In een samenleesgroep leest een leesbegeleider samen met een groepje meelezers een boek. De leesbegeleider leest voor en samen bespreken ze de teksten. Voor de deelnemers is dit niet alleen leerrijk, het werkt zelfs therapeutisch.

We gingen eens kijken hoe leesbegeleider Hans Jackmaert dit aanpakt in de samenleesgroep van Atlas, integratie & inburgering Antwerpen . Hij las samen met zijn groep taalleerders de bewerking naar eenvoudig Nederlands van Een ontgoocheling van Willlem Elsschot. Die verscheen in de reeks Vlaamse Reuzen bij uitgeverij Lezen voor Iedereen.

Een samenleesclub is geen leesclub

Eerst even dit: er is een groot verschil tussen een samenleesgroep en een traditionele leesclub.

“In een leesclub is het de bedoeling dat je zelf het boek al uitgelezen hebt en dat je erover reflecteert,” vertelt leesbegeleider Hans Jackmaert ons. “In een samenleesgroep hoef je niets op voorhand gelezen te hebben. Je wordt voorgelezen door de begeleider en je leest zelf in stilte mee. Je kan thuis verder lezen, maar het hoeft niet.”

Een meeleesclub is dus ideaal voor mensen die zelf moeite hebben met lezen: laaggeletterden, taalleerders, mensen met een mentale handicap of dyslexie. Ook in rusthuizen, psychiatrie, bijzondere jeugdbegeleiding, kan de meeleesclub de mensen aan het lezen zetten. In elk geval tijdens de meeleessessie, misschien krijgen ze de leeskriebel te pakken en gaan ze ook zelf boeken beginnen te lezen.

Therapeutisch

Samen lezen is trouwens meer dan gewoon leerrijk, het kan echt therapeutisch werken: dingen worden bespreekbaar, de meelezers groeien naar elkaar toe, voelen zich met elkaar verbonden. Via de verhalen worden dingen bespreekbaar, het inlevend vermogen gaat erop vooruit.

Het is wel belangrijk dat de teksten en boeken die gelezen worden, talig niet te hoog gegrepen zijn. Je kan niet iets voelen bij een verhaal dat je niet goed begrijpt. Daarom zijn boeken als Een ontgoocheling en andere titels uit de  reeks Vlaamse Reuzen heel goed inzetbaar. Ook de titels in  Leeslicht,  De Leesstraat, Literatuur voor beginners zijn heel geschikte boeken voor een meeleesgroep of meeleesclub.

Voor een leesgroep met nog lagere taalniveaus kan je de titels uit Beeldboek of Woordwinst inzetten.

Teleurgesteld

Hans opent de leesgroep door samen naar de cover van het boek te kijken. De lezers zien wel meteen dat de man op de voorpagina triestig is. “Teleurgesteld” zegt een van de deelnemers. Veel lezers denken dat de jongen en de man op de voorpagina dezelfde persoon zijn. Dat klopt natuurlijk niet helemaal, het zijn vader en zoon. Maar het is toch een goeie gok.

Hans leest daarna voor. Eerst situeert hij Willem Elsschot nog even door samen het voorwoord te lezen. Daarna gaat hij  meteen verder met hoofdstuk 2.

“Je hoeft niet zomaar te beginnen bij het begin”, verantwoordt Hans die keuze tijdens een gesprekje achteraf. “Hoofdstuk 2 beschrijft meteen heel goed de situatie van Kareltje: zijn vader neemt hem mee op café en hij mag proeven van zijn bier. De vrienden van Karels vader vragen aan Kareltje wat hij wil worden.”

Bezorgde moederharten

Hans geeft na een kort stukje voorlezen de kans aan zijn groepje meelezers om te reageren op het verhaal. Hij heeft voornamelijk een vrouwelijk publiek vandaag. De situatie van Kareltje spreekt de bezorgde moederharten aan.  Ze vinden dat hij niet op café hoort. Hij moet spelen met zijn vrienden.

