“To cruise or not to cruise?” That is not the question.
Heel wat ophef de laatste week over de cruiseschepen die Antwerpen bezoeken. Jaarlijks meren in het centrum van Antwerpen zo’n 30 van die varende kathedralen aan. Ze brengen 500 tot 2000 dagjestoeristen mee waarvan een groot deel wellicht met wat leuke souvenirs en selfies terug naar huis gaan. Een goede zet voor het toerisme, volgens sommigen. De stad faciliteert deze vorm van toerisme met een paar mooie tegemoetkomingen, zo blijkt op een openbare website (onder de aandacht gebracht door apache.be). De voordelen voor de rederijen zijn dus duidelijk, maar wat zijn de voordelen voor de stad en haar inwoners?
(bron: www.visitantwerpen.be)
Belastingtransfer
Het financiële voordeel voor de rederijen moet natuurlijk ergens vandaan komen. Het is straf dat precies de N-VA deze transfer van belastinggeld naar buitenlandse bedrijven verdedigt. Je zou kunnen argumenteren, zoals Koen Kennis (schepen van toerisme en marionet van dienst), dat dit geld terugvloeit naar de stad in de vorm van maaltijden en souvenirs die door de bezoekers massaal worden geconsumeerd in de oude binnenstad. Dat heeft mijnheer Kennis persoonlijk kunnen vaststellen toen hij in een leeg cruiseschip is gaan eten. Ik fronste mijn wenkbrauwen toch even toen ik dat las. Geeft de schepen hier openlijk toe dat hij op diner gaat bij de cruiselobby? Bij hoeveel burgers zou de schepen al eens thuis zijn gaan eten? Hij is bij deze uitgenodigd bij mij thuis. Ik draag ook heel wat bij aan de Antwerpse economie.
Ik vraag me bovendien af hoe correct de redenering is. De websites van de rederijen prijzen de gourmet-diners aan op hun schepen die in de prijs zijn inbegrepen. Er zullen ongetwijfeld veel van die toeristen van boord gaan in Antwerpen, maar hoe weet mijnheer Kennis dat hun geld naar de hardwerkende zelfstandige gaat en niet naar de McDonald’s en Starbucks? Bestaan er objectieve studies naar het consumptiegedrag van cruisepassagiers? Dat zou dan het debat volgens mij kunnen verrijken. Hoe je het ook draait of keert, je zit hier met een belastingtransfer van 500.000 Antwerpenaren (en nog een pak meer Vlamingen), naar een paar honderd (buitenlandse) eigenaars van rederijen en zelfstandigen in de binnenstad.
Het meest frapante aan de reactie van schepen Kennis is wel hoe ze de vraag compleet negeert. De bezorgdheid van talrijke Antwerpse burgers draait niet om centen, maar om hun gezondheid!
We reizen om te leren
Met toerisme op zich is niets mis, integendeel. Reizen is verrijkend. Ik ontvang zelf regelmatig mensen uit het buitenland en toon hen met veel trots de stad, inclusief mijn favoriete café’s en restaurantjes. We praten dan regelmatig over geschiedenis, politiek en alle aspecten van het leven. Reizen lijkt me belangrijk in deze geglobaliseerde wereld. Het is nodig om andere culturen, denkwijzen en manieren van leven te ontdekken, kortom om kennis te maken met het ‘vreemde’. Hoe meer contacten tussen culturen hoe beter. Het is natuurlijk de vraag hoeveel contact er daadwerkelijk is met deze cruisetoeristen.
Het wordt echter een ander verhaal wanneer die reizigers schade toebrengen aan een stad en samenleving. Denk maar aan de airBnB’s (minder beschikbare woningen), zatte vrijgezellenweekendjes of de flixbussen aan het Centraal Station. Ook cruiseschepen zijn een vervuilende vorm van reizen. Hun uitstoot is het equivalent van een grote hoeveelheid auto’s. Uitstoot is een reëel probleem. Astma, allergieën en longziektes zitten in de lift. Dat is allemaal geen toeval. Niet alleen onze levenskwaliteit wordt hierdoor aangetast, maar ook onze portemonnee (via de ziekteverzekering).
Bovendien lijkt de moeite van de Lage Emissie Zone in Antwerpen in vergelijking daarmee een lachertje en eigenlijk lach je zo ook letterlijk in het gezicht van de arme gepensioneerde die zijn oud dieseltje moet wegdoen en zich geen nieuwe wagen meer kan veroorloven. Voor alle duidelijkheid, ik ben voorstander van de Lage Emissie Zone en ik zou de binnenstad persoonlijk nog veel sneller autoluw maken. Maar fair is fair: voor cruiseschepen moeten dezelfde regels gelden. Uitstoot verminderen, of eruit.
Eén redelijk speciale vorm van “ecologisch-fundamentalistische” kritiek heb ik gehoord in het volgende argument. Cruiseschepen zijn niet het grote probleem. Mobiliteit in zijn geheel is een probleem. Het klimaat moet systematisch worden aangepakt. De handel in CO2-certificaten moet op de schop. En zo voort … Sommige intelligente mensen vinden dus dat één lokale vorm van vervuiling niet moet worden aangepakt, zolang het grote structurele probleem overeind blijft. Zo gaan we natuurlijk héél lang mogen wachten op onze propere lucht. Immers, een globale consensus over de structurele aanpak is onhaalbaar en bovendien overbodig. Het is niet nodig om eerst na te denken hoe de ideale wereld eruit zou zien. Als we onrecht zien, moeten we het aanpakken.
