De community ruimte is een vrije online ruimte (blog) waar vrijwilligers en organisaties hun opinies kunnen publiceren. De standpunten vermeld in deze community reflecteren niet noodzakelijk de redactionele lijn van DeWereldMorgen.be. De verantwoordelijkheid over de inhoud ligt bij de auteur.

Wat te doen?
SP.A, Sociaal democratie -

Wat te doen?

woensdag 30 juni 2010 16:32
Spread the love

Links heeft 13 juni stand gehouden. Sp.a stond op de bodem van de put, maar is niet omgevallen. Iedereen een ruiker rode rozen, en met een beetje geluk een ministerspost.

Caroline Gennez sprak op verkiezingsavond als een overwinnaar. Haar partij was weliswaar achteruitgegaan, maar niet zo erg als alle andere die aan N-VA hadden verloren. Goed geprobeerd. Een partij die de pretentie heeft een brede volksbeweging te zijn (dat ooit ook was), en vervolgens niet boven de vijftien procent uitraakt, heeft een probleem.

Je zou de kameraden kunnen sparen, en hun nederlaag wijten aan de sociaaleconomische crisis. Een veel gemaakte fout is dat linkse partijen garen zouden spinnen uit zo een crisis. De realiteit is dat links in slechte tijden zelden goed presteert. Daarmee zou je het verlies van 2010 en 2009 kunnen vergoelijken, en de achteruitgang van 2007 zou je kunnen toeschrijven aan de meesterlijke maar desondanks leugenachtige campagne van Yves Leterme. Het zijn allemaal aannemelijke thesen om de sociaaldemocraten uit de wind te zetten. Gelukkig weet zelfs de partijleiding van sp.a beter.

De oplossingen die binnen de partij momenteel worden voorgesteld, zijn helaas ontoereikend. Enkele dagen na de verkiezingen, viel te lezen in kranten dat sommige prominenten binnenskamers pleiten voor een tocht naar het centrum. De campagne was te links, wat jongeren zou hebben afgeschrikt. Hoewel ze haar uiterste best deed om haar persoonlijke rol te beperken, werd ook openlijk getwijfeld aan de positie van voorzitster Caroline Gennez. Ze zou niet meteen hoeven vertrekken, maar pas nadat een federaal regeerakkoord is onderhandeld. In het beste geval kan Gennez er een ministerspost aan overhouden.

Veel zoden zet dat niet aan de dijk. Misschien lopen er sterkere figuren rond binnen de partij, maar na drie jaar voorzitterschap kan je een verkiezingsnederlaag moeilijk enkel in de schoenen van Gennez schuiven. Vlaanderen is naderhand gewend geraakt aan haar, en keert zich niet meer instinctief af van de beeldbuis waarop zij verschijnt. Als de partij geen goede resultaten behaalde, liggen de oorzaken daarvan dieper. De sociaaldemocratie kampt met een inhoudelijk probleem van betekenis en geloofwaardigheid. Dat kan Bruno Tobback zelfs niet verhullen. Als sp.a haar voorzitter vervangt, haalt de partij misschien twee dagen de voorpagina’s van de kranten, maar meer levert dat niet op.

Conservatief wingewest

Die andere denkpiste is inhoudelijker van aard. Een terugkeer naar het centrum, wat in de praktijk neerkomt op een ruk naar rechts. In Vlaanderen is dat inderdaad een bruikbare tactiek om stemmen binnen te halen. Ongeveer tachtig procent van de kiezers stemt in deze regio op een rechtse of centrumrechtse partij. Op radio 1 trok opiniemaker Tom Naegels de dag na de verkiezingen daaruit de conclusie dat Vlaanderen een conservatief wingewest is waar voor linkse partijen weinig te behalen valt. Een oude analyse, die na elke verkiezing wel ergens opduikt. Het idee al zou een volk over een algemene politieke voorkeur beschikken, lijkt mij desalniettemin nogal kortzichtig. Naegels zou, zijn straathoekwerk met moslims indachtig, eigenlijk beter moeten weten. Vlamingen noch moslims kan je een onveranderlijke mening aanwrijven, laat staan een collectieve. Eerder dan het volk, maakt het kader waarin Vlaanderen denkt een rechtse indruk. Niet de argumenten op zich, maar de manier waarop ze worden gepercipieerd. De afgelopen campagne heeft dat eens te meer overtuigend bewezen. Een overzicht.

Ondanks het lichtbakgehalte van Bart De Wever, ging een substantieel deel van de campagne over het economisch beleid. Alexander De Croo slaagde erin 22 miljard euro naar voren te schuiven als leidraad voor hoogdringende besparingen. Kwestie van de economie weer op orde te krijgen. De jongen werd door iedereen serieus genomen, alle media namen dit streefcijfer over. Andere partijen voelde zich verplicht een besparingsplan naar voren te schuiven waar op het einde een cijfer kwam te staan dat op zijn minst in de buurt kwam van die 22 miljard. Lijst Dedecker – immer enthousiast over het ontvetten van de overheid – presteerde het zelfs precies op 22 miljard euro uit te komen.

