Vanaf het begin van de zestiende eeuw tot op heden heeft de kapitalistische markteconomie zich meester gemaakt van de natuurlijke rijkdommen van de aarde, van de vele bevolkingsgroepen die er leefden, en van de biodiversiteit.

Vijf eeuwen roofbouw

Gedreven door een onverzadigbare drang naar winstmaximalisatie, aarzelden de kapitalisten niet om de bodemrijkdommen in te pikken en uit te putten, om volkeren te beroven van hun vrijheid en cultuur, en ze in mensonwaardige toestanden te laten arbeiden in slavernij.

De kapitalistisch dominantie van de voorbije eeuw was het resultaat van de bloedbaden van de koloniale oorlogen, de massale deportaties en bijhorende slachtpartijen. Telkens weer gaven – steeds minder maar steeds rijkere – kapitalisten de voorkeur aan het nastreven van het behoud van persoonlijke rijkdom en macht op de biodiversiteit waarmee de planeet zich had kunnen omringen.

Wetenschappers van het begin van deze eeuw moeten daarom een zesde extinctie van het leven op aarde aankondigen. Vijfhonderd jaren al rijmt kapitalisme op kolonialisme, op imperialisme en op massarepressie, volkerenmoord, racisme, xenofobie en vrouwenhaat.

Deze extreme macht en rijkdom steekt schril af tegen de massa’s onderdrukte, uitgebuite en mishandelde werkers over de hele wereld. De heersende klasse probeert zijn wandaden te verstoppen achter een vergoelijkend discours: beschavingswerk of ontvoogding of verdediging van de mensenrechten of de bescherming van de westerse waarden.

In Europa noemt men de uitbuiting en uitsluiting in de twintigste eeuw: modernisering van de arbeidsverhoudingen en de noodzakelijke arbeidsflexibiliteit. Toch kan het nog erger.

Hyperkapitalisme en fascisme

Het feit dat onder het kapitalisme de economieën wereldwijd onderling afhankelijk waren geworden, is reeds enkele eeuwen oud. Dat de onderwerping van arbeid aan kapitaal zich ver buiten de industriële arbeid uitstrekt, is het evenzeer.

De informatisering van de maatschappelijke verhoudingen vormt de nieuwe machtsfactor, die de informaticaplatformen heeft toegelaten de markteconomie naar hun hand te zetten. De overconcentratie aan kapitaal, aan rijkdom en aan macht, leidde tot die platformen, waarmee men erin geslaagd is een soort van grensoverschrijdende autocratie op te zetten.

Die autocratie beheerst en onderwerpt de politieke structuren van de natiestaten. Ze holt de liberale politieke parlementaire stelsels uit om ze te vervangen door fasciserende besturen, die de overheersing van de willekeur van de sterkeren als systeem uitdragen.

Foto: CPUSA

De geschiedenis had trouwens eerder reeds uitgewezen dat wanneer kapitalisten en vermogenden zich onvoldoende beschermd achten door het politieke liberalisme, ze zonder veel scrupules hun heil zoeken in vormen van fascisme en nazisme. Een proces dat zich momenteel opnieuw aan het voltrekken is …

De GAFA-concentraten (Google, Apple, Facebook, Amazon en Microsoft) realiseren een wereldwijde onderdrukking van de werkenden. Ze dringen door tot in de persoonlijkheid zelf van de werkers en reduceren ze tot koopwaar. De onderdrukking, gaat de economische verhoudingen ver te buiten en beslaat ook het sociale, het ecologische en het culturele.

Kapitaal bedient zich van transnationale structuren terwijl de sociale tegenmacht het lokale of nationale niveau nauwelijks te buiten gaat

Wereldwijd plegen groepen van bewuste werkers verzet tegen de diverse vormen van onderdrukking. Maar het verzet is beperkt in tijd, in omvang en verloopt geïsoleerd. De vermogenden en de fasciserende nationale besturen hebben niet echt veel moeite om die gefragmenteerde sociale tegenmachten te weerstaan. Een internationaal gestructureerd arbeidersverzet zou toelaten het kapitalisme en zijn vele uitwassen efficiënter te bestrijden.

Structurele nood aan een sociale tegenmacht.

In het kapitalisme is arbeid als productiefactor structureel onderworpen aan kapitaal. Het kapitaal bezit dus de macht over arbeid en over de arbeidende klasse. Om van enige vrijheid te kunnen genieten moeten arbeiders dus tegenover het machtsoverwicht van het kapitaal een tegenmacht zien te ontwikkelen.

