Verenigd in angst?
door Omar Bâ
De twee terreurdaden van 22 juli in Noorwegen hebben een schokgolf van verontwaardiging veroorzaakt in heel Europa. Breivik laat demonen uit het Europees verleden heropleven, door zijn moorden te ankeren in een zeer actuele realiteit van politiek antimulticulturalisme.
Deze daad is een gewelddadige uiting van een discours dat doorheen de jaren een vruchtbodem heeft gevonden in het politieke islamofobische discours waarbij de aanwezigheid van andere culturen als bedreiging voor Europa wordt voorgesteld . Dit werd mede mogelijk gemaakt door intellectuelen van links, rechts en het centrum die het discours overnamen en banaliseerden.
Wanneer bovendien Europese leiders toegeven dat een multiculturele samenleving onmogelijk is, bevestigen zij de extreemrechtse propaganda van Wilders, Dewinter, Haider die vrolijk werd overgenomen door Sarkozy en Merkel, maar ook door sommige socialisten en ecologisten.
Perceptie
Breivik was een modelburger naar Noorse normen, goed geïntegreerd in de samenleving. Op 24-jarige leeftijd stond hij aan het hoofd van een onderneming met zeven werknemers. Wie het compondium leest, merkt dat hij een synthese maakt van de heersende fobieën die in de media al jaren verspreid worden rond ‘diversiteit’, de islam, terrorisme enzovoort.
De media zijn zeker niet de oorzaak, maar zijn toch medeverantwoordelijk voor een bepaalde perceptie van de samenleving. Zij zijn de versterker van het signaal dat machtshebbers verspreiden en dat leeft bij een grote deel van de autochtone West-Europese bevolking.
Problematisering
Breiviks manifest maakt ons duidelijk dat zijn motivaties en gedachtegoed werden overgenomen, aangepast en geconstrueerd vanuit het actuele discours dat het multiculturalisme van de samenleving problematiseert. Wij hebben in het verleden soortgelijke feiten opgemerkt, vanuit diezelfde motivatie gedreven. Ze waren minder methodisch maar hadden dezelfde kenmerkende haat en obsessie.
Hans Van Themsche beging zijn daden in Antwerpen; in Malmö [Zweden, red.] richtte een xenofobe schutter de loop van zijn geweer uitsluitend op mensen met een andere huidskleur. Deze verschillende feiten zijn allen aanvallen op de veranderingen van de samenleving, zoals ook de beruchte Amerikaanse ‘Unabomber’ gedreven was door haat jegens een samenleving die niet aan zijn normen beantwoordde.
Machteloosheid
Een rode draad in deze moorden is blind racisme en xenofoob gedachtegoed, een gevoel van machteloosheid dat regelmatig bevestigd wordt door politici en de media. Het is een verschrikking om vast te stellen dat Breivik een statement maakt als “ik wilde Europa redden”.
Onlangs werd er een homokoppel aangevallen in Brussel, een incident dat velen betreurden. Sommige actoren verwezen zelfs naar Samuel Huntingtons ‘clash of civilizations’ [Amerikaans politicoloog; in dit werk stelde hij dat de 21ste eeuw gekenmerkt zou worden door conflicten tussen culturen in plaats van tussen ideologieën, red.]. Het voorval was volgens hen namelijk te wijten aan niet-aangepaste culturen en geloofsovertuigingen.
Het is echter niet de multiculturele samenleving die gefaald heeft, maar wel het beleid. Geen enkel bewind zou een voedingsbodem mogen zijn voor zulke daden. Wanneer Europese leiders de indruk geven dat ze machteloos staan, dat interculturaliteit en multiculturaliteit een bedreiging vormen en problematisch zijn, dan wanen wij ons aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog, die een fundering gaf aan het nazisme als ideologie.
Angst als drijfkracht
Extreemrechts gedachtegoed en uitingen daarvan worden niet hard genoeg bestreden en ‘gelijke kansen bieden’ is slechts een project waar de verschillende doelgroepen niet bij betrokken zijn. Deze woorden van Europees commissaris Cecilia Malmström bevestigen dit: “Spijtig genoeg zijn er te weinig leiders die zich inzetten voor de verdediging van de diversiteit en het belang van een open, tolerante en democratische samenleving waar iedereen welkom is.”
Geen enkele grote samenleving of beschaving is groot geworden met angst als drijfkracht. Wij willen aan de toekomst bouwen als volwaardige Europeanen, maar vooraleer wij zover staan moet er heel veel politieke moed zijn!
Omar Bâ is medewerker van het Afrikaans Platform