Als klein meisje had ik een prentenboekje over het dagelijks leven van Aminata, een meisje in een dorpje in Afrika. Ik weet nog goed dat dat boek toen een zeer grote indruk op mij gemaakt heeft: waarom waren onze werelden toch zo verschillend? Mijn interesse in het Zuiden is altijd blijven groeien, maar toch verdween Aminata jarenlang uit mijn geheugen. Tot op het moment dat mijn meisjesdroom uitkwam en ik mij plotseling even middenin dat boekje bevond. Benin.
De verschroeiende drukte van de stad was overweldigend. Door de ruit van onze taxi zagen we reclameborden, auto’s, gebouwen ,… passeren al waren we in Brussel. Maar de vermomming hield niet lang stand: als je goed keek zag je dat er op die reclameborden in april soms nog kerstboodschapen stonden, en ook moto’s met vier opzittenden, slapende mensen, de verkoop van benzine in plastieken flessen en zetels langs de kant van de weg passeerden de revue. Dit was Cotonou. Eenmaal angekomen in ons hotel (airco!) wachtte Hannes nog een aangename verrassing: ‘Aaargh… er zit een beest in mijn badkamer! Zo groot, volgens mij is het een salamander!’ Het bleek een kakkerlak te zijn. Welkom in Afrika!
Na een deugdoende nachtrust (of kakkerlakkenjacht…) bezochten we Dantokpa, de grootste markt van West Afrika en helemaal niet toeristisch. Met onze taxichauffeur als gids passeerden we aan een duizelingwekkend tempo marktkramers die etenswaren, kledij en zowel dode als levende dieren proberen te verkopen. Reeds met een teveel aan indrukken -geuren, kleuren, de warmte,…- hielden we even halt, en het beste moest nog komen: we stonden op het punt kennis te maken met het hart van Benin. Voodoo. Een voodoopriester legde ons tussen de dode apenkoppen, slangen en muggen uit hoe enkele rituelen in hun werk gingen, en gaf voor ons vertrek Hannes nog een naar bloed ruikend voorwerpje mee tegen zijn kakkerlakkenfobie.
Onze eerste (en zeker niet onze laatste, mark my words) vis met rijst ging er na Dantokpa nog verbazingwekkend gemakkelijk in. We ontdekten dat er in een zaal naast het restaurant een nationaal scrabblekampioenschap plaatsvond. Nog een laatste slok van het baobabsap en dan even gaan uitwaaien op het strand. De eerste beelden schieten in een decor van palbomen, kokosnoten, de zee en een zacht briesje: heerlijk!
Deze keer vielen we in slaap met achtergrondmuziek van de paasmis. De volgende dag zou het echte werk beginnen: we trekken naar ons hotel Lokossa -een klein dorpje deze keer- waar we de rest van de week verblijven. Het contrast met Cotonou was indrukwekkend. Wat mij meteen opviel was hoezeer dit Benin leek op het Afrika dat ik in mijn hoofd had van foto’s, televisie en verhalen: de hutjes, waterputten, kindjes op de rug van hun mama of oudere zusjes, waterkruiken op het hoofd, geiten en kippen die overal rondlopen en noem zo maar op. Deze beelden zijn zo cliché, maar zo echt had ik ze nog nooit ervaren: de bijhorende hitte, geuren en kleuren gaven ze een extra dimensie.
Na een eerste kennismaking met de African Style -lees: volledig in het ongewisse worden gelaten, chauffeurs die veel te laat komen opdagen en mensen die gewoon een dutje liggen te doen tijdens een belangrijke vergadering- geraken we uiteindelijk toch in de radiostudio van ‘la voix de Lokossa’ voor een uitzending over de milleniumdoelstellingen. Het valt meteen op hoe sensibliserend de radio en televisie werken in Benin en welke enorme invloed NGO’s er uitoefenen op het dagelijks leven van de mensen. We kunnen al niet meer wachten om meer jongeren van het jongerencomité van de provincie Couffo te ontmoeten en hun dagelijkse realiteit te leren kennen. Dat bleken stuk voor stuk jongeren te zijn die met hun beide voeten in het leven staan, willen knokken voor verandering en eigenlijk ongelooflijk veel op ons lijken. Jongeren zijn jongeren, waar ze ook leven.
In Lokossa sloten we onze dagen af met een tonijnsandwich, ananas en mango, de klanken van Hannes zijn gitaar, kijken naar de sterren en voorbereidingswerk of gesprekken aan de tafeltjes voor het hotel . ‘Jongens, we zijn in Benin.’ ‘ Wauw!’ In één woord: zalig!
