg een vaste prijs op voor koolstof, die langzaam met de jaren hoger wordt, en die voor alle sectoren geldt, zonder uitzondering, zonder achterpoortjes. Hoe simpeler de constructie hoe kleiner de kans op gaten, op achterpoortjes in het systeem. Hoe simpeler, hoe kleiner de kans op misbruik.

Een koolstoftaks kan belastingneutraal worden ingevoerd

 Nog een argument is dat een koolstoftaks de energieprijzen nog maar eens zou verhogen, en de mensen doen walgen van de maatregelen tegen de klimaatverandering. Een terechte bezorgdheid, waar we rekening mee moeten houden. Maar er bestaan oplossingen voor.

Een manier om de bevolking te winnen voor een koolstoftaks is ze belastingneutraal te maken: gebruik de opbrengst van de koolstoftaks om de personenbelasting en de vennootschapsbelasting te verlagen, en bekostig er een verhoging van de uitkeringen mee. Dit heeft men bijvoorbeeld in Brits Columbië gedaan, en enkele jaren na het invoeren van de taks zijn de meeste mensen daar voorstander om de koolstoftaks te behouden. Men heeft er blijkbaar geen degout aan overgehouden.

Jamaar, als we mensen en bedrijven vragen een koolstoftaks te betalen, en vervolgens het geld in een andere vorm teruggeven, heeft het dan wel enig effect? Wordt het niet gewoon een vestzak-broekzak operatie ? Nee, dat je de koolstoftaks belastingneutraal maakt doet niets af aan de effectiviteit van de taks om CO2 emissies te reduceren.

Stel, je hebt 2 bedrijven: A en B. A fabriceert dezelfde producten als B, maar op een milieuvriendelijkere manier. Daardoor zijn de productiekosten voor A ook hoger dan voor B, en moeten ze hun producten ook aan een iets hogere prijs op de markt brengen. B verovert dus het grootste deel van de markt. Stel nu dat er een koolstoftaks komt op elke ton uitgestoten CO2. A moet daardoor 30 euro extra betalen per geproduceerd product, B 60 euro. Aangezien alles belastingneutraal verloopt krijgen A en B allebei 45 euro terug van de belastingen, per geproduceerd product. Volledig belastingneutraal: maar A kan nu zijn prijs met 15 euro verlagen, terwijl B zijn prijs met 15 euro moet verhogen om winstgevend te blijven. Gevolg: A, met zijn milieuvriendelijkere productiemethode verovert nu de markt. Wat B er uit eigen beweging toe zal aanzetten om ook te investeren in milieuvriendelijke productiemethodes – waarschijnlijk probeert B A nog te overtroeven: de race naar een koolstofneutrale samenleving is hiermee ingezet.

Merk ook op dat in dit scenario geen uitstootnormen meer hoeven te worden opgelegd. En dat bedrijven A en B ook niet meer zullen lobbyen om uitstootnormen zo zwak mogelijk te maken: het is nu direct in hun voordeel om de uitstoot daadwerkelijk te minimaliseren, omdat ze hiervoor rechtstreeks beloond of gestraft zullen worden met winst of verlies. In plaats van vertragingsmaneuvers uit te voeren zullen de fabrikanten nu proberen om de race te winnen.

Een terecht tegenargument dat je zou kunnen aanvoeren is wel: de taks mag in zijn geheel dan belastingneutraal zijn, maar voor individuele personen is ze dat natuurlijk niet. Er zijn mensen die hun voordeel zullen doen met de nieuwe regeling (meestal de hoger opgeleiden en beter gegoeden, die in staat zijn om alternatieven te bekijken en keuzes te maken), en er zijn mensen die het slachtoffer zullen zijn – die meer zullen moeten betalen, en dat zijn dan vaak de sociaal zwakkeren. Dat is natuurlijk altijd het kenmerk van een taks die tot doel heeft een gedragsverandering te bewerkstelligen. Om dit te verhelpen zou deze groep extra moeten worden geïnformeerd en geholpen om de juiste keuzes te maken.

 De koolstoftaks is geen “cap”. We weten niet hoeveel effect het zal hebben. Maar ze heeft tenminste effect.

De koolstoftaks is geen “cap”. Dat klopt. Daartegenover staat: Van het systeem van de CO2 emissiehandel wisten we in principe wel vantevoren wat het effect zou zijn. Maar het effect BLIJKT nihil. De enige CO2 reductie die Europa heeft weten te realiseren was tijdens de financiële crisis – en deze reductie werd door de crisis veroorzaakt, niet door de emissiehandel.

