Met Cultuurminister Gatz komt de ware
donkerblauwe aard van de liberalen boven. Vergeet die softe verhaaltjes over
zoiets als ‘links liberalisme’. Die pleidooien voor meer welvaart in functie van
de mensen? Stroop om electorale vliegen te vangen. Heel wat cultuurmanagers
gingen de vorige weken op audiëntie bij de nieuwe minister in de hoop op een
akkoordje, maar krijgen nu het deksel op de neus.
De fitness van de markt
De wet van de ‘fitste’ heerst, dat is de
‘blauwe lente’: in een eerste ronde valt de hakbijl, tegen alle gemaakte
afspraken in. Dan kunnen we eind 2015 bekijken wat er nog overblijft. Daarna
volgt vrijwel zeker een nieuw hard rondje besparen. Ondertussen snijden we
het sociale en culturele weefsel weg op lokale niveaus onder het mom van een
hervorming van de provincies. Ieder voor zich en de markt voor ons allen.
Gatz’ collega’s van de denktank Liberales, waar hij zelf ooit ook nog
lid van was, zijn altijd informatief om te ontdekken hoe de liberaal echt denkt
over cultuur. Dat de redactie van De Morgen nu vooral de sensatie rondom de
besparen wil verkopen, eerder dan dat ze begaan is om de kaalslag, blijkt
uit het feit dat Andreas Tirez er nog eens zijn populistisch
betoog uit De Tijd mocht overdoen, nu getiteld: ‘Het is niet omdat cultuur
waardevol is, dat het subsidies nodig heeft.’ In De Tijd heette het nog ‘schaf
uitgaven voor recreatie, cultuur en religie af’.
Dat cultuur een grondrecht is, artikel 23.3? Daar
tilt deze liberaal blijkbaar niet zwaar aan. Is dat dan geen ‘voldoende
voorwaarde’ om het in de termen van zijn pastorale opinie te zeggen? Dat de
betere film, theater, dans en niet-commerciële muziek onmogelijk zijn zonder
publieke steun, daar blijft hij potdoof voor. Nee, kunst moet een hobby zijn,
liefhebberij, een hoge instapdrempel zou nodig zijn om onze passie aan te scherpen. Ten
minste, voor wie het kan betalen.
Tevens negeert econoom Tirez de economische
werkelijkheid totaal: ook de beste theatervoorstellingen, orkesten of
artistieke films van de voorbije jaren haalden het nooit op basis van de omzet
aan de kassa alleen, als ze al een prefinancier zouden gevonden hebben.
Dit kernlid van de liberale denktank haalt ook
de klassieke populistische non-argumenten van Het Vlaams Belang uit de doos.
Dat gaat zo: niet iedereen gaat naar theater, dus waarom zou iedereen dat mee moeten
betalen? Trek die logica door en dan krijg je: niet iedereen neemt de trein,
dus afschaffen maar. Niet iedereen volgt hoger onderwijs, weg ermee. Niet
iedereen is gehandicapt, besparen dus op die speciale voorzieningen. Wie het echt
nodig heeft, zal wel willen betalen. Ja toch?
Een debat begint met harde cijfers?
Tirez – die Piketty als ‘een
linkse knuffeleconoom’ afschiet – twijfelt er tevens aan dat cultuur wel
maatschappelijke waarde heeft. Hij is van mening dat dit niet wetenschappelijk
bewezen is, hoewel hij er
vrijmoedig bij vertelt dat dit komt omdat het zo moeilijk te meten valt.
Alle bestaande studies daaromtrent, veegt hij al meteen van tafel. Het weerwoord dat Pascal Gielen in een reactie op zijn opinie in De Tijd
schreef? Het wordt andermaal compleet genegeerd.
De jongens en meisjes van Liberales praten
natuurlijk graag in naam van de wetenschap. Blijkbaar zijn ze op basis van hun
persoonlijk leven niet in staat te bedenken dat kunst en cultuur emanciperend
werkt, dat dit dus iets van en voor de gemeenschap moet zijn. Om dat aan te tonen,
zouden er harde cijfers nodig zijn. Maar als we consequent zijn, beste Liberales, wat zijn dan bijvoorbeeld de ‘harde
cijfers’ die aantonen dat de afkoopwet voor fiscale fraude noodzakelijk is voor
ons maatschappelijk welzijn? Daar lezen we op jullie website helaas nooit iets over.
Nee, om verwarring te zaaien, hanteert Tirez de
truuk van de anekdotiek: hij verwijst graag naar een tentoonstelling hier of
een theatervoorstelling daar, om dan te mopperen: ‘moet dit nu subsidies
krijgen’? Maar hoeveel voorbeelden van wetenschappelijk onderzoek zouden we
niet op dezelfde manier kunnen onthalen? Genre: ‘moest dat nu echt subsidies
krijgen’? ‘Is dit congres echt op kosten van de gemeenschap georganiseerd?’ Nog:
hoeveel voorbeelden van politieke besluitvormingsprocessen zouden we dan niet kunnen
afketsen: ‘worden die mensen daar dan voor betaald?’ ‘Kosten verkiezingen echt
zoveel?’ Maakt dat de subsidies voor wetenschap of de democratische organisatie
van onze samenleving an sich irrelevant?
Tirez rond af met de bedenking dat een
beperkte prijsverhoging volgens hem niet zal leiden tot het massaal afhaken van
publiek. Ten minste als de kwaliteit dan toch zo goed is als wordt gezegd, voegt hij er nog smalend aan toe. Heeft hij daar dan zelf wetenschappelijke bewijzen voor, of is dit de
willekeur van zijn liberaal buikgevoel? Waarom verschijnen dergelijke gratuite meningen eigenlijk
in de krant, nota bene van iemand die op geen enkele manier, door
opleiding noch op basis van ervaring, bevoegd is om iets over dit onderwerp te
zeggen?
Ziet De Morgen de gapende inconsistentie dan zelf
niet tussen de titel (‘subsidies zijn eigenlijk niet nodig, ook al is cultuur waardevol’) en het gevoerde betoog, namelijk dat Tirez vindt dat cultuur geen recht heeft op subsidies omdat het niet bewezen is dat ze waardevol is? Ziet het ook de tegenspraak niet tussen de titel en de aangehaalde
quote (‘beperkte prijsverhoging is
wel ok?’).
En waarom is deze econoom niet in staat om slecht één voorbeeld van een
kostberekening te geven, genre: ‘deze prachtige theaterproductie waarvoor
mensen uit New York over vliegen kost all-in
X euro. Omgerekend per zitje is dat Y/per persoon. Schrappen we de subsidies,
dan wordt dat Z/per persoon. Afgaande op een studie van wat mensen voor een
avond uit willen/kunnen betalen is dat wel/niet haalbaar. Besluit: in de
toekomst zal een dergelijke voorstelling wel/niet meer bestaan’? Of om het in de termen van Tirez te
zeggen: ‘een zinvol debat begint met de juiste cijfers’.
Kortom, de expertise van deze Liberales schuift weg in rechtse propaganda, verkocht als wetenschap. Het is best triest dat
een denktank zich met dergelijke provocaties in de kijker moet werken. ‘Ja toch?’
Robrecht Vanderbeeken is lid van De Vooruitgroep