Beredeneerd onderzoek
Daarom heb ik twee ideeën.
Optie 1.We nemen alle voordelen voor cruiseschepen weg. (In plaats van een dure nieuwe terminal in het centrum, zetten we een sovjet-gebouw neer in de haven met pendelbusjes van De Lijn.) En we investeren dat geld in meer internationale treinen.
In dit scenario valt een drastische daling van het aantal cruises te verwachten. De rederijen zullen hun winst elders zoeken, dus voor hen geen probleem. Minder cruises betekent minder cruisetoeristen. Dat kunnen we misschien wel compenseren met toeristen die per trein komen. Bovendien geef je zo de hotelsector een boost (al dan niet door een verschuiving van de subsidies). Belangrijkst in dit scenario is de winst in levenskwaliteit en besparing in de gezondheidszorg.
Optie 2.We verbieden vervuilende cruiseschepen, maar houden de voordelige regelingen voor propere cruiseschepen.
Eveneens een betere levenskwaliteit en besparing en minder medische kosten. Bovendien leveren we als samenleving een stimulans voor technologische innovatie. Aanvankelijk zal het aantal cruiseschepen en -toeristen misschien dalen. Dat kunnen we eventueel compenseren door middelen die niet worden uitgegeven in andere vormen van toerisme te investeren.
Natuurlijk is er nog een derde optie.
Optie 3.Alles laten zoals het nu is.
De voor- en nadelen hiervan heb ik hierboven reeds opgesomd. Duur voor de belastingbetaler en slecht voor onze gezondheid. De winst is voor de rederijen en de paar chocolatiers in het centrum.
In een goed functionerende democratie wordt er overleg gepleegd over wat de beste optie is en het beste gekozen voor de samenleving. Dat overleg moet publiek gebeuren en transparant. We kunnen dat ‘publiek redeneren’ noemen: de opties verzamelen, voor- en nadelen zoeken en vooral correcte en volledige informatie verzamelen. Daarvoor is onpartijdige transparantie nodig. Bij die onpartijdigheid knelt het schoentje. De oprechte bezorgdheid van een grote groep burgers verzandt een wij-zij-discussie tussen partijen in de meerderheid (partijen die voor gelijkheid, vrijheid en Vlaanderen beweren op te komen) en de oppositie (groenen, christenen, communisten en anti-immigranten).
Willen we dat?
Gezond toerisme is mogelijk. Maar het is een kwestie van nadenken. En van willen. De huidige schepen van toerisme zegt duidelijk neen. Hij geeft daarbij toe dat hij beïnvloed wordt door de cruiselobby zelf. Op ongelooflijk korte tijd heeft een petitie tegen deze vervuilende cruiseschepen meer dan 12.000 digitale handtekeningen verzameld. Een tegenpetitie kreeg de steun van zo’n 500 mensen. Of de Antwerpenaar cruiseschepen wil in zijn of haar stad is dus minstens te betwijfelen. De vrees bestaat echter dat alle bezwaren vlotjes van tafel worden geveegd. In de vorige legislatuur heeft het stadsbestuur al duidelijk getoond hoe het omgaat met protest van burgers: negeren.
En geef ze eens ongelijk. ‘De Antwerpenaar’ (toch degene die is gaan stemmen) heeft dit bestuur een meerderheid gegeven. Dat betekent dat deze coalitie voor zes jaar mag doen wat ze willen, ze zijn democratisch gelegitimeerd. En na zes jaar zijn er opnieuw verkiezingen, dan zwaait men weer even met het balletje van de profiterende immigrant en zo kunnen ze nog eens zes jaar verder. Opnieuw voor de duidelijkheid: ik ben tegen mensen – immigranten of niet – die van hun medemensen profiteren, daar gaat het mij hier niet om. Ik probeer aan te tonen dat het politiek systeem niet deugd. We hebben als burger geen enkel deugdelijk institutioneel middel om inspraak af te dwingen. Daarom opnieuw enkele concrete ideeën om het
1.Maak burgerinspraak laagdrempelig: inwoners moeten met hun eID een voorstel kunnen indienen of ondersteunen voor de gemeenteraad.
2.Maak burgerinspraak structureel: een petitie is niet voor de galerij. Maak de overheid verantwoordelijk en verplicht hen om een juridisch correct antwoord te geven. Welke regelgeving bestaat er al en welke initiatieven zal men nemen om het probleem aan te pakken?
3.Maak uitspraak democratischer: breid het referendum op volksinitiatief uit en maak het laagdrempeliger en digitaal. Er is veel weerstand tegen het idee van een referendum (die discussie is voor een andere keer), maar een heel aantal Belgische partijen is ervoor. Mijn behoedzame natuur zegt mij om het aanvankelijk niet-bindend te maken.
4.Veranker deze regels in het Vlaams gemeentedecreet zodat gemeentes geen keuze hebben om al dan niet naar hun inwoners te luisteren.
De stad is niet van de mensen op het schoon verdiep, en ook niet van de dagjestoeristen, maar van ons, de mensen die hier wonen en werken.
