Het dagblad DM besteedde op 30 augustus twee volle pagina’s aan NAVO-propaganda die eerder, op 27 augustus, verschenen was in de NYT. De titel was wel veranderd. Van “Een voormalige Franse president geeft een stem aan obstinate Russische sympathieën” in: “Hardnekkige sympathie voor Rusland: Sarkozy staat niet alleen”. Het artikel is van de hand van Roger Cohen, hoofd van het Parijse kantoor van de NYT. Hij heeft een lange staat van dienst als buitenlandcorrespondent en werd dit jaar nog bekroond met een Pulitzerprijs voor de berichtgeving over Oekraïne. Maar zo’n prijs is geen garantie voor journalistieke kwaliteit, veeleer voor ideologische aangepastheid en de bijhorende intellectuele geborneerdheid en geheelonthouding inzake kritisch denken.

De titel van het stuk verraadt al een verraderlijke stompzinnigheid en kortzichtigheid: internationale politiek is geen kwestie van sympathieën, maar van zakelijke belangen en strategische overwegingen, van het afwegen van risico’s en voordelen. De suggestie dat “sympathie” voor Rusland (wat gewoon wil zeggen dat je de beweegredenen en de context van de Russische politiek probeert te begrijpen) fout is en dat je misschien niet of niet onvoorwaardelijk achter de NAVO-proxy-oorlog tegen Rusland staat) wordt voorgesteld als een “hardnekkige” opstelling die dus duidelijk blind is voor rede. Dat is een louter ideologisch perspectief dat conform is met de ideologie van de VS en de NAVO. Met journalistiek heeft dat niets te maken, het is pure propaganda.

Het nut van met twee stemmen te spreken

De directe aanleiding voor het artikel zijn een paar uitspraken van Sarkozy over Rusland: “In interviews die samenvielen met de publicatie van zijn memoires zei Sarkozy, die van 2007 tot 2012 president was, dat het terugdraaien van de Russische annexatie van de Krim ‘illusoir’ was. Hij sloot uit dat Oekraïne lid zou worden van de Europese Unie of de NAVO omdat het ‘neutraal’ moet blijven. En hij hield vol dat Rusland en Frankrijk ‘elkaar nodig hebben’. “Mensen zeggen me dat de Vladimir Poetin van vandaag niet dezelfde man is die ik indertijd heb ontmoet. Ik vind dat niet overtuigend. Ik heb tientallen gesprekken met hem gehad. Hij is niet irrationeel”, zei hij tegen Le Figaro. “De Europese belangen liggen deze keer niet op één lijn met de Amerikaanse belangen.”

Nu is Sarkozy een onguur personage, wat hem trouwens al rechtszaken en een flinke veroordeling heeft opgeleverd, en bovendien is hij een oorlogsmisdadiger. Hij was het die overhaast de (illegale) aanvalsoorlog tegen Libië startte, en wel met een bombardement op een burgerdoelwit, met burgerdoden als gevolg: hij liet het omroepcentrum van het land bombarderen. Dat was dubbel illegaal. Maar dit onfrisse oorlogsverleden wordt hem door de NYT niet kwalijk genomen – het was immers conform met de Amerikaanse belangen – maar wel zijn standpunt over Rusland en Oekraïne.

De “sterjournalist” Roger Cohen doet niet de moeite even wat research te verrichten en wat feiten te geven, en om tegen te spreken dat de Franse en de Amerikaanse belangen niet samenvallen. De realiteit is dat er al zo’n dertig jaar lang een intense samenwerking tussen Frankrijk en Rusland bestaat op nucleair gebied. (2)

Onder president Sarkozy werd op 8 juni 2010 tussen beide landen een nieuw nucleair akkoord getekend met bepalingen over de ontwikkelingsstrategie, de veiligheid van de nucleaire installaties, het beheer van radioactief afval en het fundamenteel onderzoek. De industrieën van Rusland en Frankrijk zijn inderdaad nauw vervlochten. Op de internationale markt leveren zij samen kerncentrales, waarbij Rusland het nucleaire gedeelte verzorgt en Frankrijk de klassieke turbines die de stroom opwekken.

Die samenwerking is lucratief. Voor elke nieuwe kerncentrale die Rusland ergens in de wereld levert, verdienen de Franse onderaannemers samen wel een miljard euro. De oorlog in Oekraïne heeft daaraan niets veranderd, voor zover mij bekend. Als Sarkozy nu zegt dat de Franse en Amerikaanse belangen niet samenvallen, heeft hij volkomen gelijk. Amerika wil Rusland zoveel mogelijk isoleren, Frankrijk is gebaat bij nauwe samenwerking, en moet die zeker niet verstoren met krijgsgeroffel en agressieve uitlatingen.

De samenwerking geldt trouwens niet alleen voor de nucleaire sector. De Franse petroleumreus Total heeft zwaar geïnvesteerd in Rusland. Hij haalt 17% van zijn productie van petroleum en gas in dat land, en daar bevinden zich ook 24% van zijn aangetoonde reserves. Frankrijk moet dus echt geen ruzie maken met Rusland. Maar het wil zich ook niet isoleren binnen Europa. Daarom is het eigenlijk wel handig dat Frankrijk met twee stemmen spreekt, dat Sarkozy bij Rusland aanleunt en dat Macron zich distantieert.

