Het nieuwe jeugddelinquentierecht brengt verschillende visies en meningen los. In dit artikel probeer ik de ideale setting te schetsen voor een jongere die een delict heeft gepleegd. In dit stuk probeer ik mijn mening te geven en mijn bedenkingen in kaart te brengen.

Tijdens mijn stage bij de sociale dienst van de politie kwam ik vaak in contact met voorgeleidingen in de jeugdrechtbank. De jongere pleegde een delict. Hij moet dus de juiste maatregel of verplichting voorgeschoteld krijgen maar de jeugdrechter staat dikwijls met zijn rug tegen de muur. Er zijn maar beperkte plaatsen in instellingen waardoor er jongeren in instellingen terechtkomen die daar niet thuis horen kijkend naar hun gepleegde feit.

Het subsidiariteitsbeginsel vertelt ons dat de jeugdrechter tot de minst ingrijpende maatregel moet kiezen in proportie met de ernst van het gepleegde delict. Zo begeleidde ik een jongen die door omstandigheden en naïviteit verzeild was geraakt in het drugsmilieu. Hij had niet zo’n zware delicten gepleegd in vergelijking met sommige andere jongeren. De context van de jongen werd een prikkel om met drugs te beginnen experimenteren. Het verdict van de jeugdrechter was: Everberg. Onder de jongeren wordt dit gezien als een ‘jeugdgevangenis’. De jongen barstte in tranen uit … Ik pleit dus om meer middelen voor het jeugdrecht. Zodat rechters niet zulke schrijnende beslissingen meer hoeven te nemen.

Begeleiders van verschillende instellingen benadrukken dat zij een thuisomgeving proberen te creëren voor de jongere. Dit is zeker een positief gegeven, doch heb ik er een aantal bedenkingen bij. De jongeren krijgen bijvoorbeeld veel te veel regels voorgeschoteld. Regels die gaan van 10 minuten langer kunnen bellen naar je ouders, tot je eigen kleren niet mogen dragen, zijn absurd en ridicuul. De uitdrukking hiernaast verwijst naar het belang van de context waar je in opgroeit. Persoonlijk denk ik dat veel kinderen geen liefde gekend hebben. Het is onze plicht als sociaal werker om deze jongeren graag te zien, iets wat sommigen nog nooit hebben gevoeld.

“Als ouders stenen op hun pad laten liggen, zullen hun kinderen erover struikelen.”

Twaalf maart 2020 omstreeks 12u30 … Een dag om nooit meer te vergeten. Op dat moment zat ik te wachten op mijn trein in Gent-Sint-Pieters richting Wevelgem. Ik was nog eens uit geweest in Gent, niet wetende dat dit één van de laatste keren was voor een periode van onbepaalde tijd.

Ik bekeek het nieuws op mijn gsm. De nationale veiligheidsraad besliste om strengere maatregelen te nemen. De Amerikaanse president Trump schorste alle reizen naar Europa. De vele voetbal- en wielerwedstrijden kwamen ter discussie te staan. Ondertussen werd bekend gemaakt dat er in Italië 1.000 doden te betreuren waren door het coronavirus.

Een shock kwam door mij heen … Het leek allemaal zo onschuldig, maar het virus kwam nu wel heel dichtbij. De wachtende mensen op het perron hadden het nieuws waarschijnlijk net zoals ik vernomen. Mensen namen afstand van elkaar en keken angstig om zich heen.

Ik stapte de trein in, stak oortjes in en beluisterde mijn favoriete afspeellijst. Ik ging alleen zitten, iets wat ik normaal zelden doe. De sfeer op de trein was ondermaats, net alsof wij allemaal richting een begrafenis aan het rijden waren. De vijand was inmiddels tot in België geraakt. Een vijand die onzichtbaar is voor iedereen. De oorlog tegenover een ‘onschuldige’ griep was begonnen. Dit is mijn verhaal in tijden van corona.

Een paar dagen waren inmiddels verstreken. We kregen meer en meer zicht op de ernst van het virus. Het nieuws werd steeds duidelijker: geen voorjaarsklassiekers meer, zoals Gent-Wevelgem. Voor vele Wevelgemnaren een zware domper. Dit moest een hoogdag worden, een hoogdag waar elke Wevelgemnaar erg naar uitkijkt. 254 kilometers afwachten om dan de renners tien seconden te zien voorbij razen over de streep, is echt wel de moeite waard. De 82ste editie van Gent-Wevelgem moest een topeditie worden. Veel wind, een waaieretappe waar veel renners zouden sneuvelen.