Wat we wel kunnen doen is het effect van de koolstoftaks bestuderen in landen waar het al enkele jaren is ingevoerd. In Zweden bijvoorbeeld is de koolstoftaks reeds ingevoerd in 1991. De CO2 emissies zijn er sindsdien afgenomen met meer dan 20%, terwijl de economie ondertussen gegroeid is met 58%. Zweden doet het beter dan de doelstellingen vastgelegd in het Kyoto protocol. Ze heeft dankzij dit beleid nu 22,5 miljoen ton CO2 emissierechten over – rechten die ze niet nodig hebben en dus in principe zouden kunnen verkopen. Milieuminister Isabella Lovin heeft echter besloten om deze emissierechten te vernietigen, om het klimaat niet nog meer te belasten.

De koolstoftaks schijnt, afgaande op dit voorbeeld, toch een stuk effectiever te zijn dan de CO2 emissiehandel.

Andere argumenten pro koolstoftaks

Om de energietransitie naar de koolstofneutrale samenleving te maken moeten 3 doelstellingen worden gerealiseerd: 1. afbouw van het fossiele brandstofverbruik 2. installeren van een voldoende capaciteit aan hernieuwbare energie 3. verlaging van het totale energieverbruik.  Elke poging om dit te verwezenlijken met directe regulering wordt al snel ongelofelijk complex, zelfs met het gevaar dat verschillende maatregelen elkaar gaan tegenwerken. Een koolstoftaks bereikt alledrie deze doelen tegelijk.

Een koolstoftaks is de goedkoopste manier om CO2 emissies te verminderen, met minimale disrupties voor de economie. Een op subsidies gebaseerd systeem bijvoorbeeld kost veel – vaak veel te veel (denk aan de gesubsidieerde zonnepanelen), en veroorzaakt disrupties als ze nadien weer worden afgebouwd of afgeschaft.

Een koolstoftaks heeft het grote voordeel dat het simpel is. Een simpele boodschap heeft veel meer kans om een gedragsverandering te bewerkstelligen dan een hele resem aan maatregelen waarbij niemand door de bomen het bos nog kan zien, en waarbij niemand weet hoelang deze maatregelen nog van kracht zullen zijn. Vanwege de eenvoud kan een koolstoftaks ook binnen enkele maanden worden ingevoerd, terwijl elke vorm van directe regulering vele jaren van onderhandeling zal vragen.

 Conclusie:

Ja, de koolstoftaks loopt het risico te worden ingepalmd en naar de wensen van de grote bedrijven te worden gekneed. Maar is de beste reactie daarop om de koolstoftaks in het geheel te verwerpen ? Het alternatief, de directe regulering loopt door zijn complexiteit nog veel meer kans om kapot te worden gelobbied – wat trouwens in het verleden al gebleken is.

De koolstoftaks kan een geweldig krachtig middel zijn om een gedragverandering te bewerkstelligen, bij personen en bij bedrijven, en om daadwerkelijk CO2 emissies te reduceren, zoals o.a. al gebleken is in Zweden en in Brits Columbië.

Een betere tegenzet is: om een sociale en rechtvaardige versie van de koolstoftaks te verdedigen. En deze houdt in

  • Een langzaam oplopende koolstoftaks, met minimale disruptie van de economie, maar die hoog genoeg is om effect te hebben
  • Geen uitzonderingen, geen achterpoortjes, iedereen gelijk voor de wet
  • Belastingneutraal voor de gewone mensen (dus: inkomsten moeten gebruikt worden voor een verlaging van de personenbelasting), en met compenserende verhoging van de minimumuitkeringen.
  • Voorzie initiatieven om de sociaal zwakkeren extra te helpen in de energietransitie.

Commentaar welkom.

 http://community.dewereldmorgen.be/blog/brigittevangerven/2016/11/02/een-koolstoftaks-of-de-huidige-aanpak

http://www.indiatimes.com/news/world/sweden-is-slowly-beating-carbon-emissions-with-smart-environmental-policies-since-1990_-270353.html

http://energenie.net/2017/01/10/taxing-fossil-fuels-bad-policy-or-simple-solution/

https://www.carbontax.org/where-carbon-is-taxed/

take down
the paywall
steun ons nu!