Haarden van Poetinsympathie

Uiteraard kwamen er voorspelbare negatieve reacties op Sarkozys uitspraken, zowel van Oekraïense kant als van andere Franse politici, niet alleen van Macron. Sarkozys woorden, zo schrijft de NYT domweg, onderstreepten de kracht van de nog steeds voortlevende haarden van Poetinsympathie in Europa. En: “Onder andere in Frankrijk, Duitsland en Italië heeft zelfs de onmiskenbare wreedheid van de Russische aanval op Oekraïne de affiniteit met Rusland, die traditioneel zowel bij extreemrechts als extreemlinks te vinden is, niet weggenomen. Die affiniteit is in sommige gevallen ook aanwezig bij gevestigde politici zoals Sarkozy, die een zekere ideologische verwantschap voelen met Moskou, de NAVO-uitbreiding naar het oosten de schuld geven van de oorlog, of uit zijn op geldelijk gewin. In Duitsland heb je bijvoorbeeld de voormalige sociaaldemocratische kanselier Gerhard Schröder, ’s lands prominentste aanhanger van Poetin.”

Dat Sarkozy, bovenop zijn zakelijke relatie met Rusland, ook nog ideologische verwantschap zou voelen met Poetin, wordt niet verduidelijkt (en het is ook niet verboden, net zomin als ideologische verwantschap met Joe Biden dat is). Schröders standpunt is, zo wordt gesuggereerd, ingegeven door financieel eigenbelang. Zelfs als dat zo zou zijn, is dit een zwaar vertekende en journalistiek minderwaardige voorstelling van de zaken. Duitsland had een stevige traditie opgebouwd van ontspanning in de relatie met Rusland, vanuit de behoefte aan vreedzame coëxistentie en gebaseerd op economische samenwerking. Die trend is omgeslagen door het heroplevende Duitse militarisme en imperialisme, gecombineerd met het agressieve Amerikaanse optreden om de heerschappij over de wereld te behouden, en dat is geen vooruitgang. Met zijn agressieve sanctiepolitiek tegen Rusland heeft Duitsland zich nu trouwens in de eigen voet geschoten, de Duitse economie en de Duitse bevolking lijden eronder.

“Aanhoudend pro-Poetinsentiment”

Vanuit haar tunnelvisie heeft de NYT ook een passende gesprekspartner gevonden voor een interview, namelijk Nicole Bacharan, een Parijse politicologe die op de lijn van het blad zit. Volgens de NAVO-bazuin was “de kracht van het aanhoudende pro-Poetinsentiment in Europa” verminderd door de eensgezinde Europese sancties tegen Rusland en de wapenleveringen aan Oekraïne.” Bacharan mag nu uitleggen hoezeer dat allemaal weer in gevaar komt: “Het feit dat het tegenoffensief tot nu toe niet heeft gewerkt, betekent dat we een zeer lange oorlog krijgen met een onzekere uitkomst. Het risico bestaat dat er politieke en financiële vermoeidheid optreedt bij de Westerse mogendheden, die Oekraïne zou verzwakken.” Ja, denk ik dan, gelukkig bestaat het risico dat de Westerse mogendheden eens hun verstand gaan gebruiken! Hoe sneller, hoe beter! Met sympathie voor Poetin heeft dat niets te maken, wel met een realistische, niet door ideologie benevelde kijk op het oorlogsgeweld, de realiteit van de wanstaat Oekraïne en zijn autocratische, ondemocratische leider Zelenski die tegenstanders opsluit of laat vermoorden, het fascisme niets in de weg legt, en zijn land uitverkoopt aan buitenlandse financiële belanghebbers.

De NYT geeft ook aan van waaruit de druk op het NAVO-standpunt komt: “Onrust over militaire in plaats van sociale uitgaven neemt toe in Europa nu duidelijk wordt dat de oorlog in Oekraïne niet snel tot een einde zal komen.” Een terechte onrust, waarvan de grond door de NYT niet ernstig wordt genomen. Alle tekenen van “een mogelijke heropleving van het pro-Russische sentiment” zijn verontrustend voor de NAVO-bazuin, die in haar artikel Poetin zwartmaakt, maar geen woord besteedt aan de louche politiek van Zelenski en de corruptie van Joe Biden en aan het feit dat die de aanstoker is van de oorlog in Oekraïne, en evenmin aan het feit dat hij nu van de oorlog af wil, omdat die zijn kansen op herverkiezing tot president zou kunnen schaden.

De nepjournalistiek van de NYT in het Nederlands vertalen en als een serieus artikel presenteren, dat is de beschamende verdienste van het dagblad De Morgen.

1. https://www.nytimes.com/2023/08/27/world/europe/former-french-president-voice-russia.html

2. Zie hierover en voor het volgende: Marc Endeweld, Guerres cachées, Les dessous du conflit Russo-Ukranien, Seuil, juni 2022, p.108-109.