De moord op Julie Van Espen stuurde een legitieme schokgolf doorheen de hele samenleving, ten eerste omdat het om een verachtelijke misdaad gaat en ten tweede omdat justitie weer eens gefaald heeft. Het gaat al om de elfde feminicide dit jaar in ons land. Dat betekent dat Julie geen toevallig slachtoffer was. Ze werd gedood omdat ze een vrouw was, omdat haar moordenaar gedreven werd door het verlangen om te domineren. Julie werd niet beschermd door de overheid, omdat geweld op vrouwen in België nog steeds niet bovenaan de agenda staat, omdat men pas wakker schiet na de zoveelste keer te veel.
Uit respect voor Julie en voor alle vrouwen vermoord omwille van het feit dat ze een meisje/vrouw waren én uit solidariteit met de duizenden vrouwen die iedere dag te maken krijgen met seksueel en ander geweld, moeten we er nu voor zorgen dat dit niet meer kan gebeuren.
De vrouwenbeweging in België trekt hier duidelijk aan één zeel en eist het recht op om te leven in een veilige samenleving. We willen echter niet dat dit thema politiek gerecupereerd wordt. Het kan niet de bedoeling zijn om hiermee de bevolking nog meer angst aan te jagen en zo electoraal te scoren.
Gebaseerd op het recente Schaduwrapport van het middenveld over de uitvoering van het Verdrag van Istanbul van de Raad van Europa (een verdrag inzake het voorkomen en bestrijden van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld) door ons land, doen we hier vier aanbevelingen om een concreet en structureel beleid tegen geweld op vrouwen te onderbouwen.
Bouw verder op een ernstig preventiebeleid
Tot nu toe heeft de overheid enkel losse en ongecoördineerde sensibiliseringscampagnes gevoerd die hoegenaamd niet getuigden van een globale visie. Ze richtten zich steeds op de individuele verantwoordelijkheid van de slachtoffers en deden hun best om de collectieve responsibilisering, inclusief die van de staat, te verbergen.
Wat we meer dan dringend nodig hebben, is een globaal en gecoördineerd preventiebeleid in alle domeinen en op alle niveaus: politie, justitie, onderwijs, media, werkgelegenheid en arbeidsmarkt, sociale diensten, gezondheidsdiensten… .
Hervorm justitie
Gerechtelijke procedures zijn doorgaans lang, ingewikkeld, veeleisend en duur. Een herfinanciering van justitie zou ongetwijfeld al voor een deel helpen. Maar het zou niets veranderen aan de ongelijkheden binnen onze samenleving. Neem nu de volgende voorbeelden: door autodiefstal zwaarder te bestraffen dan verkrachting, wordt pijnlijk duidelijk wat als meer of minder aanvaardbaar beschouwd wordt. Door intrafamiliaal geweld aan verzwarende omstandigheden te koppelen, worden de implicaties systematisch onderschat. Door de bewijslast bij de slachtoffers te leggen, moeten ze het mogelijk stellen zonder rechtsgang. Door de splitsing in strafrechtelijk en burgerlijk recht, worden criminele feiten niet altijd voor een burgerlijke rechtbank behandeld, met vaak dramatische gevolgen voor de slachtoffers.
We moeten daarom voluit gaan voor een globale aanpassing van ons rechtssysteem. In een recent rapport heeft de Hoge Raad voor Justitie een reeks aanbevelingen geformuleerd als antwoord op de ontoereikende aanpak van seksueel geweld door de rechterlijke macht.
Ga voor straffen gericht op de belangen van slachtoffers en op inperking van recidive
Er moet een einde komen aan de straffeloosheid van geweld op vrouwen. Daders moeten veroordeeld, straffen moeten uitgevoerd worden. In een respectvolle en behoedzame samenleving zou de moordenaar van Julie Van Espen nooit maar dan ook nooit vrijgelaten zijn in afwachting van de behandeling in hoger beroep. Hij was immers al eerder veroordeeld voor verkrachting.
Daders moeten verantwoordelijk blijven voor de gevolgen van hun delicten en slachtoffers moeten de nodige middelen krijgen om hun leven terug in handen te nemen (lichamelijke en geestelijke gezondheid, werk en inkomen, mobiliteit, gezin enz.).
Voorzie de nodige middelen om het Verdrag van Istanbul op alle niveaus uit te voeren
Ons land heeft in 2016 het Verdrag van Istanbul geratificeerd, het eerste bindende internationaal verdrag om alle vormen van geweld tegen vrouwen te bestrijden. België heeft zich ertoe verbonden om op alle niveaus de verplichtingen na te leven in verband met de preventie van geweld, de bescherming van slachtoffers, de vervolging van daders en de opmaak van een gecoördineerd en geïntegreerd beleid waarbij alle actoren betrokken zijn.
Het Schaduwrapport heeft pijnlijk duidelijk gemaakt dat 80 % van de artikelen van het Verdrag maar een beetje, slecht of helemaal niet nageleefd worden. Dit is onaanvaardbaar!
Daarom eisen wij dat 2 % van het BNP toegewezen wordt aan de strijd tegen geweld op vrouwen, zowel in de openbare ruimte als in de privésfeer. Dit niet alleen om de vervolging van daders te garanderen, maar ook als waarborg voor bescherming, ondersteuning en schadeloosstelling van slachtoffers en als preventie van dergelijk geweld.
Aan de vooravond van de verkiezingen roepen we de politici op om bij de uitwerking van het nieuwe Nationaal Actieplan ter bestrijding van geweld op vrouwen (2020-2024) voort te bouwen op de aanbevelingen van het middenveld en de gespecialiseerde diensten. Een proactief, coherent en gecoördineerd beleid over alle overheidsniveaus heen is dringend nodig. Het is vijf voor twaalf.
Deze tekst werd opgesteld door het Feministisch platform tegen geweld op vrouwen en ondertekend door:
Vrouwenraad, Furia, Beweging tegen Geweld Zijn, ella vzw, Amazone, be feminist, Centre de Prévention des Violences Conjugales et Familiales, Défaire Genre, Brise Le Silence, Collectif contre les Violences Familiales et l’Exclusion, Fédération des Centres de Planning Familial, Fédération Laïque de Centres de Planning Familial, Fem&Law, Femmes de droit, Femmes et santé, Femmes Prévoyantes Socialistes, Gams, Génération Espoir, Infor-Femmes Liège, Intact, La Maison Rue Verte, La Voix des Femmes, Le Monde selon les femmes, Ouvre Boîtes, Praxis, Ronahî, SOS Viol, Succès, Vie Féminine, Le «37», Centre de planning et de consultation familiale et conjugale
