De community ruimte is een vrije online ruimte (blog) waar vrijwilligers en organisaties hun opinies kunnen publiceren. De standpunten vermeld in deze community reflecteren niet noodzakelijk de redactionele lijn van DeWereldMorgen.be. De verantwoordelijkheid over de inhoud ligt bij de auteur.

Verhuizen om te werken: Zimbabwaanse huishoudwerkers in Zuid-Afrika

Verhuizen om te werken: Zimbabwaanse huishoudwerkers in Zuid-Afrika

woensdag 4 oktober 2017 12:29
Spread the love

Solidarity Center (Flickr)

 Op zoek naar een toekomst

Iedereen is op op zoek naar een zeker bestaan, naar een betere toekomst. Wereldwijd verhuizen mensen noodgedwongen om een job te vinden om te kunnen overleven. In Zuid-Afrika onderzochten we de situatie van arbeidsmigranten in de huishoudsector.

Alice: Zimbabwaanse huishoudwerkster in Zuid-Afrika

Alice glimlacht. De Zimbabwaanse poetshulp werkt al tien jaar in Zuid-Afrika. Met het geld dat ze hier verdient kan ze haar familie in Zimbabwe een beetje ademruimte geven. Achter haar opgewektheid schuilt echter een minder rooskleurige realiteit.

Ze verliet Zimbabwe in 2007, omdat er eenvoudigweg geen werk is. “De situatie in mijn land is triest”, vertelt ze, “zelfs hoger opgeleiden vinden geen werk.” Voor haar was het ofwel migreren ofwel honger leiden. Omdat ze al familie wonen had in Johannesburg, nam ze de beslissing om te verhuizen en haar geluk in Zuid-Afrika te beproeven.

Is het moeilijk om aan een werkvisum te geraken in Zuid-Afrika?

“Net als bijna alle Zimbabwanen, stak ik de grens over zonder papieren. Het is toch niet mogelijk om een visum te krijgen, dus mensen steken gewoon zo de grens over. Maar zonder job en papieren is het moeilijk. Dankzij mijn familieleden en het netwerk van Zimbabwanen hier, vond ik wel gezinnen waar ik kon gaan poetsen. Maar dat waren telkens korte opdrachten: de ene dag hier, de andere dag daar. Het is ook moeilijk om op die manier een kamer te huren: je kan de juiste papieren niet voorleggen en bovendien heb je geen regelmatig inkomen. Het was hard in het begin.”

Hadden jouw werkgevers begrip voor jouw moeilijke situatie?

“Neen, integendeel. Vaak werd er zelfs extra geprofiteerd van mij omdat ik geen papieren had en ze wisten dat ik nergens terecht kon. Ik werd minder betaald, overuren werden helemaal niet betaald, wettelijke feestdagen werden niet gerespecteerd, enzovoort.

Mijn situatie is pas beginnen veranderen na 2010. Toen was er een grote regularisatiecampagne voor Zimbabwaanse migranten in Zuid-Afrika. Ik kreeg een tijdelijk werkvisum en kon vanaf toen legaal aan de slag. In dezelfde periode vond ik een goede werkgever waar ik fulltime kon werken, die mijn rechten wel respecteerde.”

Wat brengt de toekomst voor jou?

“Ik hoop op een dag te kunnen terugkeren naar Zimbabwe. Het is mijn land. Ik mis het elke dag. Maar zoals het er nu uitziet zal ik nog een hele tijd in Zuid-Afrika moeten blijven. De situatie in Zimbabwe is er enkel op achteruitgegaan sinds ik vertrokken ben.

De tijdelijke werkvisums voor Zimbabwanen verlopen eind dit jaar. We hopen allemaal op een nieuwe verlenging. De Zuid-Afrikaanse overheid moet ook beseffen dat niemand kan en zal terugkeren naar Zimbabwe. Ze kunnen toch niet zomaar miljoenen mensen terug in de illegaliteit duwen?”

Eunice: activiste voor migranten

Eunice Dhadsla is vakbondsvrouw bij de vakbond SADSAWU die huishoudwerkers organiseert en waar FOS in Zuid-Afrika mee samenwerkt. Het verhaal van Alice klinkt haar bekend in de oren. “Alle huishoudwerkers in dit land kennen dezelfde problemen: lage lonen, het niet uitbetalen van overuren, seksuele intimidatie en ga zo maar door”, zegt ze. “Maar voor arbeidsmigranten is het vaak nog moeilijker.”

Wat zijn dan de grootste problemen van arbeidsmigranten in de huishoudsector?

“Ze hebben meer schrik om voor zichzelf op te komen. De werkgevers maken daar misbruik van. In de eerste plaats door de lonen te drukken. En als de buitenlandse werknemer toch protesteert, dreigt de werkgever om de politie of de dienst vreemdelingenzaken te bellen.