Om enige vrijheid van handelen en spreken te veroveren in hun relatie tot de hyperkapitalistische platforms of tot de dienstbare fasciserende besturen, zullen de werkers tegenmacht moeten ontwikkelen. Hoe groter de tegenmacht des te groter de vrijheid. Vandaag blijft die tot het lokale niveau beperkt, en dus reikt de actievrijheid niet bijster ver. Enkel een internationaal gestructureerde tegenmacht zou daar verandering in kunnen brengen.

Kapitaal bedient zich van transnationale structuren terwijl de sociale tegenmacht het lokale of nationale niveau nauwelijks te buiten gaat. Het resultaat is voorspelbaar.

De platformen hebben via de algemene greep op informatieverstrekking, op de wereldwijde communicatie en op de mondiale interactie tussen burgers, zich de macht toegeëigend om de opinievorming en dus ook het gedrag van mensen op zijn minst mee te beïnvloeden.

Tegenover de mondiale overheersing van het hyperkapitaal, moet er gewerkt worden aan een mondiale mobilisatie van de werkende klasse

Meer nog, ze slagen erin de nationale politieke controlesystemen buiten spel te zetten. Zij beheersen de politiek en niet andersom. De onderdrukking van de werkende klasse wereldwijd is nog nooit zo allesomvattend geweest. De huidige overheersing van de hyperkapitalisten, vergt een nieuwe, meer verregaande en in elk geval meer aangepaste vorming van sociale tegenmacht.

Tegenover de mondiale overheersing van het hyperkapitaal, moet er gewerkt worden aan een mondiale mobilisatie van de werkende klasse. De algemene onderdrukking van de werkende klasse wereldwijd rechtvaardigt een wereldwijd verzet. Dat sluit ook de antikoloniale verzetsbewegingen en anti-imperialistische organisaties in én antiracistische en vrouwenbewegingen.

Foto: judygr, Flickr

Hoe beginnen aan een wereldwijd netwerk?

Zo’n netwerk zou een geïnformatiseerd en wereldwijd platform van vrije marxistische, antikapitalistische organisaties kunnen zijn. Het zou ijveren voor de sociale emancipatie van de werkende klasse binnen een solidaire, staatsgeleide economie, en voor een wetenschappelijk onderbouwd ecologisch beleid, waarin biologische diversiteit en duurzaam beheer van de rijkdommen van de planeet centraal staan. Daarnaast zou het streven naar de culturele ontvoogding van alle volkeren en naar een open politiek bestuurssysteem met de werkende klasse als drijvende kracht.

De bij het platform aangesloten organisaties werken samen om informatie te vergaren, te evalueren en uit te wisselen. Ze organiseren samen de tegenmachten nodig om het kapitalisme en fascisme te ontmantelen in een perspectief van werkelijke vrijheid, effectieve gelijkheid en een duurzame solidariteit van de arbeiders.

Het wereldnetwerk van arbeidersverzet verzekert zich van de nodige beleidsinstrumenten en -organen. Het algemeen verzet als verweer tegen een algemene onderdrukking streeft ernaar telkens weer een zo doelmatig mogelijke alliantie van tegenmachten te realiseren. Het laat zich hierbij leiden door de expertise van vroeger opgedane ervaringen.

Het internationale arbeidersverzet maakt er een erezaak van bij zijn werking de VN-grondrechtenverdragen te respecteren en uit te dragen. Ondanks zijn vele gebreken, blijft de VN de enige vertegenwoordiger van de wereldgemeenschap en bezit het moreel gezag namens die gemeenschap te spreken.

Tegenover de misbruikende macht van de kapitalistische oligarchen, wensen wij de werkelijke politieke representativiteit te stellen van de mondiale landen associatie. Een tweede reden voor de trouw aan de VN-grondrechtenverdragen is de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. We pogen die verklaring om te zetten in bindende verdragsteksten.

Om een rechtsgrond en een juridische legitimatie voor een wereldbreed arbeidersverzet vorm te geven, moeten we wetsbepalingen hebben die alle werkers van de planeet delen, en dat is nu exact wat het VN-recht doet. De werkende klasse moet zeker zijn dat ook in een nieuwe, marktvrije omgeving hun menselijke waardigheid een zorg blijft.

Wereld Sociaal Forum als opstap

Het Wereld Sociaal Forum (WSF) lijkt de ideale plek om dit voorstel te lanceren en te mobiliseren. Het biedt een unieke kans om de mondiale sociale gemeenschap in al haar diversiteit samen te brengen en een krachtig signaal van verbondenheid uit te zenden in deze tijden van hyperkapitalisme en opkomend fascisme.

Marc Rigaux is emeritus hoogleraar arbeidsrecht UA.