Overheidsfinanciën verminderen is niet enkel een rechtse fetisj, maar ook twijfelachtig goed bestuur. Paul Krugman legde in De Morgen (19/06) uit waarom het een uitermate slecht idee is om momenteel groots opgezette besparingsronden aan te vatten. Prille economische groei kan daarmee vernietigd worden, waardoor een nieuwe recessie lonkt. De jaren dertig van de vorige eeuw hebben dat afdoende bewezen. Als we vandaag de grootste economische crisis sinds lang meemaken, is er nu meer dan ooit nood aan een Keynesiaans beleid. Het kransje economen dat in De Zevende Dag (20/06) het gebrek aan bereidwillige politici moest goedmaken, sloot zich daar grotendeels bij aan. Net als Barack Obama op de economische top in Canada. Snoeien om te groeien, waar Mark Rutte de Nederlandse verkiezingen mee heeft gewonnen, is een mythe. Nu investeren en minder besparen, is een kwestie van doeltreffend beleid.

Dat argument was in de Vlaamse campagne omzeggens afwezig. Rechtse partijen zetten de toon waarop het sociaaleconomische onderwerp besproken werd. Waalse partijen werden in Vlaanderen afgebrand, omdat het hen aan gretigheid ontbeerde om het mes in de overheidsuitgaven te zetten. Caroline Gennez lanceerde aan het begin van de campagne een pensioenplan, waarmee alle pensioenen boven de armoedegrens zouden uitkomen. De liberalen konden het zich permitteren om dat weg te zetten als een snoepje. Niet iets om in crisistijd over te beginnen. Sp.a werd in de verdediging gedrukt en kon enkel terrein terugwinnen door ook besparingen op tafel te leggen. Ze wilden die niet doorrekenen, maar riepen wel heel erg hard dat ook zij gingen snijden.

Een droom van gekken

De economie – wereldwijd geframed in een neoliberaal paradigma – is niet het enige waar links enkel lijdzaam kan volgen op de maat die door een rechtse hegemonie wordt aangegeven. Ook het migratiethema wordt al jaren beheerst door rechts. Als de focus niet ligt op de vermeende gevaren van de islam, wat de keuze van extreemrechts is, kan er enkel over migranten worden gepraat in (rechtse) termen als kosten en baten. Wie de kwetsbare situatie van vreemdelingen aan de kaak wil stellen, wordt weggezet als dromerig en oud links. De echte problemen ontkennen, die riedel. Als het over integratie gaat, is het interessant de snelheid te bekijken waarmee racisme van de agenda is verdwenen. Nog niet zo lang geleden was dat een discussiepunt, waar nu de verantwoordelijkheid van een eventuele mislukking geheel bij de nieuwkomers wordt gelegd.

Een laatste voorbeeld is het voorbestaan van België. Het is verbazingwekkend te zien hoe snel N-VA, een hele tijd geholpen door het kartel met CD&V, erin geslaagd is het publieke debat te doen keren. Waar pakweg vijf jaar geleden een onafhankelijk Vlaanderen gezien werd als een droom van gekken, staan pleitbezorgers van België vandaag in het defensief. Zij worden telkenmale gevraagd naar de argumenten voor België, waar dat vroeger een vanzelfsprekendheid was. En zelfs als de argumentatie coherent is, maken voorstanders momenteel de indruk vast te houden aan een voorbijgestreefd model. Ik wil de toekomst van België niet per se een links thema noemen – solidariteit is dat wel -, maar dit is een schoolvoorbeeld van hoe de toon van een debat in een mum van tijd kan omslaan.

De twee enige thema’s die links in Vlaanderen beheerst, zijn tegenwoordig ethiek en klimaat. Als het over ethische onderwerpen gaat, is de vooropname steeds liberaal, waar conservatieve denkers als achterhaald worden bestempeld. Er is ook niemand (behalve Jean-Marie Dedecker) die openlijk durft te twijfelen aan de opwarming van de aarde en de noodzaak van een meer duurzame samenleving. Deze twee onderwerpen leveren electoraal weinig op – rechts slaagt er ook in haar dada’s het meest prominent naar voren te schuiven -, maar ze kunnen inspirerend werken. Enkele decennia geleden was Vlaanderen ethisch conservatief, en het duurzaamheiddiscours is nog maar enkele jaren salonfähig. Het tij kan snel keren.

