“Schaf die cultuursubsidies af, waar zijn die uiteindelijk
voor nodig?”, vroeg een vriend deze winter in het heetst van de strijd te
midden een politiek debat. Hij zag dat ik boos was, en dat ben ik zelden, dus
het duurde niet lang of hij excuseerde zich voor zijn uitspraak. En terecht.
Onze regeringen lijken zich dezelfde vraag te stellen, want
na de meer dan pijnlijke besparingen van de Vlaamse regering lijkt zijn
federale evenknie de broeksriem bij de Belgische cultuurhuizen nóg strakker aan
te spannen. De Munt, Bozar en het Nationaal Orkest verliezen twintig procent op
het werkingsbudget en moeten daarbovenop vier procent besparen op personeel.
Minstens tot 2019 komt daar elk jaar nog eens twee procent bij. Opmerkelijk
weetje: binnen een politiek klimaat waar al te graag naar andere Europese
landen wordt gekeken, keren mijnheren politici hier zeer bewust de rug. Omdat
ze wéten dat het anders kan?
Maar laten we er voor de gemakkelijkheid van uitgaan dat het
niet anders kan, dat mijn vriend gelijk krijgt en de cultuursubsidies worden
afgeschaft – wat Andreas Tirez van denktank Liberales overigens onlangs nog bepleitte.
Vanzelfsprekend betekent dit een nefast voor de cultuurconsumptie: ticketprijzen zullen vanzelfsprekend de hoogte
inschieten waardoor nog slechts een beperkte elite toegang krijgt tot kunst en cultuur.
De beoogde democratisering, waarop de instellingen onder de vorige cultuurministers
nog steevast inzetten, wordt plots in de kiem gesmoord.
Daarenboven zal cultuur meer dan ooit gedwongen worden zich
in de marktlogica te begeven. Wat voor deze regeringen telt is immers niet haar
kwaliteit, maar haar kwantiteit. Musea, theaterhuizen en concertgebouwen worden
afgetoetst op bezoekersaantallen waardoor de kunst die ze brengen populariseert
en uiteindelijk haar kritisch karakter verliest. Cultuurproducten moeten breed
toegankelijk worden, want de uiteindelijke financiële winst is wat telt. Gezelschappen
vormen zich naar de markt, een onvermijdbare identiteitscrisis ten spijt, om
zelf ook nog iets mee te graaien. Weinig traditionele kunstvormen verliezen
onherroepelijk het bestaansrecht. De beloftevolle kunstenaar, tevens een
belangrijk Vlaams exportproduct, verliest zijn kansen. De comodificatie van de
culturele sector is een feit, Theodor Adorno draait zich om in zijn graf.
Maar als we de regering mogen geloven is het heus niet haar
schuld: iedereen moet immers een duit
in het zakje doen. Behalve defensie. En maatschappijen die verantwoordelijk
zijn voor fossiele brandstof. En de grote vermogens. Laat het er ons op houden
dat bijna iedereen een duit in het
zakje moet doen.
Is dat de samenleving waar we naartoe willen? Een
samenleving waarin kunst gereduceerd wordt tot een luxeproduct? Een samenleving
waar cultuur niet langer een fundament van uitmaakt? We stevenen af op een
samenleving waarin de kritische geest een marionet wordt in het neoliberale
schouwspel. Een schouwspel waarvoor u en ik bovendien geen ticket kunnen
betalen.