Na de twee dagen kennismaken, brainstormen en voorbereiden met het comité (in ons beste Frans…) beginnen we er aan: drie dagen non-stop rondrijden door de hobbelende wegen met de plan-jeep en met de camera in de aanslag al onze bezoeken vastleggen op beeld. Elke dag gingen ook vijf jongeren mee van het comité, en ook zij kregen een camera en een fototoestel. Hun hulp bij het interviewen, vertalen en comuniceren met de bevolking was van fundamenteel belang, zonder hen was het ons nooit gelukt. Het dorpsgevoel aan het waterpunt, de overweldiging als plotseling 200 vrouwen van de vrouwenbeweging rond ons begonnen te dansen en zingen, de ontroering die toesloeg toen we merkten hoe liefdevol de mama Afrika van het weeshuis haar kinderen een toekomst bood, de schaamte wanneer enkel wij iets te drinken kregen, de sereniteit waarmee enkele jonge vrouwen over hun problemen getuigden, de vrolijkheid van de liedjes en de spelletjes met schoolkinderen, …. Een lach, een traan. Dit is het Benin dat de toeristen niet te zien krijgen. Onvergetelijk.
‘Loterie’, tot mijn ontzetting was het een van de eerste Franse woorden die de schoolkinderen leerden. Ja, het leven is een loterij. Wie besliste dat het pasgeboren babytje dat we zagen in het gezondheidscentrum in Benin werd geboren en dus hoogstwaarschijnlijk nooit naar school zal gaan omdat het op haar kleinere broertje zal moeten passen en meehelpen in het huis? Voor hetzelfde geld was ik het die om cadeautjes smeekte bij dat rijke blanke meisje dat met camera en fotoapparaat in de hand het dorp kwam bezoeken. Ook ik had het meisje kunnen zijn dat door haar ouders voor ocharme 30 euro wordt verkocht aan een kinderhandelaar omdat ze haar niet meer kunnen betalen. Het is allemaal zo verdomd oneerlijk. De Youth Board is zeer belangrijk voor ons, omdat het ons een manier geeft om iets te doen met de droom van een betere wereld. Voor de Afrikaanse jeugd is deel uitmaken van een jongerencomité letterlijk van levensbelang, Dat is het verschil: voor ons is het een maatschappelijk te verantwoorden vorm van amusement, zij veranderen er hun eigen leven mee. Het is de moeite waard om daarover na te denken.
Bij alweer een rijst met vis in een louche kroeg waar oude Franse chansons door de boksel schallen en waar we toen drie dagen aten, krijgen we plotseling een opmerkelijk verhaal te horen. Een man in legeruniform die ons al was opgevallen door het feit dat hij waarschijnlijk al enkele glaasjes te veel op had en die op de een of andere manier over iedereen gezag leek te hebben blijkt de traditionele koning van de provincie Couffo te zijn. Zo’n type waar je liever geen ruzie mee hebt: het verhaal gaat de ronde dat hij enkele jaren terug de dieven in zijn provincie levend liet verbranden.
Het afscheid van Lokossa deed pijn, in enkele dagen tijd heeft die omgeving een plekje veroverd in ons hart. Als we naar ons hotel reden zagen we vaak kinderen naar ons zwaaien met een blik van herkenning in hun ogen en een lach op hun gezicht. ‘Yovo!’ (Fon voor ‘blanke’). Waren zij erbij toen we kat en muis speelden op de school? Hadden ze ons al gezien aan het waterpunt? Of waren wij gewoon de eerste blanken die ze zagen? Wie zal het zeggen… Het moet gezegd dat we ons elke dag minder buitenlands gingen voelen daar in de omgeving van Lokossa.
Als perfectie al niet bestaat, kwam deze reis er akelig dicht bij in de buurt. Het was in ieder geval veruit de meest intense reis die ik al ooit heb meegemaakt en ik denk er nog elke seconde aan terug. Ik heb mijn hoofd gebroken over dingen die beter konden, maar ik vrees dat ik te dankbaar ben voor de ongelooflijke kans die ik heb gekregen om die minpuntjes te vinden. Ik kan jullie dan ook niet genoeg bedanken voor de onvergetelijke momenten die we hebben beleefd. Bedankt An, voor de ongelooflijke begeleiding voor, na en gedurende de hele reis. Bedankt Cécile, voor de hulp bij het vertalen en het luisterende oor, ik ben echt blij dat ik jou beter heb leren kennen. Bedankt Edith, mijn lieve kamergenote, voor de giechelende meisjesgesprekken voor het slapengaan. Bedankt Hannes, voor de prachtige gitaarmuziek, de filosofische gesprekken en het zijn van je eigen zelf.
Bij mijn thuiskomst ben ik naar de boekenkast gesneld, ik heb dat boekje van Aminata gezocht, mijn vierjarig zusje samen met haar Afrikaanse pop op schoot genomen en ik ben beginnen vertellen. De cirkel is rond.