Echter is koers in deze tijden maar bijzaak. Want het sneuvelen gebeurt jammer genoeg in het ‘echte leven’. Het dagelijks leven die van de ene dag op de andere dag er helemaal anders uitziet. De beelden van patiënten die op de gangen moeten liggen in Italiaanse ziekenhuizen. De mensen uit de zorg die smeken om extra voorraden beschermmingsmateriaal, blijven mij bij. “De wereld van vandaag is niet meer de wereld van morgen.” Een citaat die ik heb onthouden uit mijn lessen Godsdienst of liever Levensbeschouwing. Zeer toepasselijk in deze crisis.

“De wereld is de ene op de andere dag totaal veranderd en zal nooit meer dezelfde zijn.”

De wereld is in enkele dagen totaal veranderd, ook voor ons klein Belgenlandje. Wij Belgen, die ons kapot werken en leven van ons werk hebben nu opeens rust en vrije tijd. Onze typische arbeidsethos of werkdrift is voor velen abrupt noodzakelijk stilgelegd. Alles valt stil, mensen panikeren en gaan hamsteren. De gedachteloosheid van de mens komt terug naar boven. Mensen volgen de stroom zomaar zonder zich bewust te zijn dat het maar om wc-papier gaat.

In een periode waar velen geen onderscheid meer hebben tussen de zondag en de maandag, krijgen wij eindelijk tijd vrij voor zelfreflectie. Denk na bij jezelf welke dingen je mist, geen banale dingen, zoals wc-papier, maar dingen die je goed in je vel doen voelen. Welk pad wil jij op na de corona0epidemie?

Ikzelf denk na over mijn toekomst en sta stil bij zaken waar ik anders nooit bij stil zou staan. Deze lockdown betekent ook voor mij onzekerheid. Geen enkele wetenschapper kan duidelijk zeggen wanneer deze noodsituatie gedaan zal zijn. Of wanneer wij de piek hebben bereikt. Voor studenten of scholieren die nu volop zitten te piekeren of zij examens hebben en op welke manier, zijn het ook onzekere tijden.

Denk dan maar eens aan de verpleging die dag en nacht instaat voor de gezondheid van anderen en zo hun eigen gezondheid in gevaar brengt. Hier kan je alleen maar respect voor hebben. Maar voor deze mensen zijn het natuurlijk ook onzekere tijden.

De mens is nu eenmaal iemand die leeft van zekerheiden in het leven. Lockdown betekent ook weinig tot geen sociaal contact. De mens is een sociaal dier. Wij leven van interacties met anderen. Hoe verschrikkelijk moet het dan niet zijn voor eenzame mensen die weinig tot geen context rond zich hebben.

Het kind van de rekening blijft voor mij de kwetsbare groepen zoals kinderen in de jeugdzorg. Voor opvoeders en jeugdrechters die deze jongeren begeleiden is het een echt titanenwerk. Door de coronamaatregelen worden voorzieningen en internaten gesloten. De jongeren botsten tegen de muren aan, thuis is het niet veilig en zij kunnen niet naar een zoveelste veilige omgeving. Een zeer schrijnende situatie als je het mij vraagt.

Onze minister van Volksgezondheid, Maggie De Block, had geen benul wat de gevolgen zouden zijn voor de jeugdzorg, wanneer ze  de welgemeende woorden ‘blijf in uw kot’ uitsprak. Wist ze dan niet wat dit zou betekenen voor de 25.000 kinderen die onder begeleiding staan van de jeugdrechtbank?

“Blijf in uw kot, betekent voor de gekwetste jongere, blijf in uw vijandig kot.”

Waarschijnlijk rekende ze alleen maar de medische zorg mee in de plaats van de jeugdzorg. Bijgevolg de individuele begeleidingstrajecten worden (tijdelijk) stopgezet. Ik wil geen kritiek geven op Maggie, maar ons wel tot denken aanzetten …

Misschien kunnen we zo Lies en Arno ook begrijpen wanneer ze weer iets stelen om geld in het laatje te brengen om te overleven. Of wanneer Youssef en Tom weer weglopen van thuis omdat ze al voor de vijfde keer slaag gekregen hebben van hun bipolaire vader. Deze kinderen vechten al langer tegen een hardnekkig virus genaamd: uitsluiting en armoede.

Tot slot wil ik eindigen met een positieve noot. Ik hoop dat het samenhorigheidsgevoel deze dagen primeert. Zodat wij als één gemeenschap door deze crisis komen, ongeacht hoe vaak je gehamsterd hebt. Zorg voor jezelf en anderen rondom je zodat wij die onzichtbare ‘vijand’ verslaan en triomferen.

Axel Couckuyt is laatstejaarsstudent maatschappelijk werk.