Een sociaaldemocratische toekomst

Het tij keren. Dat moet de ambitie van de sociaaldemocratie zijn. Zoals eerder aangehaald, heerst het neoliberale paradigma over zo ongeveer de hele wereld. Het is een mondiaal probleem, als dat een troost kan zijn. In heel West-Europa wordt al jaren nagedacht over een toekomstperspectief voor de sociaaldemocratie. Nadat deze partijen de liberalisering jarenlang blindelings hebben omarmd – sp.a wordt nog steeds geassocieerd met de herinneringen aan Paars -, proberen zij nu de kater die dat heeft opgeleverd weg te spoelen. De derde weg is doodgelopen.

In de meest recente Joop den Uyl-lezing gaf Wouter Bos een aardige aanzet. Hij omschreef een mensbeeld dat niet zuiver economisch was, maar strandde nogal snel. Wie ook meedenkt, is Tony Judt. De in de Verenigde Staten woonachtige Europeaan, schreef met Het Land Is Moe – een pamflet dat vooral aan De Morgen onterecht voorbij is gegaan – een waardevol begin voor een nieuwe sociaaldemocratie. Hoewel zijn pleidooi geen pasklare antwoorden biedt, is de oproep van Judt lovenswaardig.

Links moet op zoek naar een nieuw denkkader. De val van het communisme eind jaren tachtig en de gewelddadige feiten die daarmee aan het licht kwamen, hebben niet enkel de schuldige regimes in diskrediet gebracht, maar het hele socialisme. De neoliberale ideologie die het Westen hierop naar voren heeft geschoven als zaligmakende theorie, heeft vragen verpulverd die dringend weer moeten worden gesteld. Na een periode van stilzwijgende aanvaarding, moet links op zoek naar nieuwe vergezichten. Nieuwe ideeën en argumenten, om een antwoord te bieden aan het communistische verleden en het neoliberale heden. Dit is een internationaal verhaal, maar gezien de huidige situatie des te noodzakelijker voor de Vlaamse betrokkenen.

Weinig van te merken

Judt gelooft oprecht – hij heeft weinig keuze, want is stervende – dat een nieuw tijdperk is aangebroken. Zoals zo velen probeert hij in de financiële crisis van 2008 het einde te zien van een periode waarin enkel geldelijke winsten van tel waren. Bijna twee jaar veder kan ik die verschuiving maar met moeite bemerken – de vraagtekens die laatst werden geplaatst bij het BNP als zeldzame uitzondering. Er is vooralsnog geen licht aan het einde van de tunnel merkbaar, maar dat maakt zijn analyse niet minder relevant. Blijkbaar is er meer nodig dan een crisis van heb ik jou daar om mensen het failliet van een systeem te doen inzien. Wat ook nodig is, daar zal de komende tijd naar moeten worden gezocht door al wie de sociaaldemocratie een duurzame toekomst wil geven.

Na het verlies van sp.a in 2007, werd Caroline Gennez door Johan Vande Lanotte naar voren geschoven. Zij beloofde te werken aan een structurele vernieuwing van de partij. Misschien zijn er al enkele horizoncongressen gepasseerd zonder mijn medeweten, maar daar is tot nu toe weinig van te merken. De opvallend linkse campagne die Gennez voerde, was zeker een dappere poging, maar uiteindelijk is zij wederom verzopen in het neoliberale besparingsdiscours. Net als Groen! is sp.a er niet in geslaagd meer te bieden dat een saneringsplan met sociale dan wel groene accenten. Er is in Vlaanderen nog geen begin gemaakt van wat dan ook.

Als er binnen sp.a vandaag gepleit wordt voor een terugkeer naar het centrum, lijkt de partij ook niet in staat om een nieuw verhaal te ontwikkelen. Enkel meer overtuigd meedansen op de tonen van rechtse muziekjes. Hopen dat kiezers het verschil niet merken, op enkele sympathieke roze accenten na. Het meest zorgwekkende aan deze tactiek, is dat hij geopperd werd omdat jongeren nu eenmaal niet zouden vallen voor een links verhaal. Wie dat gelooft, gaat best speculeren op de beurs. Het verhaal moet anders, maar de idealen mogen nooit verdwijnen.

Freddy Willockx pleitte in De Morgen (26/06) aan de zijde van Louis Tobback voor een herwaardering van de studiedienst van de partij. Ik sta nog steeds wantrouwig tegenover de Denktank Van Besien – waar men druk is met de ontwikkeling van efficiëntere dakisolatie, vermoed ik -, maar een partijgebonden en desondanks onafhankelijke werkplaats als de Wiardi Beckman Stichting in Nederland, zou een goede investering zijn. Je wint er geen peilingen mee, maar het levert misschien waardevolle ideeën aan waardoor je de tegenstander na teleurstellende verkiezingen geen gelijk meer hoeft te geven.

ikhebaltijdgelijk.wordpress.com

take down
the paywall
steun ons nu!