De werkgevers gebruiken ook een verdeel-en-heersstrategie. Ze hebben bijvoorbeeld twee huishoudwerkers in dienst, een Zuid-Afrikaanse en een buitenlandse werkneemster. De buitenlandse werkneemster zal vaak bereid zijn om harder te werken voor een lager loon en zal alle taken aanvaarden. Vervolgens wordt er druk uitgeoefend op de Zuid-Afrikaanse poetsvrouw. Als zij niet inbindt, wordt ze ontslaan en neemt de werkgever een tweede migrant in dienst. Soms een familielid van de persoon die al voor hem werkt. Dat zet kwaad bloed bij Zuid-Afrikaanse werkneemsters en leidt tot xenofobie en racisme. Als vakbond hameren we erop dat de buitenlandse werknemers geen schuld treffen, wel de bazen. Maar het blijft een moeilijk verhaal.”

Dit zal voor veel mensen in België bekend in de oren klinken, bij ons spreken we van ‘sociale dumping’. Wat doet de vakbond hieraan?

“We recruteren actief migrant workers. We vinden het belangrijk om ze lid te maken van de vakbond. In de eerste plaats kijken we dan of ze in aanmerking komen voor papieren. Volgens de Zuid-Afrikaanse wetgeving hebben arbeidsmigranten die vijf jaar in het land zijn recht op een werkvergunning. Velen weten dat niet. Het enige probleem is dat de werkgever de nodige documenten en verklaringen moet voorzien, je bent dus opnieuw heel erg afhankelijk van je werkgever.

Er werd extra geprofiteerd van mij, omdat ik geen papieren had

Daarnaast geven we ook vorming over hun rechten. Zelfs arbeiders met papieren denken soms dat ze geen aanspraak maken op de arbeidsrechten in dit land. Wij leggen hen uit dat alle werknemers hier dezelfde rechten hebben, ongeacht je nationaliteit. En we proberen hen te versterken en hun zelfvertrouwen op te krikken, zodat ze ook effectief durven eisen wat ze moeten krijgen.”

“Ten slotte proberen we ook met ngo’s en andere vakbonden samen te werken, om iets te doen aan de zogenaamde employment agencies. Dat zijn vaak schimmige interimbedrijfjes die mensen over de grens smokkelen en illegaal tewerkstellen. Feitelijk gaat het over mensenhandel. Het zijn schrijnende verhalen: het paspoort wordt afgenomen, arbeiders worden gehuisvest in onmenselijke omstandigheden en krijgen een hongerloon uitbetaald.

We hebben verhalen verzameld van vrouwen die in de prostitutie gedwongen worden. Ze kunnen nergens naartoe, want ze hebben geen paspoort meer. Bovendien gaat het vaak om alleenstaande moeders die absoluut geld moeten opsturen naar de familie om te kunnen overleven. De problematiek is trouwens veel ruimer dan huishoudwerkers. Ook op boerderijen, in hotels en zelfs in mijnbedrijven zal je werknemers tegenkomen die hier slachtoffer van zijn.”

Je sprak van onbegrip bij de Zuid-Afrikaanse collega’s, soms is er zelfs sprake van racisme. Heeft SADSAWU een strategie om daar tegenin te gaan?

“We zetten migranten en Zuid-Afrikaanse werknemers samen in vergaderingen en in workshops. We leggen uit dat het de taak van de vakbond is om alle werknemers te verdedigen, ongeacht hun nationaliteit, kleur, geloofsovertuiging en als ze papieren hebben of niet. Wij komen op voor arbeiders, punt aan de lijn.

We maken ook duidelijk dat goedkope arbeid het probleem is, niet de persoon. En dat we samen moeten strijden voor betere loon- en arbeidsvoorwaarden voor ons allemaal in plaats van ons uit elkaar te laten spelen door de bazen.

Soms zijn er ook wel mooie verhalen. Een van onze actieve leden werkt samen met een vrouw uit buurland Lesotho. De werkgever wilde haar geen vrijaf geven op kerstdag. Ze zei dat, zolang zij met haar collega onder hetzelfde dak werkt, haar collega ook op dezelfde manier behandeld moet worden. De werkgever schrok van die reactie en heeft uiteindelijk beiden vrijaf gegeven. Met die verhalen proberen we onze achterban te inspireren. Samen sterk!”

Veel organisaties waarmee FOS samenwerkt, komen dagelijks in contact met (arbeids)migranten. Wereldwijd verplaatsen mensen zich, al dan niet tijdelijk, op zoek naar waardig werk. Door hun onzekere situatie, wordt dat recht hen te vaak ontzegd. Vanuit die ervaring met migratie en als reactie op Belgische actualiteit, voert FOS dit najaar samen met 11.11.11 campagne voor een eerlijk migratiebeleid.

Auteur: Jasper Rommel

take down
the paywall
steun ons nu!