Bestaat er een ‘militair industrieel complex’ (MIC, een term van Eisenhower) in dit land? Absoluut. Het MIC verwijst doorgaans naar de verwevenheid van de (erg invloedrijke) militaire industrie, het legerapparaat en de ermee verbonden politici. Ik reken daar ook ‘gemilitariseerde’ academici en een deel van de pers toe.
Het artikel in Knack van Ewald Pironet (achter de betaalmuur) over het Belgische militair budget waarin prof. Herman Matthijs (‘expert overheidsfinanciën’) geregeld wordt geciteerd is daar een illustratie van. De titel moet de lezer alvast het militaire pad wijzen.
In het betrokken artikel staan een aantal storende onjuistheden, die ik even opsom. Meteen krijg je een beeld van hoe België meegezogen wordt in de verdere militarisering o.l.v. de NAVO (en de EU), terwijl de lezer de indruk moet krijgen dat ons land ondermaats presteert.
1. Volgens Pironet geven de EU-lidstaten amper 203 miljard euro uit aan defensie. Hij doet aan cherry picking. Terwijl het artikel gaat over de NAVO (en de discussie over de NAVO-norm), haalt hij de niet-EU-leden (zoals het Verenigd Koninkrijk, Noorwegen en Turkije) er dus zo even uit om alles samen lager te laten lijken. Volgens de NAVO (waarop de auteur zich – volgens de andere cijfers – lijkt te baseren) blijkt dat de Europese lidstaten (omgerekend) 281 miljard euro uitgaven in 2021 of 2/5 meer dan het genoemde cijfer dat wordt gebruikt (zie het laatste rapport van de NAVO). Als je enkel de EU-lidstaten neemt, dan kunnen we de NAVO-cijfers uiteraard niet gebruiken (verschillende EU-leden zijn geen lid van de NAVO) en zijn we aangewezen op andere bronnen. Volgens SIPRI-gegevens (het Zweeds Vredesonderzoeksinstituut) komen we voor 2021 op 240 miljard euro uit.
Terloops kon Pironet melden dat de Europese defensie-uitgaven + Canada sinds 2014 met 70 miljard euro zijn gestegen. Als hij vergelijkt met de VS, dan kon hij ook vermelden dat die uitgaven buitenproportioneel zijn (met bij 40% van de wereldwijde uitgaven) en even groot zijn dan de gecombineerde budgetten van de 11 volgende landen op de wereldranglijst samen. Als hij het Europees defensiebudget van 2021 (dus voor de aangekondigde grote meeruitgaven) met dat van Rusland zou hebben vergeleken zit je met een verhouding van bijna 5 tegen 1. Dat plaatst het beter in perspectief lijkt me.
2. Pironet schrijft: “Tegelijkertijd is de druk verhoogd op de NAVO-lidstaten om hun militaire uitgaven te verhogen. Al doet België opnieuw zijn best om daar onderuit te komen.” Ik heb geen idee op welke grond hij die bewering maakt. Even ter herinnering. In 2017 besliste de toenmalige regering om het Belgisch defensiebudget op te trekken naar 1,3% van het BBP tegen 2030. De regering liet ook een programmawet stemmen met militaire investeringen ter waarde van 9,2 miljard euro. Op 27 januari van dit jaar stemde de regering om dat groeipad te wijzigen naar 1,54% van het BBP. Bovendien besliste de regering om een nieuwe enveloppe van 10 miljard euro vrij te maken voor militaire investeringen. In maart van dit jaar aan de vooravond van een NAVO-bijeenkomst kondigde de premier aan om 1 miljard extra uit te trekken om op korte termijn de operationele uitgaven te dekken. 19 miljard aan investeringen op 5 jaar + 1 miljard lijken me niet meteen dat ‘België er onderuit probeert te komen’.
3. De NAVO streeft naar een norm van 2% op basis van het BBP. Dat is in Wales (2014) afgesproken. Voor België was dat onder een ontslagnemende regering (Di Rupo) zonder parlementaire beslissing. Nochtans wordt er altijd gesproken over een ‘NAVO-verplichting’.
Bovendien is het niet onbelangrijk om de NAVO-uitgaven even in perspectief te plaatsen (wat in dat artikel niet wordt gedaan). In 2021 vertegenwoordigen ze 53% van de wereldwijde militaire uitgaven en 17 keer meer dan wat Rusland uitgeeft (zonder weliswaar rekening te houden met de koopkrachtpariteiten, maar de wanverhouding blijft groot ook na correctie) dat 4,1% (volgens SIPRI) van het BBP aan defensie uitgeeft. Rusland heeft dus weinig marge om de tientallen extra miljarden die in Europa sinds de Russische invasie zijn aangekondigd, bij te benen. De wanverhouding zal in de komende jaren dus nog sterk toenemen (zie hier voor een uitvoerige bespreking en de details over de aangekondigde militaire budgetstijgingen).
4. Pironet schrijft: “België gaf vorig jaar 5,3 miljard euro uit aan defensie, inclusief de pensioenen. ‘Dat is erg weinig’, zegt Matthijs.” Eerst: alle NAVO-cijfers zijn inclusief pensioenen. Twee: In absolute cijfers staat België op plaats 13 op de NAVO-lijst met 30 landen. Dat is ook een manier om het te vergelijken. Wereldwijd staat België op plaats 34 volgens de cijfers van het Zweeds onderzoeksinstituut SIPRI. Drie: “erg weinig” lijkt me dat niet. Het is de NAVO die verhoudingsgewijs erg veel uitgeeft en zich overbewapent.
5. Volgens Matthijs wil De Croo met 2% van het BBP naar een “extra jaarlijkse uitgave van 5 miljard euro tegen de huidige prijzen”. Het BBP evolueert uiteraard en dus kan het niet jaarlijks zijn en gaat het om een groeipad voor defensie. Tegen een gemiddelde economische groei van (voorzichtig) 1,5% (het BBP bedraagt momenteel iets van rond de 515 miljard euro), kom ik in 2035 uit op (nominaal) bijna 12,7 miljard euro voor het defensiebudget in 2035 of rond de 7,5 miljard euro extra.
Als het huidige groeitraject van 1,54% wordt gehandhaafd, dan kloppen we in 2030 af op 9 miljard voor defensie (opnieuw aan 1,5% groei BBP), wat dus bijna 4 miljard extra is. Ik denk niet dat er een departement is dat royaler bediend wordt.
Dat Pironet dat in zijn artikel ‘pijnlijk’ noemt, lijkt me net ‘pijnlijk’.