De tongen komen ook los over andere thema’s: over hoe je vroeger droomde van wat je later wil worden: boer, leraar, dokter. Of advocaat, zoals Kareltje zijn vader dat wou. Over plagen en pesten gaat het ook.

“Ik maakte mij wat zorgen over het niveau”, geeft Hans toe. “Het is vereenvoudigde tekst, maar toch ook niet heel gemakkelijk. Maar de lezers bleken het verhaal prima te begrijpen en konden er goed over praten.”

Het verhaal speelt zich af in een heel Vlaamse context en dat maakt het voor de mensen aan de leestafel extra boeiend.

“Ik vond het leuk om met dit boekje de Vlaamse maatschappij en cultuur zichtbaar te maken”, vervolgt Hans.  “Het kaartspelen op café, het schoolsysteem. Het verhaal is 100 jaar oud, maar sommige dingen veranderen niet. Zoals de (te) hoge verwachtingen die ouders hebben van hun kinderen.”

Vlaamse maatschappij zichtbaar maken

Het verhaal speelt zich af in een heel Vlaamse context en dat maakt het voor de mensen aan de leestafel extra boeiend.

“Ik vond het leuk om met dit boekje de Vlaamse maatschappij en cultuur zichtbaar te maken”, vervolgt Hans.  “Het kaartspelen op café, het schoolsysteem. Het verhaal is 100 jaar oud, maar sommige dingen veranderen niet. Zoals de (te) hoge verwachtingen die ouders hebben van hun kinderen.”

Witregels en toegankelijke lay-out

Hans is zeer te spreken over de lay-out van het boek.

“Het is een volwaardige bladspiegel: er zijn geen prenten in en het lettertype is duidelijk, maar niet speciaal groot. Toch leest het heel aangenaam.”

Ook het gebruik van de witregels kan Hans bekoren.

“De witregels zijn handig om mijn voorleesstukjes af te bakenen. Ze geven adempauzes aan de lezer, zowel visueel als inhoudelijk.”

Niet bang zijn van stiltes

Ook Ilona Plichart is aanwezig tijdens de meeleessessie. Zij coacht leesbegeleiders en heeft ook aan Hans de kneepjes van het vak van leesbegeleider geleerd.

“Bij een samenleessessie gaat het niet enkel over de tekst”, vertelt Ilona. “Het gaat ook over hoe je je voelt bij wat je leest, wat een tekst met je doet. Dat deed Hans heel goed. Hij gaf ruimte aan bedenkingen. Soms blijft het dan even stil, maar dat is niet erg”.

“Zo is het,” pikt Hans in. “Voor een taalleerder moet je rekening houden met 6 à 7 extra seconden om de betekenis van de woorden en zinnen te laten binnendringen. Dan moet je de meelezers ook nog de tijd geven om hun  reactie te verwoorden. Als leesbegeleider moet je dus wat geduld hebben en vooral: niet bang zijn van stiltes.”

“De begeleider moet vooral niet proberen alles te verklaren”, vult Ilona nog aan. “Hij of zij moet op de achtergrond blijven, de teksten moeten centraal staan.”

Samen lezen met jongeren

Ook met jongeren kan je meeleesgroepen opzetten. Geschikte titels zijn bijvoorbeeld de boeken uit de reeksen Veertien – de tijd van je leven en Reality Reeks.

Ook de  hertaling van het jeugdboek Shock en de jongerentitels  Ren, Amina Renen  Iwan en Anne zullen jonge meelezers aanspreken.

Het pakket  Vijftien jongerenboeken in makkelijk Nederlands geeft een mooi aanbod van boeken op diverse leesniveaus voor jongeren.

Zelf leesbegeleider worden?

Wil je zelf een samenleesgroep beginnen als begeleider? Lees dan zeker ook de handleiding Iedereen leest mee.

Surf ook eens naar de website van het lezerscollectief en van Samen Lezen nt2 Dat zijn organisaties die in Vlaanderen heel actief is in het domein van samen lezen voor nt2 (taalleerder) en nt1 (laaggeletterden).