In maart 2009 won Mauricio Funes de presidentsverkiezingen in El Salvador. Met een nieuwe linkse regering verlaat het land het extreme neoliberale en conservatieve pad dat het 20 jaar lang bewandelde. Maar wat verandert er nu werkelijk voor het maatschappelijk middenveld?
Sinds 1995 steunt Oxfam-Solidariteit het Centro de Defensa de los Consumidores (CDC) in El Salvador. Deze ngo werkt, in nauwe samenwerking met dorps-en wijkcomités, aan de verdediging van de rechten van de consumenten. Toegang tot drinkwater is een van de voornaamste bezorgdheden.
Een jaar na zijn overwinning nodigde de nieuwe president Mauricio Funes de directeur van het CDC, Armando Flores, uit om het hoofd te worden van de Defensoría del Consumidor, het officiële equivalent van het CDC. Flores accepteerde en kan dus vandaag de voor- en nadelen van die functie evalueren.
Een instituut met echte daadkracht
“In El Salvador zijn de problemen tussen de dienstverleners en de consumenten legio”, vertelt Armando Flores. “Door problemen met de toegang tot sociale basisvoorzieningen, door de misbruiken en de bedenkelijke praktijken van de bedrijven is er grote nood aan een beleid dat de rechten van de consument beschermt. We hebben ook sterke en onafhankelijke instituten nodig die in staat zijn misbruiken te voorkomen en te bestraffen. Dat is waar ik gedurende 18 jaar bij het CDC voor gepleit heb. Toen ze mij deze functie aanboden, zag ik mijn kans schoon om te bewijzen dat het mogelijk is.”
“We hebben eerst heel hard gewerkt om de behandeling van consumentenklachten te verbeteren. Resultaat: het afgelopen jaar steeg het aantal klachten met maar liefst 45%. Dat bewijst dat het vertrouwen bij de mensen gegroeid is. Ook hebben we voor maar liefst 2 miljoen dollar aan boetes geïnd bij bedrijven. Deze sancties moeten een voorbeeld stellen. Ten slotte hebben we een wetswijziging voorbereid ter bescherming van de consumenten en proberen we een grotere participatie van de burgers te bevorderen.”
Maar de privatisering van de sociale basisvoorzieningen beperkt de bewegingsruimte. Privébedrijven ontsnappen eigenlijk heel gemakkelijk aan de controle van de Defensoría. Het hoeft niet gezegd dat deze bedrijven er geen prioriteit van maken om aan de rechten van de consument tegemoet te komen. “Bovendien moet ik in deze functie uitkijken dat ik niet onder de duiven schiet van de andere regeringsleden”, vervolgt Flores. “Bij het CDC kon ik veel vrijer de kwaliteit van alle soorten diensten en producten onderzoeken, geprivatiseerd of niet.”
Nayda A. Medrano, de nieuwe voorzitter van het CDC, is niet overtuigd van de politieke macht van de Defensoría: “De overheidsinstellingen zijn nog steeds te zwak om het hoofd te kunnen bieden aan de druk van de privésector. Dat is waarom onze rollen zo verschillend zijn. Op politiek niveau denk ik niet dat de Defensoría veel meer kan bereiken dan vandaag al het geval is.”
Een zware erfenis
Onlangs werd een associatieakkoord tussen El Salvador en de Europese Unie ondertekend. Armando Flores wil ons geruststellen: “In het verleden hebben verschillende handelsakkoorden het recht op sociale basisvoorzieningen ondergraven. Het is waar dat alle handelsakkoorden meer participatie eisen van de privésector en het openen van de markten. Maar ik heb de hoop dat de Salvadoraanse onderhandelaars vandaag ervoor uitkijken om compromissen te sluiten rond strategische sectoren zoals drinkbaar water.”
Nayda en haar collega’s van het CDC zijn ongeruster. Zij vrezen voor nieuwe privatiseringen. “Door de erfenis van 20 jaar neoliberalisme is er tot nu toe weinig vooruitgang geboekt”, betreurt Nayda. “Er is altijd heel veel druk – zowel intern als extern – om de publieke diensten, zoals water, te privatiseren. Het probleem is niet zozeer dat we die diensten moeten privatiseren, maar wel dat de multinationals daarvan profiteren om te doen wat zij willen. De regering moet duidelijker en strikter zijn in haar buitenlands handelsbeleid. Maar op dat vlak beweegt er momenteel weinig.”
Sociale bewegingen moeten zich aanpassen
Voor Flores zijn sociale bewegingen van primordiaal belang, maar ze moeten wel hun strategieën herzien. “Vandaag is er meer ruimte om een dialoog aan te gaan en akkoorden af te sluiten rond concrete thema’s. De huidige regering luistert meer en neemt haar verantwoordelijkheden heel serieus. Opdat dit land kan worden versterkt, moet er een systematische relatie ontstaan tussen de regering en de sociale bewegingen.”
Na de viering van de overwinning van Funes kende het maatschappelijk middenveld een passieve en kalme periode,” verklaart Nayda A. Medrano. Dit konden we ook al zien in andere Latijns-Amerikaanse landen die een verschuiving naar een linkse regering kenden. Wij weigeren ons echter te vereenzelvigen met de uitvoerende macht. Bovendien lijken de sociale bewegingen nu wel wakker te worden. Ze beginnen zich aan te passen aan de nieuwe context. En al lachend besluit ze: “Wij moeten de regering aan de oren blijven trekken!”
° Dit artikel maakt deel uit van Globo °31: De Millenniumdoelstellingen, gewikt en gewogen.
Meer info?
° Bezoek de website van het CDC
Julie Fueyo Fernandez
